De Gids. Jaargang 87

[p. 331]

Binnenlandsch overzicht.

28 Oct. 1923.

Het kabinet-Ruys ligt ter aarde; door eigen hand geveld.

De wonderman Colijn heeft het niet kunnen redden. Hij is beneden de verwachting gebleven. De valsche positie waarin hij zich begaf, heeft hem verlamd. Hij kon, na zijn bij de vlootwet gehouden rede, niet anders meer dan een nederlaag tegemoetloopen. Sloeg die rede niet in, dan moest hij met de vlootwet vallen; deed zij het wèl, dan moest dit hem bij de bezuiniging opbreken. In en uit te praten is nu eenmaal niet mogelijk zonder levensgevaar voor het zedelijk gezag waarvan regeeringen bestaan moeten.

Niet minder dan de heer Colijn met de vooruitzichten der Nederlandsche, goochelde de heer de Graaff met die der Indische financiën, de heer Westerveld met militaire doelstelling en beteekenis van de helft van het ‘uiterste minimum’, de heer Ruys met het bindend karakter der wet. En hoe zwakker de openlijke verdediging der wet tegen de parlementaire vijanden, des te sterker de geheime pressie op de parlementaire vrienden. En na de ontdekking van het geheim is de houding van den heer Ruys pitoyabel geweest.

Wij zien dit kabinet zonder leedwezen heengaan. Werkelijke leiding heeft het nimmer gegeven. In 1921 al wankel, heeft het de uitspraak der stembus van 1922 bovendien nog geheel misverstaan. De 60 tegen 40 boden een laatste kans aan een kabinet-Ruys, dat het roer om durfde werpen en voortaan slechts bezuinigingskabinet wilde zijn. Dit niet te hebben kunnen of willen begrijpen drukt dit kabinet het teeken

[p. 332]

der onbekwaamheid op. De heer Colijn scheen althans nog een reserve. Zijn houding in 1922 legde hem den plicht op, den bezuinigingsonwil te blijven bestrijden. Hij had mogen inspringen voor een de Geer die niet krachtig genoeg bezuinigen wilde of kon; - hij heeft het durven doen voor een anderen de Geer, met het gevolg dat hij nu zelf den hals heeft gebroken.

Het kabinet heeft niet slechts zichzelf vermoord, het heeft bovendien het optreden van een nieuw coalitiekabinet onmogelijk gemaakt. Wat heeft den heer Ruys tot zijne waarschuwing aan de katholieke pers bewogen? De heeren Schokking en Rutgers hebben zoo stellig mogelijk verklaard dat hunne fracties het dreigement, waarop de premier had durven zinspelen, niet hebben geuit. Op welke ‘gegevens’ deze zich dan wèl beroepen kon, heeft hij niet willen zeggen. De zaak is leerrijk voor de kennis der mate en van den aard der volgzaamheid die men aannemen moet dat een katholiek leider tot dusver meende van zijn partij te mogen verwachten. Zij maakt het niet-omvallen der tien tot een heuglijk merkteeken in de geschiedenis der politieke zelfopvoeding van het katholieke deel van het Nederlandsche volk.

De oplossing der crisis zal niet gemakkelijk vallen, wanneer men ze in de Kamer en hare verdeeling in vóór- en tegenstemmers op 26 October 1923 alleen zoekt. Maar 1913 heeft geleerd, dat het ook anders kan.

De verdediging der vlootwet is zoo ellendig zwak, de standvastigheid der tien katholieken zoo groot geweest, omdat de ministers de natie niet, de tien daarentegen hun kiezers wèl achter zich wisten. Men moet de conclusie aandurven dat eene regeering, die met het financieel herstel ernst maakt, de zittende Kamer met het ontbindingsspook voldoende in bedwang zal kunnen houden om in hare taak te slagen. Een felle partijkleur behoeven de aanstaande ministers niet te vertoonen; evenmin behoeven zij in de veertien dagen die achter ons liggen in de Kamer bij de bestrijding der vlootwet op den voorgrond te zijn getreden. Een anti-vlootwetministerie te vormen ware een even groote dwaasheid als het kabinet-Ruys er een beging met vlootwetministerie te worden. Het moet nu zijn het ministerie van financieel herstel en niets anders. Een kabinet-

[p. 333]

Troelstra kan natuurlijk alleen opkomen in het brein van wie, als de Standaard, het leedvermaak van het nieuwe kabinet zoo spoedig mogelijk te zien kelderen, boven alles stelt. Het zou, door opneming van den heer Marchant, een parlementaire basis kunnen verkrijgen van... 25 op de 100! De heer Troelstra behoort eerder tot degenen die door den bezuinigingswil van de natie zullen moeten worden betoomd, dan tot hen die dien wil tot de gelukkigste uitdrukking kunnen brengen en hem leiden. Er zullen, als de begrooting eerlang sluitend zal worden gemaakt, heel wat heilige huisjes van de sociaal-democratie moeten vallen.

Van de sociaal-democratie, doch van haar niet alleen. Ook van bewapeningsfanatici, van onderwijsfantasten, van subsidieplukkers zonder tal; - en, misschien noodigst van al, de bureauhelden wier onaandoenlijkheid klachten als die van de Rekenkamer en van de commissie-Rink bij voortduring mogelijk heeft doen blijven, moeten onder hun zitvlak de stoelen voelen gaan beven. Weg met de neuzentellerij, die zou willen decreteeren of in verband met de stemming van 26 October en met de debatten daarvóór een kabinet-Troelstra dan wel Troelstra - Marchant dan wel Dresselhuys - van Schaik dan wel de combinatie dezer vier is ‘aangewezen’. Zóó komt men tot iets kunstmatigs en gebrekkigs, dat geen jaar leven kan hebben. Men zoeke niet de Kamer, maar het land af, als in 1913.

De heer de Geer? De positie van iemand dien zijne partij heeft uitgestooten zonder dat hij vrijheid vond tot een andere over te gaan, is altijd hachelijk. Hij zal minder vrij staan dan een outsider. Gaat hij tegen zijn vroegere partij in, het zal deze buitengemeen verbitteren; is hij het bij andere gelegenheid met haar eens, het zal heeten dat hij niet voldoende losgescheurd is uit vroeger verband. Om deze bezwaren te boven te komen zouden noodig zijn groote lenigheid en groote durf, zich vereenigend in groote gouvernementeele kracht. Aan de louterheid zijner overtuiging twijfelt na Juli niemand, zijn inzicht is bevestigd; - maar is dit thans genoeg? Een man van doorzettende kracht bleek sinds zijn optreden in 1921 ook hij niet, en aan zulk een man is behoefte. Tevens moet het iemand zijn die zich te hoeden weet voor de fout van Colijn, en geen onvereenigbare opdrachten tegelijk aanvaardt. Strenge

[p. 334]

beperking in de keus, en vasten wil in de bevordering van het doel; - vertrouwen ook, dat een dergelijk gedrag het vertrouwen, niet van deze of gene politieke onderneming, maar van de Kamer boven club-verdeeldheid zal weten te winnen.

Het is gemakkelijk en eigenlijk wat goedkoop, de eischen zoo op te sommen. Verantwoordelijker taak is het, den man te kiezen die geacht mag worden er het best aan te voldoen.

Moge de vinger die de aanwijzing van een extra-parlementair premier verricht, even gelukkig als in 1913 bestierd blijken.

C.