De Gids. Jaargang 96

[p. 2]

Stemmen uit de redactie

Journalistiek en Misdaad.

- Wij mochten er nog onlangs op wijzen, hoe roekeloos somtijds de dagbladpers de misdaad suggereert, uit mercantiel effectbejag. Het euvel zit echter dieper. Het geldt tegenwoordig in breede kringen, vooral in die, waar men doodsbenauwd is, voor ‘burger’ te worden aangezien, als niet fatsoenlijk meer, om er voor uit te komen, dat men de christelijke, of zelfs de heidensche moraal als een der grondslagen van de samenleving erkent. Nu ja, men wil er wel meer of min naar leven, maar de zedewet belijden, dat dóet men niet, dat stáat niet. Het is flink, om den misdadiger, onder zeker voorbehoud, te prijzen. De aankomende journalist, met zijn bioscoop-opvoeding, is uit den aard der zaak voor dezen modernen vorm van omgekeerde hypocrisie zeer vatbaar. Men ziet er tot in de braafste dagbladen dagelijks de sporen van. ‘Stoutmoedige aanslag op een trein,’ heet een geval van struikroof. Wij meenden, dat men het woord ‘stoutmoedig’ gebruikte, als men iets loven wilde. ‘Bijna sympathiek van driestheid’ lazen wij, een tijd geleden, boven het relaas van een of ander boevenstuk. - Het is een zonderlinge tijd. De heldenvereering verplaatst zich naar den misdadiger. Vulgaire romantiek altegader.

Het Grieksche gevaar.

- Er moest iets tegen gedaan worden. Het is al te lastig, dat er sinds de dagen van Plato en Aristoteles nog altijd zooveel Grieksch in onze taal rondzwerft, en dat dit er nog altijd aanspraak op maakt, correct geschreven te worden. Men kan toch niet van iedereen verlangen, dat hij Grieksch verstaat. En het helpt nog zoo

[p. 3]

weinig, of men zich al inprent: hypo-onder, hippos-paard, want men begrijpt er de woorden toch niet mee. Wij vinden het dan ook heelemaal zoo gek niet van dien medicus, die iemand lijdend verklaarde aan ‘chronische hippomanie’. Want het jonge mensch in kwestie had zich, naar het heet, min of meer als een paard gedragen, door zijn houding jegens het huisraad in de ouderlijke woning.

Om nog een nuttigen wenk te geven: het woord acoustiek wordt, sedert het uit de gehoorzaal naar de beurs verhuisde, geregeld ‘accoustiek’ geschreven, waarschijnlijk onder invloed van ‘accoucheur’, ‘accountant’ en ‘accumulator’, waarmee het toch heusch niets te maken heeft.

Zou deze aangelegenheid soms iets zijn voor den Volkenbond?

Het bouwwerk als symbool.

- De macht van staat en kerk, van gewest en stad, van heerschers en gilden, vond van ouds-her haar belichaming in het bouwwerk, dat aan deze macht tastbaren vorm gaf. De geschiedenis der menschheid is in de bouwwerken vastgelegd.

De tempels der oudheid, de kathedralen der middeleeuwen, de burchten der ridders, de gildehuizen der burgers, en de paleizen der magnaten, getuigen allen van de kracht der beginselen, die aan deze bouwwerken het aanzien gaven.

Maar altijd bestond de macht reeds in werkelijkheid, vóórdat de bouwwerken die deze macht verheerlijkten, verrezen. Nooit waren het wissels op de toekomst.

* _* *

Aan het paleis voor den Volkenbond wordt ijverig doorgebouwd. Het plan tot stopzetting van den bouw is onlangs afgestemd, omdat het goedkooper geacht werd maar door te gaan, dan den bouw te onderbreken.

Uit drie gedeelten bestaat het groot geheel. De bibliotheek (een geschenk van Rockefeller) en het gebouw voor het secretariaat zijn reeds drie verdiepingen hoog. Van het ‘Assemblée’ gebouw bestaan thans alleen nog de fundeeringen. De kosten voor de gebouwen van de ‘Assemblée’

[p. 4]

en het secretariaat zullen twaalf millioen gulden bedragen, het geen een prikje genoemd mag worden. Immers een klein model kruiser kost het dubbele, en een dreadnought kost zevenmaal meer. Maar macht is niet alléén in geld uit te drukken!

Groote en geheel onvoorziene moeilijkheden heeft de bouw ondervonden door de slechte bodemgesteldheid van den heuvel waar het paleis op zal verrijzen. Wie, wie fluistert daar van symbool?

De heuvel heet ‘le parc d'Ariane’. Zou deze dochter van Minos nog het koord bezitten, waarmede zij Theseus uit het labyrinth gered heeft? Zou zij nog een eindje er van over hebben, voor ons, verdoolden?

* _* *

Men vertelt dat Japan het uurwerk zal geven voor den toren die het Volkenbond paleis eens zal bekronen.

Dit kostbaar en zeer groot uurwerk is in Tokio vervaardigd. Het repasseeren zal echter nog jaren duren, want het slagwerk en het uurwerk weigeren te kloppen. Wie wie fluistert daar opnieuw het woord symbool?

Ivar Kreuger.

- Niet vaak brengt de moderne samenleving de bouwstoffen bijeen voor een conflict tusschen mensch en tijdsomstandigheden op zulk een wijze als hier, waar het noodlot leidde tot een dood, die in wezen alle kenmerken draagt van een klassieke tragedie. Den zeer intelligenten, vindingrijken, energieken van onze dagen staat door de ontwikkeling van techniek en modern geldverkeer een arbeidsveld open, dat zoo groot is, dat het op den duur aan de mogelijkheid der beheersching door één mensch zich onttrekt, met als noodlottig gevolg ineenstorting van het bouwwerk, zoowel als van den bouwer. Het onstoffelijk bouwwerk van dezen ingenieur, die met bouwsels van steen en ijzer begon, nam steeds stouter, steeds breeder vormen aan, goed doordacht van den aanvang af en immer groeiend in omvang naarmate het succes de bewijzen van den goeden grondslag der ideeën leverde. Steeds

[p. 5]

meer concentreerden de zaken zich op dien eenen man, die snel in zijn besluiten den stroom van zaken, die hem langs alle lijnen der moderne vervoertechniek toevloeiden, persoonlijk kon behandelen. Ook de onstoffelijke quantiteiten van geld kunnen van één punt uit op deze wijze worden gedirigeerd. Totdat ook hier de grens van menschelijke beheersching overschreden werd en bleek, dat boven alle intelligentie uit het onvoorspelbare zich voor den knapsten kop als een macht doet gelden, alle berekeningen ten spijt. Het tragische einde van dezen constructieven geest van dezen man, die stierf als ware hij een beursspeculant, heeft aan ieder, die zich in de vraagstukken van onzen tijd verdiept, weer eens getoond het conflict mensch en techniek. Dat dit tragische conflict van den mensch-leider zijne consequenties over de geheele wereld heeft, is een wederom even tragisch-noodlottige vergrooting van het conflict zelve en uit dezelfde oorzaken geboren, waaraan onze uit haar krachten gegroeide wereld nog geruimen tijd zal moeten laboreeren, alvorens een nieuwe evenwichtstoestand zal zijn gevonden.