De Gids. Jaargang 92

[p. 174]

IJs op de ruit.

Er zijn bloemen als gezichten, bloemen die ik nooit vergeet.

Een verdroogde anemoon, die zich in het glas had omgewrongen en in wanhoop verstard was, heeft weken op mijn schrijftafel gestaan. - Eens heb ik een tak amaryllen gekregen, lichtrood en gracieus als meisjes van Bagdad en zoo bacchantisch wild.

Op een groot fluweelgroen grasveld stond een paardebloem; zijn ijle pluis was het slot van een leven, een witharig oud man, stervensbereid.

Maar nu het koud is en de laatste maanden donker worden van ernst en inkeer, nu gebeurt misschien opnieuw het groote wonder van den winter. De zachte inwendige warmte zal wellicht in bloemen uitbreken, in bloemen van ijs op de ruit, bloemen die bekleedsel zijn van het stil en licht vertrek, de wand waarmee het witte duister buiten wordt geweerd. En deze bloemen hebben een gezicht, zij hebben vele gezichten en zoo geheimzinnig als geen enkele zomerbloem uit zon en licht gesproten.

Zij zijn tooverbloeisel; plotseling komen zij op, schimmen, die uit het irreëele zichtbaar worden en het onvermoede tot tastbare werkelijkheid maken. - Zij zijn geboetseerde damp en door de heldere koude, die slechts zelden over de zoele ruit vaart, worden zij enkele uren levend bewaard als tropische bloemen en zeldzaam gewas in de oranjerieën.

De Victoria Regia bloeit.... de Victoria Regia bloeit.... en de menschen trekken in donkere horden door de nachtelijke tuinen van den Hortus naar de stralend verlichte kas, waar in het bassin de groote ronde bladerborden het water-

[p. 175]

oppervlak bedekken; en in het midden heft zich loom, nauwelijks uit het water, de bloem, die zachtwit zich opent te midden van haar bladeren die als vazallen rond haar staan. Des daags sluit zij zich kuisch, doch de tweede nacht ziet haar blozen, rose, lichtrood, rood, donker, gloeiend-rood.... tot het gedaan is.

En zwarte drommen met gezichten bleek in het felle licht staan om het kunstmatig bassin, waarin de bloem gedwongen wordt tot bloei als kijkspel, waarin zij bloeien moet buiten haar land, buiten haar weelderige omgeving van woesten plantengroei en overstelpende bloesems, zonder haar warmen nachtblauwen hemel van ginds....

Een steriel gezicht heeft deze geïsoleerde bloem; zij is een onwillige vrouw, schoonheid zonder ziel; zij bloeit als een chemische verbinding.

Maar eens, lang geleden, heb ik de ijsbloemen gezien in haar eigen onweerhouden felheid.

Het was nacht. Een dunne damp hing den avond tevoren over het veld. Een pad van zwarte aarde voerde tusschen twee staalglanzende slooten naar de oude, verlaten bloem-kweekerij.

Gesluierd toonde zich de maan aan den leegen hemel en heel de omtrek stond houtskoolzwart geteekend tegen het mistig licht. Smalle repen damp maakten zich los en dreven als zwevende linten boven de hooge populieren. Vier zwarte stammen, donker van vocht, waren te zien; dan, als had een onzichtbaar groot wezen geademd, waren zij in den nevel verdwenen. Een oogenblik later werd de adem teruggezogen en zij kwamen opnieuw te zien: vier hooge populieren, zwart van stam.

In den vroegen morgen was de verlaten kweekerij een vreemde kleine stad van glas, waarin de maan flitste. Ik stond in een tunnel van doorzichtigheid; buiten was de witte winterochtend aan het komen over berijpte velden en boomen vol Japanschen bloesem.

De kassen met het hooge gebogen dak, waren overbloeid met bloemen. Nu waren zij alle, schimmen der bloemen die eens in deze kassen hadden geleefd, teruggekomen in den nacht: lila Cattleya, rose anjer, purperen cactus en gele

[p. 176]

azalea, oleander en camelia, mimosa en sering, agave en amaryl, chrysant en primula.... allen, allen, allen.

Zij waren wit en stil en geurloos teruggekeerd, maar in een witheid en flonkering als deze kas nooit had gekend. Tezamen hadden zij het glas overbloeid in grillige lijnen en bloemgezichten, in ranken en bladeren, in witte teederheid op de ruit geademd - nevel, gestold in diamanten licht.

Tunnel van ijsbloemen, gang van bevroren wonderen midden in de kleine stad van glas zonder geluid - een wit Pompeï - ik vergeet u nooit.

Gij waart hartstocht, in wit ijs uitgebroken, een tropische plantengroei, wild, heftig en wit als liefde.

* _* *

En nog eens heb ik de ijsbloemen gezien op een glinsterende ruit, waarachter de straatlantaarns brandden.

't Was vroeg in Februari en stil in huis, want een was stervende. Voor den breeden erker hingen de gordijnen van hoog in plooien neer. Daarachter was de glazen erker van het hoekhuis, dat op drie straten uitzag en door drie lantaarns verlicht werd. De avond was begonnen en in den erker stond het kleine meisje naar buiten te kijken. O, die stilte in het huis waarin zich iets voltrok, even angstaanjagend en gruwelijk als de naderende winternacht, zonder bescherming, zonder toevlucht.

Een hand sloeg de hooge zware gordijnen opzij en greep het sidderend kind. Zij hield zich vast aan de raamkozijnen. Op het glas had zij geademd en met haar nagel den geliefden naam geschreven: Vader.

Zij werd boven gebracht, waar hij nu roerloos lag. Allen stonden om het witte bed en wachtten, of hij nog eens de oogen zou opslaan. Uren gingen voorbij, waarin meer dan levensgroote schaduwen als flarden langs de zoldering hingen, zwarte gaten in den tijd brandend; stilte als zou die nooit meer eindigen, stilte om alle bekende dingen en die angst, die diepe angst. -

Tegen den morgen werd zij weggebracht; beneden zou zij slapen, eenige uren nog vóór het dag werd. In haar nacht-

[p. 177]

kleertjes sloop zij weg over de donkere gangen naar de hoekkamer. De glazen erker stond vol pijnigend licht, want meedoogenloos brandden buiten de drie lantaarns.

Maar, trillend van koude, naderde zij de ruit en zie, daar stond zijn naam, tusschen hooge varens en palmtakken. In zilveren letters glansde zijn naam en alle angst gleed weg in een vreemde onaanraakbare blijdschap.

Emmy van Lokhorst.