De Gids. Jaargang 88

[p. 445]

Van Nierop.

Een eenvoudige levensloop: schoolgegaan, gestudeerd, vijf jaar advocaat geweest, en verder directeur der Amsterdamsche Bank. Behalve de studiejaren te Leiden altijd in Amsterdam gewoond. Maar hoe rijk is dit leven binnen die enge grenzen geweest!

De overgang van de advocatuur naar de bank lijkt ons thans van zelfsprekend, in het licht van het succes. Maar was dit zoo in 1871? Een jong kranig jurist, naar aanleg en naturel uitnemend geschikt voor advocaat, reeds met succes werkzaam in de drukke praktijk van zijn vader, zou directeur worden van een bank; wat was dat eigenlijk, een bank. Men wist het niet precies; handel en nijverheid beseften te nauwernood welke diensten zij van goed functioneerende banken konden genieten, en het groote publiek zag er iets riskants en speculatiefs, iets onhollandsch in. Wat gaat Gij beginnen? moest hij hooren.

Geheel ongelijk had ‘men’ niet. De ondergang van het Crédit Mobilier en van de Algemeene Maatschappij van Nijverheid en Handel lag versch in het geheugen. Waartoe getracht hier dit slechte voorbeeld beter na te volgen? Nederland had als Engeland zijn kassiers, commissionairs en bankiers. Hadden wij iets beters noodig en was het mogelijk iets beters te krijgen?

Het was al aanstonds een bewijs van geestkracht, dat de jonge advocaat uit het gespreide bed opstond en tegen welmeenende raadgevingen in een nieuw veld voor zijn energie verkoos.

De ontwikkeling der banken hier te lande is in gelijke richting geloopen als die der voornaamste continentale landen,

[p. 446]

tegengesteld aan die van Engeland. In Frankrijk en Duitschland waren de banken, die de misslagen der Pereires wisten te vermijden, in hoofdzaak toch nog banques d'affaires en ontwikkelden zich eerst geleidelijk tot de algemeene banken van het huidige type door zich ook te wijden aan het rekeningcourant bedrijf en in het algemeen aan alle transacties, waarvoor handel en industrie zoowel als particulieren geregeld van de diensten van een bank gebruik kunnen maken. In Engeland groeiden de banken, destijds zich nog vrijwel beperkende tot hetgeen hier het kassiersbedrijf heet, tot algemeene banken op door langzamerhand zich ook met de fondsenorders harer klanten te belasten, den handel in buitenlandsche wissels, en zelfs de uitgifte van leeningen in haar werkkring op te nemen.

De tijd, waarin de Amsterdamsche Bank werd opgericht, is de verklaring voor het feit, dat zij in de eerste jaren van haar bestaan vooral banque d'affaires was, eerst langzaam aan haar rekening-courant-bedrijf zag ontluiken.

Van Nierop heeft het geluk gehad bij de oprichting der bank te beginnen met wat veelal voor een nieuwe instelling het moeilijkst te verkrijgen is: de gunst en het vertrouwen der internationale haute banque en de bank prijst zich gelukkig in hem den leider te hebben gehad, die voor zijn taak berekend was als weinigen.

Uit schijnbaar uiteenloopende eigenschappen werd een uitnemend resultaat verkregen; naast een scherp juridisch verstand bezat hij groote koopmanskwaliteiten, naast rijke theoretische kennis een open oog voor de behoeften der praktijk; hij was zeer principiëel in zijn opvattingen, maar kon ook een opportunistisch standpunt innemen; hij kon wikken en wegen tot het uiterste, waar de zaak hem daartoe de gelegenheid liet, en vlug besluiten, waar ze geen uitstel kon lijden; hij had een fijn begrip van wat de koopman ‘standing’ noemt, een mengsel van ethiek en traditie in een verhouding, waarvoor geen recept bestaat; altijd was hij van angstvallige nauwgezetheid in de behartiging van toevertrouwde belangen, altijd was hij bereid een onmiddellijke bate op te offeren aan een verder liggend belang van hoogere orde en nimmer faalde zijn toewijding aan de zaak der bank, wier welvaren zijn dagelijksche zorg, wier groei en bloei de trots en de glorie van zijn leven waren.

[p. 447]

Zijn groote kracht was het vinden van een uitweg uit een verwarde situatie, het geven van een oplossing van een ingewikkeld vraagstuk; als hij van het schaakspel had gehouden, zou hij een probleemliefhebber zijn geweest. Zijn oplossingen werden veelal niet verkregen door plotselinge ingevingen, hoewel die hem dikwijls geenszins ontbraken, maar door langdurig ingespannen nadenken; toch pleegden zijn vondsten door eenvoud te verrassen.

Wellicht wordt hij als persoonlijkheid het best gekarakteriseerd door het feit, dat de verschillende collega's, die hij in een halve eeuw heeft gehad, ook die zijn tijdgenooten waren en over grootere routine beschikten, zich allen als zijn leerlingen voelden. Toch doceerde hij nooit, maar zijn rijpe ervaring en groote levenswijsheid gaven hem een natuurlijk overwicht.

Een zijner beste eigenschappen was negatief: hij deed niet meer dan hij meende zelf te moeten doen; bezwaarde zich zelf niet onnoodig met onderdeelen en liet aan anderen over, wat hij meende, dat zijn zorg niet eischte. Zoo kon eigenlijk naast hem het rekening-courant-bedrijf ontstaan, dat langzamerhand, zooals uit de verslagen der bank blijkt, de hoofdzaak zou worden.

Deze ontwikkeling, die hem welkom was als een bewijs van groeiend vertrouwen, is voorzeker in hoofdzaak een gevolg van de tot aan den oorlog steeds stijgende welvaart van het land; zoekt men een uiterlijk kenteeken, dat het begin zou kunnen aangeven van het tijdvak, waarin die toenemende welvaart voor het bankbedrijf van grooter beteekenis ging worden, men zou kunnen wijzen op de kentering in den rentestand, op te maken uit het rendement der staatsfondsen, dat in 1896 zijn laagste punt bereikte. In het beheer der bank valt de groei van het rekening-courant-bedrijf samen met het directeurschap van den Heer Keller.

Het spreekt van zelf, dat een man als van Nierop, vooral in den tijd, waarin hij begon te werken, niet buiten het openbare leven kon blijven, te minder, waar hij voelde voor de publieke zaak. De gemeenteraad riep hem spoedig, weldra deed hij zijn intree in de Provinciale Staten, later in de Eerste Kamer.

Een schets van zijn werk in die lichamen ligt buiten het

[p. 448]

bestek van deze herdenking. Slechts zij aangestipt, als kenmerkend voor den man, dat hij zich steeds beperkte tot zijn eigen terrein en de minister, die zuchtte: ‘onze lieve Heer weet alles, en een Kamerlid weet alles beter’, kon zich over van Nierop niet beklagen.

De schoone schijn van een eigenlijke politieke loopbaan heeft hem wel gelokt, maar hij is niet bezweken; een wethouderschap, de Tweede Kamer, beide niet te vereenigen met het directeurschap der Amsterdamsche Bank, bleven haar bespaard; ook hem. Immers, het staatsbestel, veelal krenterig met geld, gaat verkwistend om met goederen, met tijd en bovenal met werkkrachten, en het meeste met zijn leiders. Welk particulier bedrijf zou zich verbeelden om de vier jaar een geheel stel nieuwe leiders te kunnen vinden?

Wel gaf hij gaarne zijn tijd en zijn werkkracht aan de vele commissies en besturen, die begrepen met zijn kundigheden hun voordeel te kunnen doen, maar hij begeerde in het openbare leven ten slotte niet meer dan een adviseerende stem.

In iederen werkkring werd hij, ook waar hij geen voorzitter was, een middelpunt, vormde hij een sfeer om zich heen, geholpen ook door zijn humor, die hem nooit in den steek liet in het debat en den omgang met hem zoo aangenaam maakte.

Daarbij kwam, dat men gaarne de formuleering van een besluit aan hem overliet, daar weinigen als hij wisten te stellen.

Le style c'est l'homme. Wie een stuk van van Nierop leest vindt inderdaad in die bondige, onopgesmukte zinnen, vrij van effectbejag, die geen woord te veel of te min bevatten, zijn helderen geest gespiegeld. Daarbij was zijn taal geheel vrij van -ismen, ondanks dat hij toch veel geschriften in vreemde talen las. Het is in een woord eenvoudig Hollandsch van volmaakte zuiverheid, zooals eigenlijk ieder ontwikkeld man het moest kunnen schrijven.

Wie, die hem niet zou hebben gekend, zou na het bovenstaande getwijfeld hebben, dat van Nierop, waar hij dit als zijn plicht zag, op zijn stuk kon staan? Wie, dat hij gevoeligheden, die hij dan ongegrond achtte, negeeren kon?

‘Populair was hij nooit’, prees hem mij eens een tijdgenoot. ‘Maar gerespecteerd altijd’, heb ik geantwoord.

P. Hofstede de Groot.