De Gids. Jaargang 95

[p. 424]

Aanteekeningen en opmerkingen

Thorbecke en Hildebrand.

De vluchtige episode-Thorbecke - Hildebrand vindt vermelding in verband met Beets, nergens in verband met Thorbecke; is bekend aan beoefenaars van onze letterkunde, onbekend aan beoefenaars van rechtsgeleerdheid en staatkundige geschiedenis. In Wijnmalens zorgvuldige bibliographie van Thorbecke, uit 1875, is het geschrift van Thorbecke, waarop de episode neerkomt, voorbijgezien.

In den eersten jaargang van De Gids, 1837, deel Mengelingen, had de Leidsche student Nicolaas Beets, theoloog, onder den schuilnaam Hildebrand het opstel over ‘Vooruitgang’ geschreven, dat later (1854) zou worden ingelijfd bij de in 1839 verschijnende Camera. Nauwelijks echter was Hildebrands opstel uit 1837 van de pers, of Jacob Geel, bibliothecaris en titulair hoogleeraar te Leiden, nam het vinnig onder handen in de voorrede van zijn Onderzoek en Phantasie, 1838. Zulk een aanval, van zulk een zijde, zou elk jong auteur hebben geknakt. Maar tusschen aangevallene en aanvaller plaatst zich aanstonds professor Thorbecke, dan nog niet beroemd, en wel in de Algemeene Konst- en Letterbode van 5 Januari 1838, blz. 9-10. De ridderdaad ligt in de twee slotzinnen van Thorbeckes aankondiging van Geels boek, waar hij de voorrede aanstipt, ‘welke een artikel van den Gids kastijdt. De Heer Geel schijnt te hechten aan den Steller, wiens stukje hij aldus eert. Een wezenlijk talent zoekt zulk een' regter’.

De heilzame werking van Thorbeckes daad van 1838 blijkt, wanneer Beets in 1864, tijdens Thorbeckes tweede ministerschap, den zesden druk der Camera toerust met een voorbericht. Van Thorbeckes uiting wordt gezegd: ‘Zonder dat woord, hetwelk hier, na vijfëntwintig jaren, dankbaar

[p. 425]

vermeld wordt, ware de Camera Obscura misschien niet, en stellig niet beter geschreven’.

De recensie van Geels boek, zóó Thorbeckiaansch gesteld als een artikel maar zijn kan, en reeds daarom het herlezen waard, geeft al acht jaar vóór den bekenden passus uit 1846 (Historische schetsen, 1860 of 1872, blz. 130-131) Thorbeckes oordeel over Nederlandsche taal en stijl en over letterkundige compositie. ‘Er zijn (menschen), die altoos uit één toon spreken; er zijn ook, bij welke, nevens een eerste, eene tweede stem, op of buiten hare beurt, gewoon is mede te spreken.... De Schrijver tracht te schrijven, als men spreekt; en ik geloof, dat hij, wat het syntaktische betreft, is waar hij wezen wil. Dit is véél gezegd, en de hoofdzaak. Vindt men evenwel soms moeijelijk, den spreker te volgen, het komt, dat hij te veel zegt in éénen adem, dat hij zamendringt, en de uitdrukking, uit dien hoofde, niet los genoeg schijnt.... Er is van den schrijver te leeren, en méér dan men zeggen kan. Doch men wachte zich voor navolging. Nagevolgd, zou de wijze van den Heer Geel manier worden; ja zij is het nu en dan reeds bij den autheur zelven’. Schrijft niet Thorbecke hier, onbewust, over deugd en gevaar van eigen stijl?

Beets in 1864 deed, alsof omtrent Thorbeckes auteurschap - de aankondiging was geteekend met de bekende T. - twijfel mogelijk ware. La Saussaye daarentegen, in zijn Leven van Nicolaas Beets, 1904 (blz. 49), en de Gidsredactie in 1884 (III, blz. 369) lieten te recht aan twijfel geen plaats.

C. van Vollenhoven