De Gids. Jaargang 96

[p. 117]

Buitenlandsch overzicht

Von Papen, Sir John Simon, Herriot
26 September 1932

Zal von Papen, die de constitutie herzien, doch vooralsnog niet buiten werking stellen wil, in November een Rijksdag hebben die in samenstelling van den straks ontbondenen wezenlijk verschilt? Daarvoor is noodig, dat Hitler aan aanhang aanmerkelijk verliest. Ik denk wel, dat die aanhang begint te slinken. Tezamen met de communisten alleen als verdedigers van het parlementarisme te moeten paradeeren, is voor de partij die steeds het parlement met spot en hoon te bejegenen placht, een hard gelag.

De voor de regeering-von Papen aangewezen binnenlandsche staatkunde: het nationalisme bloed af te tappen, beïnvloedt haar buitenlandsche politiek, die vol intransigentie is. Het is dan ook een sterk staande zaak, die Duitschland tegen Frankrijk verdedigt. Dat het tractaat van Versailles de overwinnaars tot ontwapening in navolging van de aan Duitschland opgelegde zedelijk verbond, kan slechts spitsvondigheid ontkennen, en het beloop der ontwapeningsconferentie in eersten termijn is er niet naar geweest gegronde verwachting op te wekken, dat, in tweeden termijn, die zedelijke plicht zal worden nagekomen. Dat Duitschland zijn waarschuwing uitspreekt eer die tweede termijn aanbreekt is natuurlijk en gepast, en men moet Sir John Simon wezen om zalvend te durven betoogen ‘hoe slecht het oogenblik was gekozen.’ Von Papen weet wel beter.

Voor een gewichtig staatsstuk, van een groote mogendheid uitgaande op dit oogenblik, was de Engelsche memorie miserabel gesteld. ‘Gij wilt niet langer tot eene beperking

[p. 118]

gedwongen wezen die door de anderen niet wordt nagevolgd,’ voegde zij Duitschland toe; ‘welnu, leg u die beperking dan vrijwillig op, en de rechtsgelijkheid die gij verlangt, is geschapen, immers de anderen handelen ook vrijwillig. Gij zult dan een voorbeeld hebben gesteld dat niet zonder uitwerking zal blijven.’ Dit is om de zaak heen gepraat. Een vrijwillige daad van Duitschland, in welke richting zij ook ga, is eerst mogelijk nadat de artikelen van Versailles, waartegen Duitschland verzet aanteekent, zullen zijn geschrapt. En bij de heele ontwapeningsconferentie is het niet om vrijwilligheid, maar om onderlinge binding te doen. Tegenover Amerika b.v. zou Engeland in zake vlootbeperking zulk een zinledig betoog nooit hebben durven voeren.

Meer rechtuit dan die van Sir John Simon is de taal van Herriot. ‘Herbewapening van Duitschland is het begin van den terugkeer naar onze oude dwaasheden. Zij mag dus nimmer worden toegestaan.’ Juist; het komt er evenwel op aan te begrijpen, hoe die herbewapening te vermijden is. Met een eenzijdig verbod krijgt men dat niet langer gedaan. ‘Hoe kan men aan kinderen de kunst van het dooden leeren! Hoe, openlijk of in het geheim, jonge krachten opleiden tot het dooden van medemenschen!’ Gij in Frankrijk, het moet gezegd, doet het openlijk.

Moet men Herriot gelooven, dan doet Frankrijk dit met een bloedend hart. Het zou de kinderen, die het zijn overgebleven, ‘in eer en vrede’ willen opvoeden. Zijn ontwapening wil het uitvoeren, doch ‘in veiligheid’. Vooraanstaande leden van den Volkenbond zouden op het oogenblik een program bestudeeren, ‘waarin de ontwapening in verhouding tot de veiligheid wordt gebracht.’ Zal die studie iets opleveren, dan behoort het program dat men vóór zich heeft niet langer dat van Tardieu te wezen. Doch tot het onderscheid tusschen wat hij bedoelt en wat Tardieu bedoelde doet Herriot het zwijgen.

In plaats daarvan weidt hij uit over Duitschlands ‘ondankbaarheid’. Geen dank er voor, dat wij niet meer aan den Rijn staan. Geen dank er voor, dat wij het plan-Young hebben losgelaten. Alsof het hier courtoisie betrof, in plaats van rede!

Aan den vooravond van gewichtige beslissingen te Genève

[p. 119]

een zoo egocentrisch geluid te hooren, een geluid als van een ijdele vrouw, werkt niet mede de verwachting hoog te spannen. Ongetwijfeld is er in Duitschland revanchegeest, en in aller belang moet die gebroken worden. Maar dit is niet mogelijk, eer Frankrijk iets bij zichzelven breekt.

C.