De Gids. Jaargang 96

[p. 278]

Buitenlandsch overzicht

Lausanne - Genève - Binnenlandsche crisis in Duitschland
23 Juli 1932

Te Lausanne heeft von Papen herhaald wat eerder reeds Brüning gezegd had: Duitschland zal niet meer betalen. Met die boodschap mocht Herriot niet te huis komen, en zoo is er een laatste betaling verzonnen van 2.7 milliard Mark, door Duitschland te storten niet op de reparatie-rekening (welke nu definitief wordt afgesloten) maar ‘tot herstel van Europa’ indien die storting geoordeeld zal worden te kunnen geschieden zonder gevaar op te leveren voor de stabiliteit van Duitschlands betaalmiddel. Duitschland zal wel voor het geheele bedrag schuldbekentenissen afgeven, maar de B.I.B. zal die niet te gelde mogen maken dan voor zoover financieel oordeel dit voor Duitschland ongevaarlijk acht, en daar in ieder geval niet mede mogen beginnen dan over drie jaar. Over vijftien jaar vervalt Duitschlands verplichting geheel en al, onverschillig of intusschen reeds veel, weinig of niets zal zijn voldaan.

Het plan-Young dus van de baan; van de Haagsche besluiten van 1930 niets meer over. Dat is een snel verloop; de wereldcrisis zal er niet te vergeefs zijn geweest.

Duitschland, dat tot dusver, door onmogelijk na te leven verplichtingen gedrukt, wat het op de reparatie-rekening te storten had eerst van anderen moest leenen, zal eerst nu in waarheid zijn schulden beginnen af te doen. Men zal daar een weg op moeten vinden; men behoort met Duitschland voorzichtig te zijn, maar men behoort het geenszins vrij te laten. Renteverlaging zal onvermijdelijk zijn, de aflossings-

[p. 279]

eischen mogen niet te zwaar wezen, maar de schuld moet worden erkend en afgedaan. Op Lausanne zal een nieuwe conferentie ter regeling van dit vraagstuk en van dat der bevroren credieten behooren te volgen. Duitschland behoort, in ieders en vooral in het eigen belang, de allures weder aan te leeren van een fatsoenlijk schuldenaar.

Op Lausanne zal moeten volgen.... maar is Lausanne zelf dan al in dichte vaten?

Frankrijk en Engeland zullen niet ratificeeren tenzij een voor hen aannemelijke schuldenregeling met Amerika zij voorafgegaan.

Mislukt deze, treedt dan het plan-Young weder in werking? Neen. Duitschland heeft de verzekering ontvangen dat dan een nieuwe onderhandeling zal worden geopend, en die deze toezegging gaven, weten vooruit, dat het onmogelijk zal zijn daarbij van Duitschland meer te bedingen dan thans verkregen werd.

Zal Amerika met zich laten praten? Niet dan na de presidentsverkiezing. Het zegt, alleen met ieder schuldenaar afzonderlijk te zullen onderhandelen, maar die verschillende onderhandelingen zullen dan toch door één gedachte moeten worden beheerscht. Zedelijk is Amerika door vroegere uitlatingen tot medewerking gebonden, indien Genève zekerheid oplevert dat het geld dat Amerika zijn schuldenaars kwijtscheldt, niet aan wapentuig zal worden verdaan. Hoover heeft, door het indienen van Amerikaansche voorstellen, het zijne gedaan om te bevorderen dat Genève die zekerheid metterdaad stelt.

De actie van Amerika eener-, van de groep kleine staten waartoe Nederland behoort anderzijds, heeft ten gevolge gehad dat heden de ‘algemeene commissie’ der ontwapeningsconferentie de resolutie-Benesj met 41 tegen 2 stemmen en 8 onthoudingen heeft aangenomen. De tegenstemmers zijn Duitschland en Sowjet-Rusland; van stemming onthouden hebben zich o.a. Hongarije, Italië, Oostenrijk en Turkije. Na aanneming der resolutie is de ontwapeningsconferentie in voltallige zitting bijeengeroepen om haar den wensch te doen uitspreken dat de regeeringen den wapeningsstilstand van

[p. 280]

November 1931, die in November 1932 ten einde loopt, met vier maanden zullen verlengen. Hierop is de conferentie verdaagd; haar bureau zal 21 September weder bijeenkomen.

Duitschland heeft tegengestemd, omdat de ‘rechtsgelijkheid’ niet is verkregen: m.a.w. omdat de schrapping der artikelen van Versailles, die van de ontwapening van Duitschland een bijzonder object hebben gemaakt, niet is voorgesteld. Frankrijk, dat zijn internationale weermacht (voorstel-Tardieu) niet in de resolutie-Benesj ziet opgenomen, heeft niet tegengestemd; Herriot heeft echter te verstaan gegeven dat de door Duitschland verlangde ‘rechtsgelijkheid’ alleen te verkrijgen zal zijn voor Frankrijk bevredigende ‘veiligheidswaarborgen’. De schrapping der Duitschland aanstoot gevende bepalingen van het verdrag van Versailles is dus door Herriot niet a linine afgewezen, maar er moeten veiligheidswaarborgen in de plaats worden gegeven.

De jongste tusschen Frankrijk en Engeland geteekende politieke overeenkomst, waartoe België en Italië reeds zijn toegetreden, heeft ten doel, dat de deelnemers zich omtrent de voorwaarden, waaronder tot schrapping van eenige artikelen van Versailles kan worden overgegaan, zullen verstaan. Door toetreding van Duitschland zou deze groep uitdijen tot iets als het begin eener Europeesche Unie.

Zoo is allerlei in beweging geraakt; wij schijnen van het doode punt af. Lang is nog de weg, en vol hindernissen, maar men heeft toch den indruk, dat men beproeven wil hem gezamenlijk op te gaan. Met name de redevoering van Herriot van gisteren heeft niet teleurgesteld. Het blijkt toch van groote beteekenis dat hij Tardieu vervangen heeft: deze zou nooit van de conferentie gescheiden zijn, zonder zijn eigen voorstel althans te hebben aangehaald; Herriot heeft dit nagelaten, en zonder reserve voor de resolutie-Benesj gestemd.

Wat behelst dan deze resolutie? De Nederlandsche gedelegeerde, de heer Rutgers, die ter motiveering van Nederland's stem eene balans opmaakte, boekte in haar voordeel:

1e.	de verkondiging van het beginsel der afschaffing van

[p. 281]

	ieder luchtbombardement (zij het van allerlei reserves omgeven die de uitwerking zullen verzwakken);
2e.	de beperking van het aantal van alle stukken zwaar geschut van een bepaald kaliber;
3e.	de veroordeeling van den chemischen, bacteriologischen en brandstichtenden oorlog;
4e.	de erkenning der noodzakelijkheid van een wezenlijke vermindering van het personeel der landmacht;
5e.	het voorstel tot toezicht niet slechts op de particuliere, doch ook op de staatswapenfabricage;
6e.	de bepalingen omtrent de budgetaire beperking der militaire uitgaven;
7e.	het openlaten der mogelijkheid van verdergaande besluiten dan in de resolutie zelve worden voorgesteld; - besluiten waartoe gedrongen moge worden door eene openbare meening, ‘die in den doolhof van de ingewikkelde techniek der conferentie meer dan eens is verward geraakt en bij het luisteren naar onze woorden bijna in slaap viel.’

Hoewel de resolutie-Benesj bij Hoover's voorstellen een goed eind achterblijft, heeft zij toch de stem der Amerikaansche delegatie mogen verwerven; en hoewel zij niets van de voorstellen van Tardieu overneemt, ook die van Frankrijk. Sir John Simon heeft niet nagelaten hierop de aandacht van Nadolny te vestigen en Duitschland tot gemeen overleg omtrent de onbeslist gebleven punten (rechtsgelijkheid en veiligheidswaarborgen) uitgenoodigd. Nadolny evenwel las een soort ultimatum voor: indien dóór de hervatting van de werkzaamheden der conferentie geen bevredigende opheldering inzake de rechtsgelijkheid zal zijn verkregen, zal Duitschland aan de conferentie niet verder vermogen deel te nemen. Frankrijk, dat Amerika heeft te ontzien, liet zijnerzijds elk ultimatum achterwege.

Zal Duitschland alsnog tot de Engelsch-Fransche overeenkomst toetreden? Ware Brüning nog aan de regeering, hij zou het moeilijk durven voorstellen, uit vrees voor rechts. Nu rechts zelf de lakens uitdeelt, is er misschien beter kans op afdoening. De kans, de beruchte artikelen van Versailles geschrapt te krijgen, bestaat ongetwijfeld; mag de regeering

[p. 282]

van rechts zich die laten ontgaan? De schrapping verkregen te hebben, zou haar moreel gezag in het binnenland ongemeen versterken.

Op het oogenblik dat wij dit schrijven, is Duitschlands naaste toekomst zeer onzeker. De Hitler-partij zou reeds thans in eene wettig tot stand gekomen nieuwe Pruisische regeering ruim vertegenwoordigd zijn, indien zij zich tot overleg met het Centrum had laten vinden. Zij heeft er de voorkeur aan gegeven de regeering-Braun door een staatsgreep te doen verwijderen, en heeft Hindenburg en von Papen bereid gevonden hiertoe de hand te leenen.

Dat men van een staatsgreep moet spreken, staat, wat ook Leipzig eerlang zeggen moge, vast. De ordeverstoring in Pruisen was het directe gevolg van de opheffing van het uniformverbod, door Hitler afgedwongen. Het heeft er niets van dat men nu van een partijregeering tot een regeering boven de partijen terugkeert: de macht staat op het oogenblik in het Rijk onder indirect bevel van Hitler. De uitslag der Rijksdagverkiezingen van 31 Juli kan licht van dit indirect een direct bevel maken. Indien Hitler de meerderheid verkrijgt, zal hij die niet ongebruikt laten; - indien hij ze niet verkrijgt, zal hij misschien - wat hij ieder oogenblik kan - ordeverstoringen provoceeren die tot nieuw en dieper gewelddadig ingrijpen het voorwendsel aanbieden. De Vorwärts meent een hoofdartikel van het program der aanstaande revolutie te kennen: verbod der vakvereenigingen, en hare vervanging door uit werkgevers en werknemers gevormde nationale organisatiën, die het loon bepalen, onder de doorslag gevende stem van den gemachtigde der nationaal-socialistische, met de dictatuur bekleede partij.

Zal Hitler een hem teleurstellenden uitslag der Rijksdagverkiezingen meer respecteeren dan hij het dien der Pruisische verkiezingen gedaan heeft? Het is bezwaarlijk te denken. Evenmin, dat hij, bij inderdaad vrijgelaten verkiezing, de meerderheid haalt. Mussolini zou die, aan den vooravond van zijn revolutionnair optreden, ook niet verkregen hebben. De groote onzekerheid is altijd nog of Hitler, in gaven en regeerkracht, een Mussolini is....

[p. 283]

Naschrift (26 Juli).

- Twee gunstige berichten:

Duitschland is tot het Fransch-Engelsch accoord toegetreden, en Borah heeft door zijn vrijmoedigheid bewerkt, dat de schrapping der oorlogsschulden in Amerika niet meer taboe is, zelfs niet gedurende den verkiezingsstrijd. Wat Borah zegt of niet zegt, had tot dusver altijd beteekenis. Men herinnert zich zijn koudwaterbehandeling van Laval. Gaan wij vooruit? Het is reeds een vooruitgang dat men zich dit nu voor het eerst, in alle nuchterheid, afvragen mag. Moed gehouden.

C.