De Gids. Jaargang 96

[p. 439]

Buitenlandsch overzicht

Genève
25 Februari 1932

Te Genève is men nu in eersten termijn uitgepraat, en is het werk der politieke commissie begonnen. Het moet nu blijken welke van de tijdens de algemeene beschouwingen ingediende voorstellen instemming vinden. Met welk voorstel aan te vangen? Hier lagen al dadelijk moeilijkheden, waarover men evenwel niet is gestruikeld. Het scheen voor de hand te liggen, ja de eenige kans op te leveren thans vooruit te komen, dat men zich van de ontwerp-conventie der voorbereidende commissie-Loudon bedienen zou als richtsnoer van bespreking. Maar zouden zich met een besluit hiertoe de Russen, zouden de Duitschers zich er mede vereenigen? Eene behandeling van het Russische voorstel laat zich in het buis eener bespreking van de conventie-Loudon niet dwingen. Het Russische voorstel verzekert dat alle ter conferentie vertegenwoordigde staten afstand hebben gedaan van den oorlog als werktuig van nationale staatkunde. Daarbij past algemeene, volstrekte en onmiddellijke afschaffing van alle bewapening. Slechts Turkije en Perzié steunen dit voorstel; Duitschland in zooverre, dat het verklaart dat wanneer de geheele wereld werkelijk het voorstel aanvaardt, Duitschland wel de laatste staat zal zijn, die zich daartegen zou willen verzetten. Rusland wist het er niet verder mede te zullen brengen; zou het nu uit de afwijzing van zijn voorstel aanleiding nemen, zich uit de conferentie terug te trekken? Dit moest opgehelderd worden eer de politieke commissie haar werk begon; en op een noenmaal bij de Finnen hebben Sir John Simon, Litwinof en Nadolny hierover een palaver gehad. De moeilijkheid voor-

[p. 440]

ziende die zich zou kunnen opdoen, had reeds bij de algemeene beschouwingen de Zweedsche minister van buitenlandsche zaken Ramel gezegd, dat de conventie-Loudon niet ‘grondslag’ maar ‘omlijsting’ der commissie-besprekingen zou moeten vormen, en Apponyi viel hem toen onmiddellijk bij. Duitschland niet met het woord, maar met een daad: de indeeling van het Duitsche voorstel (strekkende tot gemeenmaking der beperkingen, in 1919 Duitschland opgelegd, aan allen) volgt die der ontwerp-conventie op den voet, zoodat elk onderdeel er van bij een onderzoek der conventie behandeld kan worden. De Russen vonden hier voor hun voorstel, waarop zulke indeeling zich nu eenmaal onmogelijk laat toepassen, geen baat bij; na verworven instemming van Tardieu, heeft dus Sir John Simon hun voorgespiegeld, dat zij allereerst voor hun voorstel, gelijk het luidt, als het meest radicale, een propaganda-rede zouden mogen houden, mits daarna de ontwerp-conventie de omlijsting van de rest der besprekingen zou vormen, en Litwinof heeft hierin berust. En zoo is dan de politieke commissie geopend met een voorstel-Simon, om de ontwerp-conventie tot omlijsting der besprekingen aan te nemen in dezen zin, dat ook de meest afwijkende denkbeelden telkens als amendement op de conventie zouden mogen worden beschouwd en in behandeling gebracht, en met een voorstel-Tardieu, om allereerst de Russen het woord te verleenen. Litwinof heeft zijn rede gehouden met het van te voren bekende resultaat: Turkije en Duitschland hebben de verklaringen afgelegd die na de algemeene beschouwingen te verwachten waren, en nu kan de ontwerpconventie in behandeling komen zonder dat men de Russen zal zien vertrekken.

Een andere moeilijkheid, was te voorzien, zou Duitschland kunnen opwerpen. Art. 53 der ontwerp-conventie bepaalt, dat de ter ontwapeningsconferentie te sluiten conventie geen verandering mag brengen in gesloten verdragen, dus ook niet in de bepalingen van het vredesverdrag van Versailles ten opzichte der bewapening van Duitschland. Daar Duitschland - volkomen terecht - de maatregelen, in de ontwerpconventie aanbevolen, niet als een gelijkmaking der verplichtingen van allen aan die van Duitschland beschouwt, stond

[p. 441]

te vreezen dat Nadolny aanstonds in de commissie tegen art. 53 verzet zou aanteekenen: bij de algemeene beschouwingen toch hadden de Duitschers gezegd, dat aanneming van art. 53 voor hen met een hernieuwde onderteekening van het verdrag van Versailles gelijk zou staan, m.a.w. voor Duitschland volstrekt onaannemelijk zou wezen. Tot algemeene opluchting heeft echter Nadolny, toen ook hij de ontwerp-conventie als ‘omlijsting’ der besprekingen aanvaardde, daarbij art. 53 niet genoemd.

Er bleek dus ter eerste commissievergadering niet zooveel van het bestaande verschil van inzicht te worden uitgesproken als mogelijk was geacht, maar toch nog genoeg. Tardieu liet gevoelen, dat hij de ontwerp-conventie wel degelijk als uiterste grens van ontwapening beschouwd wilde hebben, doch onmiddellijk gaven Amerika en Italië van een andere meening blijk. Er staat nog niets vast dan dat men althans niet in het eerste begin is blijven steken.

Men weet dat onder de ingediende voorstellen het Fransche een geheel bijzondere plaats inneemt door de internationalisatie der bewapening voorop te stellen, als het eenige middel ter verzekering der door Frankrijk bovenal begeerde veiligheid. De verzekering der veiligheid is voor de Fransche gedachte een mechanisch vraagstuk dat met mechanische middelen moet worden opgelost. De burgerlijke luchtvaart, voor zoover deze van een capaciteit is die haar in geval van oorlog tot een gevaar kan maken, moet onder beheer van den Volkenbond worden gebracht. M.a.w. de vrije aanmaak van groote land- en watervliegtuigen en van luchtschepen (het eenig instrument m.a.w. dat in een oorlog gevaarlijk zou kunnen worden, 't welk Duitschland in onbeperkte hoeveelheid fabriceeren mag) zou Duitschland ontnomen worden, terwijl de kleine militaire vliegtuigen, die Duitschland niet bezitten mag (‘les forces militaires de l'Allemagne ne devront comporter aucune aviation militaire ni navale,’ beval Versailles) in handen blijven zouden der mogendheden die ze wèl bezitten. Uit dit staal kan men het gansche voorstel proeven en den geest die het bezielt; waarachtig niet de internationale geest! De eenige vorm van groote luchtvaart, die in nationaal

[p. 442]

beheer zou worden gelaten, zou de vaart op de koloniën zijn - Duitschland heeft er geen.

Groote militaire vliegtuigen (tot bommenwerpen geschikt), in feite alle militaire vliegtuigen boven een door den Volkenbond vast te stellen tonneninhoud, zullen aan den Volkenbond moeten worden afgestaan voor de vorming van een internationale militaire luchtvloot. Militaire vliegtuigen beneden die maat worden in twee klassen gerangschikt: eene middenklasse die alleen door zoodanige staten mag worden aangehouden welke haar voor het geval eener Volkenbondsactie ter beschikking van den Volkenbond stellen, en eene klasse van klein kaliber die ter uitsluitende beschikking blijft van de staten die zulke vliegtuigen bezitten.

Oorlogsschepen boven de 10.000 ton en groote duikbooten zullen slechts zoodanige staten mogen bezitten welke ze in geval van gemeenschappelijke actie ter beschikking van den Volkenbond stellen.

Eene internationale politiemacht ter bezetting van zoodanige gedeelten der wereld waar een oorlog zou kunnen uitbreken, zal bestendig beschikbaar moeten zijn. Zij wordt gevormd door contingenten uit iederen verdragsluitenden staat in een door de ontwapeningsconventie (want zoo blijft het Fransche voorstel de gedroomde bewapeningsconventie noemen) vast te stellen verhouding.

Van de permanente internationale politie is onderscheiden de internationale strijdmacht ter onderdrukking van uitgebroken oorlog. De bijdragen der staten tot die strijdmacht wisselen af naar gelang van de streken waar zij zal moeten optreden (voorbeeld: Frankrijk stelt een veel grooter macht beschikbaar tegen een aanvaller die een gemeenschappelijke grens met Frankrijk heeft, dan tegen een aanvaller elders in Europa of buiten Europa).

Het voorstel is, volgens den indiener zelf, onvolledig zonder bepalingen omtrent verplichte arbitrage, definitie van den aanvaller, commandoregeling en internationaal toezicht op de bewapening. Frankrijk is bereid, ook ten dezen aanzien concrete voorstellen te doen.

Van Vollenhoven riep in 1910 tot het initiatief inzake

[p. 443]

internationale bewapening een staat op waarnaar de wereld niet geluisterd zou hebben omdat hij te machteloos was. Thans keert de wereld zich van het voorstel af omdat de initiatiefnemer te machtig is en de bedoeling tot bevestiging der eigen hegemonie te duidelijk laat doorschemeren. Zal de internationale bewapening ooit slagen dan moet een hoogst aanzienlijke beperking der nationale bewapening zijn voorafgegaan, zoodat zich het militair overwicht der gemeenschap aan den enkeling in ieder geval onmiddellijk opleggen kan. Anders is internationale bewapening een mooi woord voor machtsverdubbeling van den sterkste.

De machtelooze Volkenbond dreigt een aanfluiting te worden: zie China-Japan. Maar hoe den Volkenbond met macht te bekleeden is een vraagstuk dat men nooit oplost zonder eerst een stevig gevoel van rechtsgelijkheid onder de leden te hebben doen wortelschieten. Frankrijk beproeft het eene maar verhindert het tegelijk door het andere te belemmeren. De niet nagekomen belofte van het pakt: ‘les Membres de la Société reconnaissent que le maintien de la paix exige la réduction des armements nationaux,’ moet het wèl ontwapende Duitschland tegen een voorstel als het Fransche noodzakelijk gaande maken, en noch Amerika noch Engeland zullen in deze omstandigheden Frankrijk bijvallen.

Is Laval over de verkeerd ontworpen Fransche volkenbondspolitiek gestruikeld? Men mocht het wenschen, maar het is niet zoo: het is eene spanning tusschen Senaat en Kamer, spanning door verschil van inzicht omtrent vraagstukken van binnenlandsche staatkunde veroorzaakt, die zijn aftreden noodzakelijk heeft gemaakt, en de opvolger Tardieu heeft zijn Genève-program ongewijzigd overgenomen. Slechts mag men opmerken dat het Tardieu niet aan flair en lenigheid ontbreekt, en hij niet op de letter van het Fransche voorstel dood zal blijven. Men schrikt niet bij de gedachte dat dit voorstel kans van aanneming mocht hebben (want die heeft het niet), maar bij de gedachte aan het goede en mogelijke dat een teleurgesteld Frankrijk vermoedelijk zal trachten en vermogen tegen te houden.

[p. 444]

Hitler's kansen zijn er dunkt mij niet op vooruitgegaan, dat hij eerst Hindenburg voor zijn wagen heeft trachten te spannen en nu als tegencandidaat van Hindenburg in het vuur moet. Brüning is daareven in den Rijksdag aan het woord geweest, en de indruk is bevestigd, dat hij in dat lichaam zelf niemand ontmoet die zijn portuur is. Of Hitler het zijn zou? Zijn weg is buitengemeen kronkelig geweest en zijn aanhang schijnt niet meer in het tempo van 1931 toe te nemen. Het zou mij verwonderen zoo hij 13 Maart uit de bus komt. Dat Hindenburg, ongetwijfeld de man van zedelijke kracht (wie doet hem den hoogen, zuiveren, vollen toon zijner korte manifesten na) tusschen Brüning en Hitler niet geaarzeld heeft, schijnt mij voor Hitler's kans geen gunstig teeken. Hindenburg's herkiezing biedt Duitschland niet de zekerheid van vooruitgang, maar laat de kans daartoe open; Hitler's verkiezing beduidt den chaos. Het ontbreekt in den Rijksdag niet aan geschreeuw wanneer Brüning dit betoogt, maar argumenten er tegen zijn daar eigenlijk niet vernomen.

C.