De Gids. Jaargang 88

[p. 138]

Buitenlandsch overzicht.

26 Sept. 1924.

Sedert, den 24sten Juni van dit jaar, de laatste bijdrage onder bovenstaand hoofd geschreven werd, is er inderdaad veel bemoedigends tot stand gekomen. De jongste berichten uit Genève evenwel toonen, dat wij er nog lang niet zijn.

Het plan-Dawes kan worden uitgevoerd, daar Duitschland de daartoe vereischte wettelijke maatregelen getroffen heeft. De Duitsch-nationalen lieten zóóveel leden hunner partij daarvóór stemmen, dat de vereischte meerderheid behaald werd; de anderen onthielden zich of stemden tegen. Hadden de Duitsch-nationalen en bloc tegengestemd, een Rijksdagsontbinding zou hebben kunnen volgen waarbij ongetwijfeld de ‘nationale’ partijen ernstige verliezen zouden hebben geleden. Waarom heeft de regeering het niet hierop laten aankomen, liever dan met de Duitsch-nationalen in beding te gaan? Want de stemmen der Duitsch-nationale vóórstemmers werden niet gratis verkregen. In de regeering zouden vertegenwoordigers der Duitsch-nationale partij worden opgenomen, en tegelijk met de ratificatie der Londensche overeenkomst zou Duitschland bij de geallieerden alsnog de schuldvraag ter sprake brengen, waarmede de Duitsche vertegenwoordigers te Londen niet voor den dag hadden durven komen. Op een waarschuwing van Herriot heeft Stresemann de gereedgemaakte nota aan de geallieerden over de schuldvraag achtergehouden, en in de regeering zijn geen Duitsch-nationalen opgetreden. Die partij vroeg niet minder dan het rijkskanselie schap, maar het centrum wilde Marx niet of-

[p. 139]

feren, en de Duitsch-nationalen hebben berust. Is het in de vrees voor een hun ongunstigen stembusuitslag bij ontbinding? Dat die uitslag inderdaad ongunstig zou zijn, er is niet aan te twijfelen. De verkiezingen van het voorjaar zijn gehouden tijdens Poincaré en tegen Poincaré, als een protest tegen de Roerbezetting, waar Duitschland immers thans stellig van verlost wordt; intusschen is het geld van de internationale leening in 't zicht, en nu het dagelijksch leven sedert eenigen tijd weer in goudmark heeft leeren rekenen, bespeurt ieder hoe dringend het volksbedrijf het geld der geallieerden en neutralen noodig heeft. Ook de agrariërs overtuigen zich daarvan in eigen omgeving iederen dag. Zij durven eigenlijk zich tegen tenuitvoerlegging der besluiten van Londen niet verzetten, omdat hun eigen belangen daar mede de dupe van zouden worden. De anderen begrijpen dit nu eindelijk ook, en zien in dat zij te maken hebben gehad met politieke afzetterij. Intusschen heeft het incident der aangekondigde en toch achtergehouden schuldvraag-nota Duitschland's aanzien voor de zooveelste maal weer onnoodig geschaad. Zij die gelooven haasten niet; het oordeel van het nageslacht zal onafhankelijk zijn van thans in te dienen nota's, die slechts zullen worden aangezien voor pogingen om alsnog aan pas weder plechtig erkende verplichtingen te ontkomen, en de bevestiging verhinderen zouden der goede stemming die te Londen aanvankelijk was gewekt en waar Duitschland vooralsnog alles van hebben moet. De waarschuwing kwam dan ook volstrekt niet alleen van Herriot, maar van Engelsche zijde evenzeer.

Genève begon goed. Het is wel jammer geweest dat de instructiën der Duitsche onderhandelaars te Londen niet wat ruimer waren uitgevallen, zoodat zij gelegenheid zouden hebben gehad ook de toetreding van hun land tot den Volkenbond voor te bereiden. Thans heeft Macdonald die zaak te Genève aangesneden eer Duitschland gereed was, en nu Duitschland eindelijk te kennen geeft, wel te willen, is het voor afdoening der zaak ter zittende Volkenbondsvergadering te laat geworden. Onderwijl heeft men door dit dralen en pruilen in Frankrijk een tegenstreving bevorderd die wel niet sterk genoeg is de zaak zelf te verhinderen, maar door den eisch van in dit geval ‘le droit commun et rien que le droit com-

[p. 140]

mun’ te zien toegepast, het onvoorzichtig Duitschland tusschen nu en Januari ongewenschte vernederingen kan bereiden. Van de stemming, die op den openingsdag te Genève heerschte, had Duitschland veel meer te wachten gehad dan het verkrijgen zal door nota's die het antwoord uitlokken, dat men zijn gezag in eene vereeniging waartoe men nieuw toetreedt eerst dáár veroveren kan. Dit gansche punt van de wijze waarop Duitschland in den Volkenbond ontvangen en bejegend zal worden, schijnt meer geëigend het onderwerp van een vertrouwelijk onderhoud dan van een notawisseling uit te maken, en het vertrouweijk onderhoud hebben de gasten van Lord Parmoor ontweken toen zij het hebben konden.

En Genève zelf; - zal dit het door de Engelsche regeering verzaakte plan-Cecil door iets beters vervangen? Lang bleven de berichten hoopvol, maar er zijn nog ernstige moeilijkheden. Benesj heeft de diepste kloof van alle niet overbrugd: het is die welke tusschen de Engelsche en de Fransche opvatting van de sanctie gaapt. Eenige dagen geleden verbaasde Henderson de derde commissie en de geheele wereld door te kennen te geven dat art. 16 de Bondsleden tot militaire maatregelen tegen een aanvaller automatisch verplicht. Toen nu gisteren de Jouvenel de consequentie trok en de bepaling der strijdkrachten met welke elk lid aan de repressie deel zal nemen aan den Raad wilde brengen, bestreed Henderson dit voorstel; hij had over zijn vorige uitlating uit Engeland zelf dan ook zóóveel moeten hooren! Er is nu eene formule Benesj-Munch aangenomen, luidende dat de leden bij de toepassing van sanctie-middelen van iederen aard ‘rekening mogen houden met hun geografische ligging en met de bijzondere omstandigheden waarin hunne strijdkrachten verkeeren’. Dit ter afwending van een Deensch amendement, dat uit art. 16 slechts den plicht tot deelneming aan economische sanctiën zag spruiten.

Noch de engste, noch de ruimste constructie welke art. 16 toelaat heeft dus eene meerderheid gevonden, maar met algemeene stemmen is een verzoeningsvoorstel aanvaard dat meer vragen doet rijzen dan het oplost.

Zoodra het geen centrale instantie meer is die ieders geografische ligging en bijzondere omstandigheden in aan-

[p. 141]

merking neemt en daarop beslist, maar iedere Staat dit voor zichzelven doet, is de deur tot plichtsontwijking ruim opengezet. Het is echter de vraag, of thans iets anders mogelijk is. Er zijn er te veel die, bij gesloten deur, zich in de gevangenis zouden gevoelen; - en is ook dit niet te verklaren? De geallieerden, en Frankrijk met name, hebben het wantrouwen, dat hen nu hindert en verdriet, zelf eerst gewekt. Al is de stemming bij hen thans een geheel andere dan in 1918-'19, van de nawerking der toen doorgedreven maatregelen is men daarmede niet ontslagen. De kleine staten zullen wel niet te overreden zijn, verder te gaan dan zij nu doen; zij houden zich onwrikbaar, en het is Engeland dat door zijn voorbeeld hen stijft.

Een blijvende oplossing van de hier aangegeven centrale moeilijkheid zal deze Volkenbondsvergadering stellig niet vinden. Zij zoekt echter ijverig naar iets dat voor het oogenblik voor een oplossing moge doorgaan. In vele wereldsche zaken is men genoodzaakt zoo te doen, om erger te voorkomen, en besluitloos uiteengaan eener zóó begonnen vergadering ware zeker het ergste.

C.