De Gids. Jaargang 95

[p. 428]

Buitenlandsch overzicht

Dreizehn Männer regieren Europa
20 Februari 1931.

Als het waar was, een luguber getal, geschikt om, bij ongunstigen afloop van het regeeren, het bijgeloof den steun te geven waarnaar dit altijd gretig omziet. Doch het was Fritz Klein maar om een titel te doen; men kan evengoed beweren dat hij vijftien, of dat hij twaalf leidende figuren bespreekt; in elk geval hoopt hij dat op het geheel de ondertitel ‘Umrisse der europäischen Zukunftspolitik’ passe, waaronder hij het boekje (met penteekeningen van Kelen verlucht) bij de Hanseatische Verlagsanstalt uitgeeft. - Fritz Klein is de hoofdredacteur der Deutsche Allgemeine Zeitung, en pleegt sedert Locarno Europeesche conferentiën na te reizen. De machthebbers van tegenwoordig plegen periodiek op de planken te verschijnen voor een parterre van Europeesche nieuwshandelaars waarvan Fritz Klein er één is; wat hem in hun spel belangrijk lijkt is de betrekking die het hebben kan op Duitschland's toekomst; - het eigenlijke, zegt hij, wat hem interesseert. Doch de toekomst van alle deelhebbers aan de Europeesche gemeenschap is zóó nauw aan elkander en aan het geheel verbonden dat wat één hunner als voor eigen toekomst belangrijk noteert, allicht ook de overweging van anderen waard is.

Het boekje van Klein is in wezen een terugblik op de Stresemann-politiek en wat zij voor Duitschland bereikt heeft. Hij erkent dat geen andere staatkunde dan die Stresemann gevoerd heeft voor Duitschland eenige goede kans zou hebben

[p. 429]

geboden en is tegelijk van oordeel dat men met de resultaten er van onmogelijk genoegen nemen kan: zou Stresemann zelf het doen, indien hij onder de levenden ware? Duitschland moest uit den pruilhoek treden en te Genève met de anderen aan de praat komen; het is gebeurd. De Rijn is bevrijd en het Dawes-plan herzien. Blijft het Young-plan; - en in het volle gezicht komt reeds de onmogelijkheid, er zonder financieele hulp aan te voldoen. Iets stabiels op het gebied der schuldregeling heeft, naar men eerlang ondervinden zal, ook de Haagsche conferentie niet geschapen. Welken weg moet Duitschland uit, om medewerking tot zijn revisiedoel te vinden?

Bij deze vraag - een vraag waartoe zijn heele boekje onvermijdelijk leidt - laat Klein ons in den steek. ‘Der deutschen Aussenpolitik’ orakelt hij, ‘erwächst als nächste Zukunftsaufgabe der Zwang sich nach dem Osten zu wenden’. En daarmede is het boekje uit. Het zou er evenwel op aan gekomen zijn, deze stelling te ontwikkelen, opdat men zou kunnen begrijpen wat er onder is te verstaan.

Een positieve toelichting geeft hij nergens. Een negatieve op een andere plek van zijn werk, waar hij laat doorschemeren dat het hopeloos is, van een Fransch-Duitsche toenadering de duurzame oplossing van Europa's moeilijkheden te verwachten. Aan Frankrijk is door de omstandigheden een rol toegevallen boven zijn krachten, aan Duitschland een invloed beneden zijn innerlijke beteekenis. Te onderstellen dat het noodzakelijk compensatie-proces vreedzaam zal verloopen, is de wereld niet te kennen.

Eindigt dus deze lofzanger van Stresemann met een terugval in het oude oorlogsfatalisme? Ik geloof niet, dat Stresemann dien val zou hebben toegejuicht of medegemaakt. Vooral niet in den jare 1931, na het gebral der nationaal-socialisten. Tot dusver is er van de sombere voorspellingen waartoe zich menigeen, in en buiten Duitschland, bij het stembussucces der Hitlerianen gerechtigd waande, niet veel uitgekomen; Brüning schijnt voorshands stevig in het zadel te zitten. Maar om de wanordelijken baas te blijven, moeten de ordelijken naar een dragelijke toekomst kunnen wijzen, die bereikt kan worden als men hun het spel niet bederft. In welke richting zoeken het

[p. 430]

de partijen die tot dusver de door Hitler ontketende beweging met goed gevolg weerstaan hebben? Noch Moskou noch Mussolini trekken hen wezenlijk aan. De redacteur voor ‘buitenland’ der Germania, Walther Hagemann, schreef onlangs een boek Deutschland auf dem Scheidewege, dat door den leider der centrumspartij, Kaas, met de volgende beschouwing wordt ingeleid:

Zelfs onze extremisten beginnen zich rekenschap te geven dat de Europeesche vrede in hoofdzaak van de verhouding tusschen Duitschland en Frankrijk afhangt. Wij hebben met die extremisten het doel gemeen doch verschillen in de methode. Ook voor ons is de onaantastbaarheid der tractaten eene fictie der beati possidentes waar alle geschiedkundige ervaring tegen in opstand komt. Wat wij afwijzen is de opvatting dat die tractaten hunne correctie slechts kunnen verkrijgen van het geweld. Nog gebiedt ons ons duitsch, ons europeesch, ons christelijk geweten op eene andere oplossing te hopen....

Het is aan Frankrijk, te kennen te geven of het tot de vreedzame oplossing der Duitsche crisis meent te kunnen medewerken. Moskou in de verte en naast Mussolini ook nog een onverzoend Duitschland aan de deur, is op den duur van het kwade te veel. Wat zegt Briand, of zoo hij zwijgen blijft, welk jonger staatsman neemt zijn taak over? Wij gaan ons toch niet aan angst voor den nieuwen oorlog dien ‘de dertien’ noodzakelijk zouden moeten brouwen, willoos overgeven?

C.