De Gids. Jaargang 88

[p. 448]

Aanteekeningen en opmerkingen.

Het enquête-recht der socialisatie-commissie en de heer Wibaut.

- Van de socialisatie in Nederland werd hier ter plaatse de vorige maand gezegd, dat zij tot een klucht verwerd. De uitspraak was gegrond op het feit, dat de staatscommissie van 11 Maart 1920, de zgn. socialisatie-commissie, drie jaren heeft behoefd om het inzicht te erlangen, dat zij zonder enquêterecht nimmer haar werk naar behooren en volgens verwachting zou kunnen verrichten. Aan een commissie met zoo scheeven dunk van eigen krachten en kansen, met zoo ver gaand gebrek aan besef van de draagkracht der haar voorgelegde vragen, het gewichtig enquête-recht toetevertrouwen, lijkt van de wetgevende macht, die het recht te vergeven heeft, te veel gevergd. Zelfs al komt het voorstel hiertoe van een lid der commissie, den heer Van der Waerden, die met nog één ander lid, den heer Wibaut, van meet af het enquêterecht als noodzakelijk attribuut voor de commissie heeft opgeëischt. Maar niet aan deze twee leden, aan de commissie in pleno, zou het recht worden verleend en de commissie in pleno heeft het bij voorbaat en al lang verbeurd.

De uitspraak heeft, blijkens twee artikelen in ‘Het Volk’, van 12 en 13 Augustus 1924, lichten wrevel bij den heer Wibaut gezet. Niet tegen dr. Van der Waerden, zegt hij, tegen de regeering hadt gij u moeten keeren, de regeering die thans weigert, oorspronkelijk aan de heeren Van der Waerden en Wibaut gedane toezeggingen gestand te doen en hierdoor Van der Waerden tot zijn late voorstel dwong.

Met den heer Wibaut kunnen wij een eindweegs medegaan.

[p. 449]

Den heer Van der Waerden treft zeker geen blaam; hem werd deze onzerzijds ook toebedeeld noch toegedacht; hij tracht te elfder ure nog te redden wat te redden is; en dat hij dit eerst deed te elfder ure, is mede te wijten aan de regeering, die trouwens van den beginne af het vraagstuk zonderling behandeld heeft, het halveerende over twee commissies en van deze beide de socialisatie-commissie onvoldoende outilleerende. Maar voor negen tienden ligt toch de schuld bij de socialisatie-commissie zelve, die - het blijkt uit het artikel van den heer Wibaut opnieuw - zich door hare twee genoemde leden eerst na jaren heeft laten overtuigen van de simpele waarheid, dat zij zonder enquêterecht beter deed, onverwijld heen te gaan.

Men mag niet trachten, de goede persoonlijke verhouding in staatscommissies te verstoren. Maar als de heer Wibaut de vraag oppert, hoe v. B. zich hier gevoelt in het gezelschap van ‘de Nieuwe Rotterdamsche Courant’, die mede - zij het op gansch andere gronden - het wetsontwerp-Van der Waerden bestreed, mag dan niet de vraag worden gesteld, hoe hij en de heer Van der Waerden zich gevoelen temidden eener commissie, die erin geslaagd is, het socialisatie-vraagstuk in Nederland tot een farce te maken?

v. B.