De Gids. Jaargang 96

[p. 105]

Buitenlandsch overzicht

Exit Briand.
26 Maart '32.

Briand.... is verdwenen. Zijn naam blijft verbonden aan Locarno, de ontruiming van het bezette gebied, het Kellogpact; aan de signalen met andere woorden, die naar een betere toekomst schenen te wijzen. Hij is heengegaan vóór die toekomst is aangebroken, aan den eersten principieelen strijd tegen de gevaren die die toekomst bedreigen heeft hij geen deel mogen nemen, en twijfel blijft gewettigd, of hij in dien strijd reeds iets wezenlijks zou hebben mogen bereiken. Hij wist sfeer te scheppen, zeker; maar dat is, hoe kostelijk ook voor een begin, in de tegenwoordige omstandigheden niet voldoende meer. Hebben nu anderen die omstandigheden in hun greep?

Tardieu heeft een politiek, maar het is Fransche nationale politiek. Geheel doorzichtig en begrijpelijk: te beproeven wat, in een berooide wereld, de Fransche goudreserve ten voordeele van Frankrijks prestige vermag. De wereldpolitiek staat daarbij in zijn aandacht achter. De ontwapeningsconferentie heeft vrijaf, tot de mogendheden in wier hand haar lot ligt zullen kunnen hebben bepaald welk einde men haar zal bereiden. Wie sprak van democratie in de samenleving der staten? Al wat de kleinen doen mogen is praten, en het praten van wie weten dat zij niet handelen kunnen, wordt, mits lang genoeg voortgezet, eerst vervelend en dan ridicuul. De grooten imponeeren nu... door zwijgen.

Het lijkt wel of Engeland zich sterk op zichzelf en zijn economische behoudsproblemen terugtrekt. Aan de staatkunde van het continent geeft het althans geen leiding; tracht zelfs

[p. 106]

niet dit te doen. Wel treedt het remmend op, door het Donaufederatieplan van Tardieu voor een forum Engeland-Frankrijk-Italië-Duitschland te brengen.

Hitler zal den strijd om het presidentschap der Duitsche Republiek niet winnen, maar een gooi naar het presidentschap der Pruisische regeering kan hij nog altijd doen, want in het grootste gedeelte van Pruisen was Hindenburg niet in de meerderheid. Een interessant vraagstuk wordt op den duur, of het voortbestaan van een ongedeeld Pruisen met eigen krachtige organisatie bestaanbaar zal blijken met een vaste harmonische ontwikkeling van de binnenlandsche staatkunde des Rijks. De andere ‘landen’, zelfs Beieren, hebben districtskarakter of kunnen dit verkrijgen; een ongedeeld Pruisen nooit.

Japan schijnt van oordeel te zijn geworden dat de grens is bereikt waarbinnen de Sjanghai-onderneming ter bevordering zijner belangen in Mantsjoerije dienstig kan zijn. Het kan zich, naar het hoopt, zijn retraite uit een omgeving waarin Amerika en de anderen besloten zijn het niet op den duur te dulden, thans duur doen afkoopen. Hoe de zaak ook afloopt, dat de brutaliteit van optreden met een premie gaat strijken die bescheidenheid nimmer zou hebben verworven is wel zeker. Een supranationale rechtsorde die dit toelaat is ver van perfect. Maar hoe wordt een rechtsorde perfect; - hoe zijn in het verleden de nationale rechtsordeningen het geworden? Door zoeken, door tasten. Door eeuwen van zich behoedzaam uitbreidende practijk. Het noodlot van Genève - althans van de Assemblée - is dat men er noodzakelijk praat en praten moet over dingen die mooi lijken op papier. Voor de verwezenlijking komt de Raad op; doch de Raad, die als zoodanig geen enkel machtsmiddel bezit, is in een bepaald geval waard wat de invloed waard is der mogendheden die hem samenstellen, en waaronder er licht zijn kunnen, die er de voorkeur aan zullen geven dien voor eigen rekening en niet in het Volkenbondskader te doen gelden. Wat er dan nu in het Verre Oosten werkelijk bereikt is, is niet het gevolg der Volkenbondsactie als zoodanig. Bewustzijn van de interdependentie der staten is er wel - of de Volkenbond

[p. 107]

zou al verdwenen zijn - maar bewerktuigd is het nieuwe ideaal nog in geene deele. Wat toch ook, in het beloop van slechts twaalf jaren, een wonder zou zijn. Slechts moeten wij de hoop kunnen voeden dat naar het doel wordt gestreefd. Deze hoop suggereerde Briand; - en het zou kunnen blijken, dat een nageslacht zijne verdienste hoog zal aanslaan. Voor het oogenblik zeker is zijn gelijke niet te zien.

C.