De Gids. Jaargang 89

[p. 298]

Buitenlandsch overzicht.

25 Januari 1925.

De verwachting, dat de dominions weinig smaak in het protocol van Genève zouden toonen, is niet alleen ten volle bewaarheid, maar zelfs laten hunne premiers de moederlandsche regeering met haar heelen opzet tot eene rijksconferentie in den steek. Zij kunnen en willen op het oogenblik niet van huis.

Inderdaad was het wel te voorzien dat de onvoldragenheid der Britsche rijksbewerktuiging vroeg of laat aan het oprijzen eener moeilijkheid als de tegenwoordige zou zijn af te meten. Het moge zeer nuttig en aangenaam voor de regeering van Grootbrittanje zijn, de premiers der dochternaties om zich te verzamelen zoodra het haar past, het is even nuttig en even aangenaam voor die premiers, zich te kunnen verontschuldigen zoodra dit hun past, en eene verplichting tot verschijning is op den bodem van geldend rijksrecht niet te construeeren. Wij herinneren ons hierbij uit onze eigen vaderlandsche geschiedenis dien tijd uit de kindsheid der Staten-Generaal, waarin de provinciën nog niet beweerden een recht tot gezamenlijke vergadering te bezitten, maar de vorst hun tot zulk eene bijeenkomst moest uitnoodigen, en zij aan de lokstem niet altijd gehoor gaven.

Er is niet aan te twijfelen, of èn het moederland, èn den dominions is, zij het niet altijd in denzelfden zin, aan het Rijksverband gelegen. De toestand van evenwicht van wenschen, die de grondslag zou moeten zijn waarop straffer

[p. 299]

organisatie te bouwen ware en zonder welke deze onmogelijk een jaar zou kunnen werken, is in het Britsche Rijk wel heel moeilijk te bereiken en allerminst te forceeren. Slechts groote prikkelingen van gevoel maakten tot dusver het Britsche Rijk als eenheid actief. Het protocol van Genève wekt bij de dominions zoodanig gevolg niet op. Van Europa zijn zij gescheiden door oceanen. Blijkt bij voortduring Europa zijne zaken niet te kunnen redderen, zij willen tot inmenging niet mechanisch gedwongen zijn. Zij willen over al of niet-inmenging te allen tijde zelfstandig kunnen beslissen; het recht van oorlog en vrede in eigen hand houden. Zij stellen zich nog voor, niet steeds aan den lijve te zullen ondervinden welke verschrikkelijke gevolgen die vrijheid van den een (te niet gedaan als zij in Europa wordt door gelijke vrijheid van den ander) opleveren moet.

Uit gelijkheid van oorzaak is er een familietrek op te merken tusschen het wantrouwen dat in de Vereenigde Staten post vat zoodra Europa van rechtsdwang tegen staten spreekt, en de stemming die thans de dominions blijkt te overheerschen. Zij allen gevoelen zich toekomstdrager, maar nog in volstrekt egocentrischen zin. Hetzelfde Amerika dat meesmuilt zoodra Europa weer iets, zoogenaamd ten dienste der algemeenheid, heeft uitgebroed, roert onbeschroomd de trom voor een nieuwe ontwapeningsconferentie - te Washington.

Eigenschap der jeugd waarbij onze Europeesche ouderdom wel zeer afsteekt. Wij moeten die verre neven niet geringschatten en vooral niet meenen dat zij er nooit toe zullen medewerken in Europa eene beslissing te doen vallen (de ondervinding heeft reeds het tegendeel geleerd), maar tot regelmatigen politiedienst te onzen behoeve zijn zij onwillig en het is zeer de vraag of zij er geschikt toe zouden zijn. Europa verlieze het wereldverband nimmer uit het oog, en zij tegelijk overtuigd dat tot niet allen dienst eene geheele wereld zich laat monsteren; dat in de dagelijksche moeilijkheden van Europa noodzakelijk voorzien zal moeten worden met Europeesche middelen. Zijn eigen zonde van Versailles heeft er Europa toe veroordeeld voor nog ongetelde jaren met het oorlogsliquidatie-vraagstuk als dagelijksche moeilijkheid opgescheept te zitten, en zoolang het in de ontwarring van dat kluwen geen goeden voortgang maakt, moet het zich niet

[p. 300]

verbazen in anderer oogen als wereldwetgever te zijn gedisqualificeerd en, naarmate A of B bij de uitwerking van eenig voorstel de leiding had, bij die van over-oceaan een slechts in object, nauwelijks in graad verschillend wantrouwen op te wekken.

Er komt bij dat de oorlogsliquidatie in haar ruimste beteekenis ook bijzondere belangen van Amerika raakt en dit zich te minder geneigd voelt carte blanche te geven aan wie zich in Europa op den voorgrond stelt, wanneer op hetzelfde oogenblik diezelfde wellicht neiging vertoont zich aan financieele verplichtingen, tegenover Amerika aangegaan, te blijven onttrekken.

In ieder geval staat voor het oogenblik de ratificatie van het protocol, en daarmede de te Genève beraamde ontwapeningsconferentie, op losse schroeven.

Men kan dit betreuren, maar met een wensch verkeert men de zaak niet in haar tegendeel. Intusschen staat niets ter wereld stil en moeten eerlang bij honk beslissingen genomen worden waaraan vooruitziend Europeesch beleid de handen vol heeft.

Hoe zal het met de Keulsche zône gaan, en met de ontruiming van de Roer? Dat Engeland en Frankrijk het nu af oneens zijn omtrent de eischen die ingevolge het (nog niet uitgebrachte) rapport der militaire commissie aan Duitschland zullen zijn te stellen, ja zelfs over de vraag op welke wijze de bevinding dier commissie aan Duitschland moet worden medegedeeld, is geen gunstig teeken. De komende maand moet uitwijzen of de situatie zal worden benut om Duitschland, zoo maar eenigszins mogelijk, in gebreke te blijven stellen, dan wel om de occupatie voor het bij het vredestractaat beoogde derde deel, onder redelijke waarborgen voor de geallieerden, werkelijk te doen eindigen. Dat die occupatie een ontzaglijken, een in ieders bestaande omstandigheden dubbel schandelijken hoop gelds verslindt is een overweging voor wier schrijnenden ernst nu toch ieder toegankelijk mocht worden geacht. En nu eindelijk tegenover Duitschland een door rede bepaalde maar dan ook vaste lijn te trekken is terwille van de uitwerking op de binnenlandsche verhoudingen in dat land voor de geallieerden zelven zoo broodnoodig! Eene regeering waarvan nationalistische elementen deel uitmaken moet ondervinden dat

[p. 301]

van het ‘vasthouden aan de buitenlandsche politiek van Marx’ (waartoe zij zich bereid verklaart) haar waarlijk niets geschonken wordt.

Van de regeeringen wier samenwerking deze goede uitkomst moet verzekeren, zit de Engelsche vooralsnog veel vaster in het zadel dan de Fransche. Dat zij zich opmaakt aan het Hoogerhuisvraagstuk de lang begeerde conservatieve oplossing te geven die in ruil voor eene moderniseering van het lichaam herstel van zijn oude voorrecht mogelijk acht, bewijst hoezeer zij besloten is hare verworven numerieke meerderheid te doen gelden. Daarentegen is in het jongste optreden van Herriot iets zenuwachtigs. Is het weer zoover, dat het Vaticaan met eene breuk te dreigen als het beste cement voor eene heterogene meerderheid wordt beschouwd? Het ware buitenaf zoo dankbaar begroet als volharding bij de indertijd met Macdonald beraamde vredespolitiek daartoe in gebruik ware gebleven! Briand heeft zich, met een ernstige ontrading, en vue gesteld op eene wijze die doet vermoeden dat hij een openvallen der successie niet onmogelijk acht en niet ontwijkt.

Een van Hertzog's ministers op reis naar Lissabon om te spreken over aankoop van Delagoabaai. Het aanhouden, het sterker worden van den wensch naar het bezit der natuurlijke haven van Transvaal is even begrijpelijk als de twijfel groot is, dat Portugal in de bestaande omstandigheden dringende aanleiding zal vinden om in zake de vervreemding van koloniaal bezit van houding te veranderen. Het lijkt zuiver een daad van Zuid-Afrikaansche politiek, waarop door Engeland niet is gepraeludeerd.

C.