De Gids. Jaargang 92

[p. 290]

Majoor Frans.

Reeds na het overlijden van mijn moeder deed in de pers een bericht de ronde - zie o.a. de Nieuwe Rotterdamsche Courant d.d. 24 December 1921, waarin het Utrechtsche Dagblad werd aangehaald - dat mijn Moeder als model zou hebben gediend van Mevrouw Bosboom-Toussaint als inspiratie voor Francis in haar boek ‘Majoor Frans’.

Thans komt het bericht wederom opduiken. De heer J.J. Moerman schreef in ‘Het Vaderland’ van 6 December j.l. een aardige herinnering over het vroegere leven op den Scheveningschen weg in het hotel ‘De la Promenade’, dat gelegen was tegenover het huis mijner Ouders, Villa Erica. Hierin vermeldt hij dezelfde suppositie en noemt zijn bron: Levens en Verhalen uit de Nederlandsche Letteren, door Johannes Vorrink, Tweede Deel. Deze bron maakt het daarom begrijpelijk, dat de heer Moerman meent, dat het bericht op juiste gronden berust.

Reeds eenige jaren geleden was het onze bedoeling het gerucht, dat op zuiver fantasie berust, uit de wereld te helpen, maar wij achtten het toen niet noodig in de meening, dat het bericht niet zou gaan behooren tot de litteraire geschiedenis van ons land. Nu echter opnieuw de aandacht op de inspiratie van Francis wordt gevestigd, meenen wij een tegenbericht te moeten geven, opdat geen historie worde hetgeen niet op juiste grondslagen berust en ik laat hieronder volgen een uittreksel uit den brief van Mevrouw Bosboom-Toussaint aan mijn Moeder d.d. 19 Juni 1884.

‘....Doch nu wij toch over boeken schrijven, moet ik U eens vertellen, dat “Majoor Frans” een zesde druk bekomt. De nieuwe uitgever vraagt mij een nieuwe voorrede, maar.... al weer een, het wordt slechts verdubbeling van herhalingen en dat wilde ik niet. Ik wilde iets anders.... Al nadenkende over de ongewachte goede ontvangst, die “Majoor Frans”

[p. 291]

mocht ondervinden en tegelijk over de geboorteweeën, die zij mij gekost heeft, herdacht ik tegelijk Uw hartelijke voorkomendheid en den vriendelijken inval van Van Tienhoven, om mij, die de laatste hand moest leggen aan het werk en toch zoo noodig had wat frissche lucht en wat variatie in het leven te hebben, om ons beiden te doen genieten, zonder dat ik mijn werk behoefde op te geven, door mij dat afzonderlijke verblijf aan te bieden, waar ik mij retireeren kon om te werken en toch zoo goed als bij U op Erica thuis te zijn. Ik leefde die dagen in herinnering weer door... Wat is er al niet voorgevallen en doorgemaakt sinds dien tijd en nooit heeft Uw vriendschap en die van Tienhoven zich onbetuigd gelaten aan ons. Ja!, zoo Majoor Frans het zoo ver gebracht heeft in de wereld, is het eigenlijk aan U beiden dat zij het dankt, die mij de rust schonken haar zooveel in mijn macht stond te acheveeren en te polijsten. Dus melieve, ik dacht zóo - ik zou aan dit vriendenpaar mijn zesde druk wel willen opdragen met een brief aan beiden, weet gij, niet aan U alleen, want ik ken de menschen en dan zou het in eens zijn: ha!, nu weten wij het, dat is het model, dat voor de Majoor geposeerd heeft’ en hoewel er werkelijk in U wel eens een trekje is, dat aan Frances herinnert, mag ik toch met de hand op het hart verklaren, dat niet gij mij die figuur hebt doen kennen of opvatten. Het is een fantasie, gegrond echter op een realiteit, die ik meer dan 40 jaar geleden heb waargenomen, die ik gecostumeerd en getravestisseerd heb op mijn eigen wijze. Ik geloof dat ik wel 20 menschen heb hooren zeggen, dat zij het origineel van mijn majoor kenden, of hadden gekend en natuurlijk, ieder wees op een andere. Een geestige maar snibbige Friezin, die mij op het eerste denkbeeld had gebracht, om een zoo flinke juffer te geven, die is gelukkig, zoover ik weet, nooit door iemand aangewezen en mogelijk was zij ook al dood, toen ik Frances het leven gaf. Dit alles komt natuurlijk niet in de opdracht, in het gunstige geval, dat gijlieden die aanvaardt, maar wel een terugdenken aan Uw vriendschap en Uw gastvrijheid, een terugdenken aan dagen toen ik zooveel jonger en vlugger was en meer geschiktheid had het leven te genieten, bovenal meer macht, om te werken.’

Ik geloof dat dit schrijven duidelijk genoeg is en voldoende verklaart, waarom Mevr. Bosboom den zesden druk aan mijn ouders heeft opgedragen als blijk van de groote vriendschap, die tusschen hen en het echtpaar Bosboom bestond.

P.G. van Tienhoven.

Amsterdam, 10 Januari 1928.