De Gids. Jaargang 92

[p. 125]

Bibliographie.

Een boek over Antwerpen.

Er bestaan een aantal boeken over Antwerpen, doch het boek is nog lang niet geschreven. Zuiver archivistische werken zijn er genoeg. Zij werden hier opgesomd toen wij onlangs de nieuwe Geschiedenis van Antwerpen door Dr. F. Prims bespraken. Daarnaast staat het anecdotische boek van E. Poffé Plezante mannen in een plezante stad, sappig verteld, erg triviaal, als literatuur nul. Dan zijn er een paar essays: de bepaald meesterlijke Eloge d'Anvers door Edm. de Bruyn (dien wijzelf in 1914 in het Vlaamsch vertaalden) en, wat minder lokaal: Eloge du Fleuve door L. Fierens. Ten slotte zijn er de literaire werken, nl. de romans van Eekhoud, L. Baekelmans etc., die in het Antwerpsch kader verloopen. Maar zoo van die werken gelijk Paris vieux et neuf door Huard en Billy, gelijk A Wanderer in London, door Lucas, die zijn, alle verhoudingen in acht genomen, over Antwerpen nog niet geschreven. En nog veel minder een boek gelijk dat van Max Eisler over Alt-Delft, neen, - dat bezitten we niet. En dat is een heel bedenkelijke leemte, vooral in een stad met zulk een bewogen verleden, brandpunt van een vèr-stralende cultuur, en die het de moeite zou loonen te beschrijven in haar complexiteit van provincialisme en modernen rijkdom. Maar nu staan wij voor een nieuwe rubriek.

Ik weersta niet aan de lust om het werk aan te kondigen, bedacht door Eug. de Bock, bestuurder der uitgeverij De Sikkel die ik reeds hier meer dan eens genoemd heb. De ondernemende uitgever heeft nl. het plan opgevat een boek op de markt te brengen dat het gemeenschappelijk werk zal zijn van te Antwerpen geboren en getogen schrijvers (en schilders). De letterkundigen worden verzocht ieder het stadsgedeelte te beschrijven waarbinnen zich hun jeugd heeft afgewikkeld. Er dient, zoo luidt het in de uitnoodiging, relief gegeven aan wat we zouden heeten ‘het uitzicht der dingen’ d.w.z. het gaat niet om de anecdote, doch om door middel van de anecdote de physionomie van de straat, van de werkbuurt te animeeren, eventueel aan te toonen welke zeden, gewoonten, spelen in zwang waren. De verzamelde bijdragen zouden geographisch zooveel mogelijk de gansche stad bestrijken en een beeld van Antwerpen in de tijdspanne 1880-1914 uitmaken.

Dus de physionomie van Antwerpen in de laatste decenniën vóor den oorlog. En een boek dat zich aansluit bij het fresco dat Georges Eekhoud schilderde in La nouvelle Carthage, waar wij eenige aspecten te zien krijgen van Antwerpen in de jaren '70-'80, al eindigt deze roman, trouwens om

[p. 126]

louter anecdotische redenen, met de ontploffing der kardoezenfabriek, t.t.z. anno 1889.

Thans krijgen wij de impressies der mannen in 1880 geboren. Het is maar tijd ook. Want Antwerpen is zich schrikkelijk aan het vervormen. Sommige van de groote burgerlijk-aristocratische straten krijgen een uitsluitend mercantiel uitzicht, b.v. de Meir, voor een veertig jaar nog het centrum van particuliere hôtels, thans ingenomen door bioscopen, modewinkels, banken, reisbureelen. Nu gaan schrijvers van '80 hun impressies mededeelen van Antwerpen tusschen '80 en 1914 en, quasi op het nippertje, een grootendeels verdwenen stadsbeeld redden. Er werd een beroep gedaan o.a. op L. Baekelmans, Mejuffer Belpaire, Emm. de Bom, A. Cornette, F. Francken, Marnix Gysen, Lodewijk Monteyne, Jozef Muls, Jos. van Overloop, Lodewijk Ontrop, Edm. van Offel, Alfons de Ridder, André de Ridder, enz. Een mooie vlag zal de lading dekken: niemand minder dan Mr. Louis Franck, oud-Minister van Koloniën en Gouverneur der Nationale Bank, zal het werk inleiden. In het begin van den winter mogen wij de eerste afleveringen verwachten. Ook schilders zullen verzocht worden om voor het boek teekeningen en schetsen van Antwerpsche straten en pleinen te willen afstaan. Laat ons hopen dat het den uitgever zal gelukken, door zorgvuldige schifting der illustraties een zekere eenheid in het werk te bewaren, want er is éen gevaar: talrijke medewerkers kunnen het boek doen rammelen. Het ideaal voor dergelijke werken is eigenlijk de photographie, het document.... Lyrisme bij de schrijvers is al welletjes; dat der schilders kunnen wij desnoods missen. Maar -, de groote moeielijkheid is natuurlijk het opdelven der photos, wanneer men de gansche stad wil bestrijken. Van sommige wijken moeten er zoo goed als geen bestaan.... Nu, dat is de zaak van den uitgever, en wij zien het boek, door E. de Bock uitgedacht, met vertrouwen te gemoet.

A.C.

Maurice Gilliams - Eenzame Vroegte.

Van dit plaketje werden 50 exx. getrokken op velijn, en 2 op Hollandsch papier. Meer vernemen wij niet omtrent de uitgave van deze verzen. De dichter verwent ons niet door overvloed. Een twintigtal heel korte gedichtjes, van een neo-romantische wereldvisie. Soms doet de pantheistische stemming denken aan duitsche Romantiek, aan Novalis (‘In het gras’). Soms hebben zijn verzen iets elementairs en synthetisch, dat schilderijen van moderne Vlamingen voor den geest roept, Gustaaf de Smet, Frits van den Berghe. Een man staat voor het raam, bloemen verwelken in een vaas, een stoel ‘teekent de stilte’.... Zinnelijke impressies dienen slechts om even te laten kijken in de roerselen van zijn gemoed. De kunst van M. Gilliams is zeker niet vrij van eentonigheid. De stemming verandert haast niet. De dichter schijnt op iets te wachten. Het leven is een raadsel dat hij overal en altijd beseft, doch zonder uitkomst. Enkele malen is schr. te hermetisch, of onbeduidend, (‘De Wandelaar II’) doch meestal weet hij met een enkel sober beeld het innerlijk leven te suggereeren dat wij achter al zijn verzen voelen of vermoeden, en dat hun een zekere beteekenis geeft. Misschien mogen wij van dezen dichter werk verwachten waarin hij zich minder zuinig, of met minder schroom zal geven en waar meer te bespeuren is van het innerlijk verband dat ten slotte de eenheid van een werk uitmaakt.

A.C.