De Gids. Jaargang 91

[p. 225]

Augustus Allebé †.
1838-1927

Een scherpzinnig kunstenaar met een zéér stellig omlijnde aesthetische overtuiging, is oud van dagen gestorven, na op overtuigend-vruchtdragende wijze een levenstaak te hebben vervuld, die hij alléén van al zijn tijdgenooten, in staat was zóó ruim, zóó vrij van leuzen en daardoor zoo levenwekkend te vervullen.

In een bloeitijdperk van de schilderijkunst, toen het vormbesef, - dat voor alle plastische kunst het zuiver geweten blijft, - dreigde zwakker te worden, omdat de begeerten te uitsluitend gericht waren op toon en stemming, toen is het Allebé geweest, die in de jongere kunstenaarsgeneraties het geloof in de vormkracht heeft gewekt en heeft gevoed.

Hij heeft dit gedaan met woorden die nu nog naklinken als fel en verbeten, maar voor het vormbegrip stond hij toen in Holland dan ook alléén op den bres; dit besef heeft uitteraard zijn houding, zijn verweer en zijn aanval verscherpt.

Doch vooral door zijn bewondering heeft hij de jongeren overtuigd, want niet de veronachtzaming van den vorm heeft hij in de kunst zijner tijdgenooten ooit bestreden of gelaakt, maar wel wees hij zijn leerlingen telkens weer op het edel, gaaf en gespierd vormbegrip in de kunst van vroeger tijdperken, en hierdoor gaf hij hen een hou-vast dat vòòrkwam dat zij al te gewillig en gemakkelijk zouden mededrijven, buiten den stroom der groote traditie.

Tegen een weekheid die de kunst dier tijden reeds had aangetast, heeft hij zijn jongeren beveiligd.

Zeer oud reeds zijnde, mocht hij van zich zelf getuigen: ‘Ik

[p. 226]

heb alléén maar fouten aangewezen’. Doch hoeveel meer heeft hij gedaan dan dat! Hij heeft, - en ook hierin toonde hij zich een goed paedagoog, - nooit veel gesproken over schoonheid, als ware dit een vast en afgerond begrip, maar voortdurend drong hij aan op waarheid en waarachtigheid, die hij, eenvoudiger nog, juistheid noemde, wel wetend dat schoonheid alleen op den grondslag van waarachtigheid bestaanbaar is. Alles wat zonder waarheid was, geeselde hij met geest en met scherpte.

De beste jaren van zijn leven, stond hij als kunstenaar vrijwel eenzaam, ter zijde van het kunstleven dat toen aller belangstelling trok. Wellicht dat zijn schuchterheid, zoowel als zijn sarcasme hierdoor te verklaren zijn. Doch aan de juistheid van zijn aesthetische overtuigingen, konden de successen der impressionisten hem nooit aan het twijfelen brengen.

Hij heeft volgehouden, en hij heeft gezegevierd, voor een deel wellicht ten koste van zijn scheppend kunstenaarschap, maar hij heeft ten volle gezegevierd, in en door zijn leerlingen, wier aesthetische overtuigingen hij beveiligd heeft door in hen het geloof te wekken aan de onaantastbare waarde der vormkracht, en in de macht der traditie.

Hij is heengegaan, zacht, zonder strijd of pijn en oud van dagen. Tot het laatst bleef hij omringd door de dankbaarheid, de aanhankelijkheid en de hoogachting van hen, die er trotsch op waren, zich zijn leerlingen te mogen noemen.

‘La mort du juste’.

R.N.R.H.