De Gids. Jaargang 91

[p. 467]

Bibliographie

De jeugd van Antoon Der Kinderen, door hem zelf beschreven anno 1892, uitgegeven door C.A.J. van Dishoeck te Bussum 1927.

Toen Antoon Der Kinderen drie en dertig jaren was, heeft hij voor haar, die later zijne vrouw zou worden, het verhaal van zijn jonge jaren opgeschreven. Hij was toen in den opgang van zijn leven; al zekerder wist hij, tegen de geldende schilderijkunst van zijn tijd, de middelen en vormen dienstbaar te maken aan de bouwende idee, aan de eenheidsdrift, die als een gave van hart en geest in hem geboren was. Hij was in de jaren, die betrekkelijk kort aan de voltooiing van de tweede Bosscheschildering ('97) vooraf gingen.

Het is of datzelfde, van liefde doortrokken omzien naar het geleefde leven, dat in zijn kunst de overdracht en het behoud beteekent van bedreigde waarden, het is of datzelfde omzien de beelden heeft doen leven, van een levensbegin, dat als zoodanig niet vergaan, maar reeds tot straling was overgegaan toen hij die vroegste gelokenheid beschreef, niet als het relaas van feiten en gebeurtenissen van klein persoonlijk belang, maar als het onveranderlijk ééne groote leven, dat tot in de kleinste levens in ondoorgrondelijke klaarte wordt geleefd.

Het verhaal heeft de stem van oude Middeleeuwsche tijden. Het is de verbeelding en het bewustzijn van een rijpend mensch, die het kleur en doorzichtigheid geven; maar het blijvende en diepste daarin was toen en nu de zuiverheid van hart en geest. Die zuiverheid is niet te denken zonder de nauwlettendheid van het gevoel, dat niets luider noch zwakker zal zeggen, dan zijne werkelijkheid is. Zoo vinden wij in het kind de bevestiging van hetgeen wij alleen van den volgroeiden kunstenaar wisten: een in zichzelf rustig en voornaam gemoed, een geest levende in de kathedraal der stilte, nauwlettend voor zich en voor anderen, geen opstandige, maar spoedig voelend hoe hij met een binnenste leven geboren was, dat tijd en omgeving aan zich tegengesteld wist.

‘Mijn eigen geest en karakter begonnen in die jaren zacht naar buiten te dringen - mij dunkt, zooals de bloemblaren de sluiting der schuttende dekbladeren splijten. Maar wat er van mijzelf aan den dag kwam, dat was zóó, zóó verschillend van de omgeving.’ (pag. 36).

‘Wanneer 't mij nu moeilijk valt om gepreciseerd over de menschen en de voorvallen uit mijn leven te schrijven, dan komt dat, geloof ik, vooral doordat ik langzaam, langzaam, zelf begon te leven. Ik begon mijzelf te voelen en niet meer zoo erg de anderen. Vóór dien tijd voelde ik altijd

[p. 468]

den druk der vreemden - ik was beklemd tusschen de fatale meerdere krachten der anderen.’ (pag. 60-61).

Zoo was er zelden verzet in hem, maar zachte, van binnen naar buiten dringende, zekere kracht. Hij spreekt over een leeraar die hem ergerde: ‘Hij redeneerde altijd als een wiskunde boek, maar ik geloof niet dat ik ooit tegen hem zou zijn opgestaan.’

Het levensdrama van den op- en neergang in geboorte en dood en van den eeuwigen voortgang, beroert zijn ongerepte leven als wind, die een spiegelend watervlak aanraakt, zonder het te ont-stellen. ‘De dood van mijn vader verbaasde mij meer dan ze mij verdriette. Ik begreep er niets van. ....ik had geen gevoel van dezen dood.’ (pag. 25). Er komt adem van jonge liefde over hem, maar het is weer niet buiten hem, dat hij in de wereld iets ontdekt, maar binnen in, waar geen tweede treden kan. ‘....ik werd van een nog onnoembaar verlangen heel innig beroerd en twee van mijn jonge levensjaren hebben er een mooie voeling en ernst door gekregen. Maar het was alleen mijzelf dat oprees in mij, mijn leven dat in een nieuwe ontbloeiïng zich keeren wou naar een zon....’ (pag. 47).

Al deze innige helderheden van een die in zich zelf niet dwaalde en zich opgenomen en gedragen voelde door den ondergrondschen dieperen stroom van het groote leven, zijn geschreven zoo zonder literaire houding, zoo openhartig en eenvoudig, dat ze, ondanks de openbaarheid waarvoor ze niet door hem waren bestemd, toch de beveiliging hebben, die om alle zuivere blanke dingen van het leven zijn. Wie de blaadjes leest, bemerkt hoe als vanzelf schroom en eerbiedigheid in hem komen. Als iets kostbaars ontvangt hij het.

De sluitstukken en de beginletters, die Debora Duyvis in schoone terughouding aanbracht, ter stille verluchting van het kleine eenvoudige boekje, het zuiver gehouden portret, dat zij graveerde, het zijn de goede toevoegingen, die het kostbare van de soberheid een bescheiden nadruk geven. Dankbaar zijn wij voor dit boekje.

A.M. Hammacher.