De Gids. Jaargang 87

[p. 162]

Binnenlandsch overzicht.

26 Sept. 1923.

De jubileumsfeesten, nu zij afgeloopen zijn, doen als een ietwat ijl intermezzo aan tusschen gruwelijk-ernstige dingen: het stellen van de vraag naar Nederlands financieel behoud (vacature-de Geer), en de aanvankelijke beantwoording die de troonrede - niet gaf doch die Colijn's millioenennota bleek te bevatten.

Er is in dat antwoord bemoedigends en teleurstellends. De vrees, dat voor de vlootwet en daarmede voor de regeering stemmen zouden zijn geworven door toezeggingen in protectionistischen geest - men herinnert zich dat katholieke bladen die hadden verlangd - is niet bewaarheid. Teleurstellend is het ontbreken eener aankondiging van beraamde herziening der onderwijswet-de Visser, en het niet-vermelden der militaire uitgaven als mede-object van bezuiniging.

Wij zijn nog niet verder, dan dat de ellendige toestand van 's lands financiën voor het eerst in een staatsstuk geheel is onthuld zonder poging om een te gunstigen indruk te wekken van de vooruitzichten voor het op het begrootingsjaar volgende jaar. De vorige millioenennota wilde ons met 1924 wat al te gemakkelijk verzoenen. De tegenwoordige vermaant dat 1925 er nog veel droeviger zal uitzien dan 1924, tenzij onverwijld met de bijl op de staatsuitgaven worde ingehakt. De vijl zal niet meer helpen; het moet de bijl wezen.

De heer Colijn wil drie houwen toebrengen, die hij alle drie even noodig noemt en waarvan hij zegt er ons geen te zullen

[p. 163]

sparen. Inkrimping van staatsdiensten ten effecte dat eene besparing wordt verkregen van 50 millioen; andere financiering der sociale verzekering; de vermindering van den totalen last der salarissen en loonen (hetgeen niet behoeft en volgens de nota niet behoort te beteekenen vermindering van elk salaris) met ⅕. Daarnaast 30 millioen aan nieuwe (indirecte) lasten.

Het oordeel over 's heeren Colijn's beleid zal ten zeerste afhankelijk zijn van de uitwerking die hij aan dit alles te geven weet. Misschien staat zij hem reeds in bijzonderheden voor oogen; misschien ook niet. Welke de nieuwe lasten zijn die ons zullen worden opgelegd vernemen wij nog slechts bij geruchte: op tabak, thee, bier, rijwielen. De wetsontwerpen zullen ‘binnen enkele weken’ worden ingediend. Ten aanzien der bejegening van ambtenaren en staatswerklieden bracht de week, sedert de indiening der milioenennota verloopen, reeds twee nova: van de in die nota aangekondigde stopzetting der periodieke verhoogingen is afgezien, en van art. 40 bezoldigingsbesluit zal de regeering zich niet ontslaan bij besluit doch bij de wet. Het advies omtrent de stopzetting der verhoogingen dat de regeering thans blijkt te willen volgen, was haar reeds eenigen tijd vóór de indiening der millioenennota uitgebracht; de vastheid van denkbeelden schijnt bij den minister van financiën dus nog niet volkomen te wezen. Omtrent de wijziging der verzekeringswetgeving en de reorganisatie en inkrimping der staatsdiensten weten wij nog niets concreets; de laatste is aan den secretaris-generaal in algemeenen dienst en aan den thesaurier-generaal in studie gegeven. Zal hun onderzoek ook onderwijs en defensie omvatten? Zoo ja, dan komt de geforceerde behandeling der vlootwet er dubbel vreemd tusschen.

Die behandeling is in strijd met de algemeene financieele politiek der millioenen-nota, in strijd tevens met den gezonden zin der begrootingsrede-Colijn van najaar 1922. Den heer Colijn is voor zijn ministerschap een hooge prijs gevraagd, en hij heeft dien bewilligd. Nog vóór het nationale werk, waaraan hij zijn naam wenscht te verbinden, ik zeg niet zijn beslag heeft, doch zelfs in tastbaren opzet vóór ons staat, zal er over een aangelegen punt van defensie- (en tevens van financieel) beleid een hevige parlementaire strijd ontbranden, die, hoe hij

[p. 164]

afloope, het nationale karakter van het andere werk in gevaar moet stellen. Men had thans zoo gaarne geadviseerd, de handen inéén te slaan. Het mag niet. Elke in October 1923 doorgedreven vlootwet, maar deze in het bijzonder, is een te ernstige fout.

De Gids heeft dit meermalen en op onderscheiden wijs willen doen opmerken, en zoo dit voor het oogenblik zonder gevolg mocht blijven, en de neuzen der edelgrootachtbaren reeds geteld zijn - het zal haar nimmer berouwen, haar lezers te hebben uitgenoodigd, verder te zien dan hun eigene lang waren.

Men moge voor den heer de Geer een krachtiger minister van financiën hebben ingeruild, het is er een die nimmer zoo zuiver kan staan als hij. Het besef hiervan werpt voor ons over dit eerste optreden van den heer Colijn een zeer donkere schaduw. Hoeveel wellicht van hem te wachten ware geweest, allereerst zal men zich tegen de regeering waarvan hij deel uitmaakt, en dus ook tegen hem, hardnekkig moeten verzetten. Hij mede heeft zich vastgemaakt aan een wetsontwerp waarvan de behandelng in de bestaande omstandigheden in ieder geval onredelijk is, maar dat bovendien in zichzelf verouderd blijkt en voor de toekomst van Indische financiën en Indische defensie gelijkelijk een gevaar. De linkerzijde schrome het oordeel der nakomelingschap niet, zoo zij weigert, voor het door den heer Colijn aangegaan obligo op zich te laten trekken. Ook zoodanigen van links, die niets liever gewenscht hadden dan hem in zuiveringswerk dat dien naam verdienen zou te mogen bijstaan, zal hij in October vierkant tegen zich vinden. Hetgeen veel bederven kan voor later. Niet wij hebben het gewild.

C.