De Gids. Jaargang 96

[p. 235]

Buitenlandsch overzicht

Wachten - in Pruisen en te Genève.
25 April 1932.

Het evenredig kiesrecht bakt Pruisen deze poets, dat Hitler en de Weimar-combinatie (sociaal-democraten, centrum en staatspartij) precies evenveel (162) stemmen hebben verkregen en het lot van iedere regeering er dus van de communisten (57) afhangt. Eene meerderheid voor rechts is er niet, maar ook niet voor de regeerings-coalitie. Tegen Braun kan geen regeeringspresident van rechts verkozen worden, maar de communisten kunnen hem ieder oogenblik loslaten wanneer dit in hunne kraam te pas mocht komen. Zij zullen het er niet spoedig voor houden dat dit het geval is: immers op eene betuiging van wantrouwen in Braun zou, om Pruisen eene andere regeering dan eene herhaling onder anderen naam van die van Braun te bezorgen, eene overeenkomst met Hitler moeten volgen. En daartoe zal vermoedelijk Moskou zijne getrouwen niet adviseeren. Het blijft dus mogelijk dat ook na 24 Mei (datum waarop de thans gekozen Landdag bijeenkomt) het gouvernement-Braun, of eene regeering die dezelfde trekken vertoont, blijft voortbestaan.

Mogelijk, maar zeker niet. Eene situatie waarbij zij van de communisten afhankelijk wordt, kan de centrumspartij niet behagen. Zij zal willen onderzoeken, dunkt mij, of met Hitler een accoord te treffen zij: het eenige middel, dat tot tezamenbrenging eener werkelijke parlementaire meerderheid overblijft. Mislukt de poging, dan schiet er niets over dan een anti-Hitler-dictatuur zooals Brüning er (met behulp van noodverordeningen en onder de schuts van Hindenburg's naam)

[p. 236]

een uitoefent in het Rijk. Zulk een oplossing zal vermoedelijk den verderen aanwas der Hitler-partij niet kunnen tegenhouden: hoe willekeuriger zijn tegenstanders handelen moeten, zooveel te meer zal hij de taal gaan voeren van den verdediger der legaliteit. Hij wordt daarmede van den revolutionnairen aanslag af - en de baan der verovering van de staatsmacht door wettige middelen opgedreven. Zoodat het eigenlijk moeilijk te zeggen is welke tactiek van het centrum (aanhalen dan wel afstooten) de binnenleiding der Hitlerianen in het bestaande staatsgebouw het meest bevorderen zal.

Eene vergelijking der stemmen leert, dat bij de presidentsverkiezing minstens een millioen kiezers op Hindenburg hebben gestemd die thans niet te bewegen zijn geweest de partijen der regeeringscoalitie die Hindenburg steunde, te versterken. Het nationaal-socialisme is verreweg de grootste geworden der burgerlijke partijen; de eenige krachten van belang die daarnaast nog werken zijn die van Rome, van Moskou en van de tweede internationale.

Het is al eens eerder vertoond (toen Herriot Poincaré afloste) dat verkiezingen in Frankrijk het nationalisme verzwakten vlak na het oogenblik dat zij het in Duitschland versterkt hadden. De Fransche kiezer is toen geschrokken voor de gevolgen van Poincaré's Ruhrpolitiek. Zal hij nu terugdeinzen voor de consequenties van Tardieu's veiligheidspolitiek? Als de Fransche kiezer meewerkt kan die politiek te Genève worden geëxecuteerd. Thans heeft men dat nog niet aangedurfd, en zich door aanneming van een dier opschuivende tusschenvoorstellen, waaraan de Geneefsche practijk gedurig rijker wordt, in staat gesteld het oogenblik, waarop men tot eene beslissing in den een of anderen zin moed zal moeten scheppen, in te wachten. Onderwijl natuurlijk aan de journalisten verzekerende, dat men nog goede verwachting heeft.

Op den achtergrond het voorspook van Lausanne. Een Engelsch budget dat sluit - door er hervatting der betalingen aan Amerika uit te laten. Niet aan te denken, zegt Borah, tenzij gij eerst te Genève spijkers met koppen slaat. Hetgeen wel zal beteekenen: aanvaarding der Amerikaansche, door

[p. 237]

Italië gesteunde, met die van Frankrijk onvereenigbare voorstellen. Hierover had Engeland te Genève den mond open te doen, maar heeft dien, na het uitstamelen eener verlegenheidsfrase, ijlings weder gesloten. Eerst de Fransche verkiezingen en dan zal men zien wat er van wordt.

In de hevige wereldspanning werken honderd zich nog niet volkomen blootgevende krachten op elkander in. De resultante is vooralsnog niet te bepalen, zelfs niet te vermoeden. Ondertusschen duurt de economische crisis voort, en doen wij ieder op de beurt mede aan voor een oogenblikkelijk plaatselijk belang onvermijdelijk gehouden, uit het oogpunt van blijvend gemeenschappelijk belang waanzinnige beschermings- en belemmeringsmaatregelen, die de natiën ten scherpste tegen elkander scharen op het oogenblik zelf dat zij vergaderd zijn om inkrimping van bewapening van eene leus tot de daad te verheffen. De mannen die ons een weg uit den doolhof opdrijven kunnen, zijn niet gevonden.

Idealisme te bewaren is thans ons aller moeilijke plicht. Plicht, want ons neer te geven in de ellende die wij nooit zoo hartgrondig als nu verfoeid hebben, ware het einde van ons zedelijk bestaan. Moeilijke plicht, want eens te meer, en zelden zoo bitter als thans, ondervinden wij, dat idealisme alleen de wereld nooit regeert. Wie onderkent het mogelijke en overreedt ons tot de proef er van? Wij moeten van de plek worden afgesleurd waar de wanhoop van den een zich in de radeloosheid van den ander spiegelde en wij allen de vertwijfeling nabij kwamen.

Het was noodig wellicht, om, voor zoover wij een, meer of minder bewust door eigen belang ingegeven patentmiddel hadden medegebracht, aan de geldigheid daarvan te leeren twijfelen. Het bedrog der veiligheid die uit het uitsluitend bezit van aanvalsmiddelen tegen anderen zou ontstaan, maakt geen kans meer. Deze negatieve winst althans valt te boeken; - maar mag dáárvoor alleen het Boek der Hoop zijn opgeslagen?

C.