De Gids. Jaargang 95

[p. 426]

Buitenlandsch overzicht

De omvang van het gevaar.
25 Aug. 1931

De Afrikaander staatsman Smuts, daareven in Engeland aangekomen ter bijwoning der honderste bijeenkomst van de British Association, zeide bij het aan wal stappen:

De ernst van den huidigen internationalen toestand, die in zeker opzicht even gevaarlijk is als de groote oorlog zelf, zal misschien ten slotte denzelfden geest van nationale en personeele opofferingen vragen. Menigeen is ongerust uit vrees voor een nieuwen oorlog; - ik voor mij ben veel meer onder den indruk van de gevaren van een groote financieele en economische ineenstorting, die het heele Europeesche beschavingstoestel in gevaar zou brengen. Wij staan bij den huidigen toestand voor een verwikkeling van gevaren, die het machtigste en verziendste staatsmanschap vereischen. De noodzaak om den boel in orde te brengen is nooit grooter geweest dan nu.

Inderdaad. De oplossing der Duitsche crisis nog geenszins verzekerd, en nu volgt Engeland.

In twee elementen van Engeland's kracht had de wereld zich gewend met dogmatische starheid te gelooven: in de Engelsche vloot en in het Engelsche pond.

Eerst is het met de hegemonie ter zee gedaan geweest, en dit na een oorlog, door Engeland niet in de laatste plaats om het behoud daarvan aanvaard, en dien men zoogenaamd gewonnen had.

Restte nog de hegemonie van het pond sterling. Engeland was de eenige ex-belligerent in Europa die zijn geld op volle waarde kon houden, altijd door. Maar altijd door nam ook de werkeloosheid toe. De arbeiderspartij dankte haar overwinning van 1929 aan het acuut worden der werkeloosheidsproblemen, die nu ook haar zelve te machtig blijken.

[p. 427]

Bij de bestaande omstandigheden was het voor Engeland een grootgevaar, dat de Duitsche koopkracht geheel zou ineenzijgen. De krachtige ondersteuning, door Montagu Norman van den aanvang af aan het plan-Hoover verleend, laat zich hieruit geheel begrijpen. Maar het voorstel-Hoover kwam reeds te laat, of werd te laat en te beduimeld aangenomen. Zijn naar eersten schijn drastisch karakter bewerkte gedurende eenige dagen een flikkering van hoop, die niet aanhield en in paniek omsloeg, toen duidelijk werd hoe weinig de beperkte toepassing voor een jaar aan den onmiddellijken staat van zaken ging veranderen. Volgde de conferentie van Londen met zijn immense teleurstelling: Engeland bleek geheel buiten staat de leidende rol, waarvan de wereld verwachting had, inderdaad te vervullen; het had zelf buitenlandschen steun tot ophouding van den pondskoers noodig.

Er blijkt tusschen de Amerikaansche en de Engelsche beleggingen in Duitschland een groot verschil te hebben bestaan. Amerika belegde eigen geld; Engeland voor een goed deel slechts geld dat het van anderen in depôt had. Toen de crisis uitbrak werd dit van allerlei zijden teruggevraagd. Engeland's disponibiliteiten op het continent konden niet vloeibaar worden gemaakt: het wachtwoord ter vermijding van een wereldramp werd immers, en kon niet anders zijn, dan de ‘Stillhalte’. Engeland's goudvoorraad moest er aan gelooven.

Tijdens de Londensche conferentie moet Snowden hebben beproefd, een deel van Engeland's vorderingen op Duitschland aan Frankrijk over te doen. Laval heeft geweigerd. De beleggingen waren buiten Frankrijk om gegaan; aan de voordeelen die Engeland er van verwachtte had het geen deel gehad; het scheen zonderling er Frankrijk mede te willen voldoen, nu zij van twijfelachtige waarde schenen geworden. Engeland's crediteuren eischten goud, en men moest het hun geven. En zoo gebeurde het ongehoorde, dat de Bank of England bij de Banque de France en de Eederal Reserve Bank credieten moest opnemen ten bedrage van 50 millioen pond sterling. En het bleek, dat zelfs deze maatregel het pond sterling niet meer in rust kon brengen!

Immers onmiddellijk nadat de Engelsche centrale bank hulp uit den vreemde inriep, werd openbaar welke de vooruit-

[p. 428]

zichten waren voor Engeland's aanstaande begrootingsjaar. Er is, wanneer men aan het tot dusver gevolgd systeem van schulddelging vasthoudt, een tekort te voorzien van 120 millioen pond, dat door opoffering van dit door de traditie geheiligd stelsel kan worden teruggebracht tot een tekort van 70 millioen pond, en door een drastische hervorming der werkeloosheidsverzekering tot een tekort van 30 millioen, die dan nog uit andere bezuiniging of uit belastingverhooging moeten gevonden worden. Wil men het budget van de jaarlijksche bijpassing aan het werkeloosheidsfonds ontlasten, dan moeten de premiën verhoogd en de uitkeeringen verminderd worden. De door de regeering ingestelde bezuinigingscommissie adviseerde hiertoe, maar de vraag was of de regeering het zou aandurven.

De Trade Unions kwamen in beweging, en acht van de twintig leden van het Engelsche kabinet verwierpen de voorstellen van Mac Donald en Snowden, die de leus: ‘haal het van de rijkaards alleen’ niet volgen wilden, evenmin het door de opponenten bepleitte ‘fiscaal tarief’ aanvaarden, maar alle klassen der bevolking, de arbeidersklasse niet uitgezonderd, in de thans noodzakelijke opofferingen wilden doen deelen. In het kabinet behielden zij de meerderheid, maar achtten zich, na het bestuur van den bond der vakvereenigingen geraadpleegd te hebben, verzekerd dat in het Lagerhuis de overgroote meerderheid der Labour-stemmen zich tegen hen zou keeren. Na overleg met de oppositieleiders Baldwin en Samuel (Lloyd George blijft door ziekte op den achtergrond) heeft daarop Mac Donald het ontslag van het kabinet ingediend en de opdracht tot vorming van een kabinet uit de drie partijen aanvaard. Dit kabinet, waarvan de samenstelling reeds hedenavond of morgen schijnt te zullen worden bekend gemaakt, hoopt dan in September eene meerderheid van 40 à 50 stemmen voor zijne financieele voorstellen te vinden en zal daarna ontbinden. Het schijnt niet wel mogelijk dat na deze zware moreele nederlaag de arbeiderspartij in October opnieuw als sterkste der drie uit de bus komt. In ieder geval heeft zij nu hare twee beste koppen van zich gestooten (want of de zich aan het veto der vakbonden onderwerpende Henderson als intellect en karakter Snowden en Mac Donald evenaart, staat te bezien).

[p. 429]

In één ding althans schijnt Engeland supreem gebleven: in de soepele snelheid waarmede een geschoold volk aan politieke crisissen als deze een voor het oogenblik voldoende oplossing weet te geven. De economische crisis is daarmede natuurlijk niet bezworen, en het drukkend gevoel bestaat dat niemand haar loop voorzien, laat staan beheerschen kan. Wij blijken te hebben geleefd in a fool's paradise en zullen in veel opzichten, als alles voorbij is, weer van onder op, als schooljongens, moeten beginnen. Mogen er onderwijl niet al te wreede slagen zijn gevallen.

C.