De Gids. Jaargang 87

[p. 157]

Buitenlandsch overzicht.

27 Juni 1923.

Welke beteekenis de vervanging van Bonar Law door Sidney Baldwin voor de oplossing der Roerkwestie kan hebben, is nog de vraag. Hij is minder aan het Engelsche Januarivoorstel gebonden dan Law het zou zijn geweest; - tegenover het geheele vraagstuk der verhouding tot Frankrijk staat hij vrijer. Het door hem geïnspireerde nieuwe Duitsche voorstel wil Frankrijk niet beantwoord hebben, eer Duitschland het ‘lijdelijk verzet’ aan de Roer zal hebben opgegeven; Engeland weigert dezen eisch mede te stellen, tenzij er tegenoversta dat de bezetting de eigenschap der ‘onzichtbaarheid’, die haar volgens de oorspronkelijke Fransche verklaringen zou kenmerken, weder aanneme. Over die voorwaarde zegt Frankrijk zich met België te moeten beraden, maar inmiddels wordt het Belgische kabinet demissionair, en de crisis daar blijkt van langen duur. Aan zichtbare pogingen van Engeland, om met Italië en België tegen Frankrijk een vast diplomatiek front te maken, blijft het tot dusver ontbreken. Om de meerderheid te verkrijgen behoort België er bij, en dit van Frankrijk af te willen trekken beduidt voor Engeland, het met Frankrijk op haren en snaren te zetten, waartoe het blijkbaar niet is besloten. Ook Lausanne bewijst, een hoe behoedzame politiek Engeland zich voorgeschreven acht. Engeland bevindt zich, mede ten gevolge der Roergeschiedenis en den daardoor verzekerden afzet van zijn steenkool, op den weg naar het economisch herstel; het tilt zwaar aan de verantwoordelijk-

[p. 158]

heid, dat herstel door een buitenlandsche staatkunde die op conflict uitloopen kan, te doorbreken. Te doorbreken op een oogenblik, dat het zich zijn militaire minderheid tegenover Frankrijk innig bewust is. Het is nu echter tot het inzicht gekomen, deze militaire minderheid onder geen beding te mogen laten voortduren. Baldwin in het Lager-, Lord Curzon in het Hoogerhuis hebben daareven betoogd, dat de Engelsche luchtvloot minstens zoo sterk moet zijn als de sterkste van eenig land, aan welks aanvallen Engeland kan blootstaan. In het begin van dit jaar was de verhouding der Engelsche luchtvloot voor ‘home service’ tot de Fransche als die van één tot acht; zijn de thans aangekondigde plannen uitgevoerd, dan zal (in 1926) Engeland over 624 vliegtuigen beschikken, terwijl Frankrijk krachtens reeds aangenomen regelingen in dat jaar er 1530 zal hebben. Een eerste flinke schrede dus naar de beoogde gelijkheid, maar zelfs na drie jaar deze nog lang niet verwezenlijkt.

Ook de bladen der oppositie, Westminster Gazette, Daily News, Manchester Guardian, achten den maatregel noodzakelijk, die dus zeker genomen zal worden, tenzij Frankrijk luistert naar Baldwin's aanbod, het over beteugeling van den nieuwen wapeningswedloop onderling eens te worden. Zijn juiste woorden waren: ‘Overeenkomstig onze verplichtingen, voortvloeiend uit het statuut van den Volkenbond, zou de Engelsche regeering gaarne samenwerken met andere regeeringen ter beperking der luchtstrijdkrachten op een grondslag gelijk aan dien welken bij het verdrag van Washington voor de vloten is aangenomen, en het is onnoodig te zeggen, dat een dergelijke schikking invloed zou hebben op de regeeringsplannen ten aanzien der uitbreiding van de luchtvloot’.

Het geval wil dat er een ‘luchtcongres’ te Londen bijeen is, en dat de luchtminister, Sir Samuel Hoare, des avonds na Baldwin's mededeeling in het Lagerhuis een door de Engelsche regeering aan de vreemde gedelegeerden aangeboden gastmaal had te presideeren. Hij sloeg natuurlijk den toon aan: ‘geen bedreiging voor iemand’. - ‘Wij gaan er uitsluitend toe over, omdat wij meenen dat in de wereld zooals die nu bestaat, elk land voor eigen verdediging heeft te zorgen. - Juist zooals wij het onzen vrienden en naburen

[p. 159]

overlaten, zonder onze inmenging te bepalen wat hunne nationale verdediging vereischt, ben ik overtuigd, dat zij ook ons de beoordeeling zullen overlaten van den voet waarop wij de onze hebben in te richten’.

Hoe uit den treure hebben wij dien deun vóór 1914 gehoord, en waarop is alles uitgeloopen? Hoe zwak de Volkenbondsgedachte reeds geworden is, blijkt uit weinig dingen scherper dan uit deze woorden van een Engelsch regeeringspersoon. ‘Het gaat niemand aan’ wil sedert de oprichting van den Volkenbond immers zeggen: ‘het gaat allen aan, maar die allen vinden den moed niet, zich door een kloek besluit van de noodzaak te ontslaan der medeplichtigheid aan eene rampzalige dwaasheid, waartoe geen enkel land in staat behoorde te zijn’. De cursief gedrukte woorden - zijn van de Times.

Even een lichtgloor: de jongste tusschentijdsche kamerverkiezing in Seine en Oise, waar links aan het nationale blok een nederlaag toebracht. Maar de algemeene verkiezing in Frankrijk heeft eerst in 1924 plaats. Voor het oogenblik is het belangrijker wat in België staat te gebeuren, waar Theunis nog altijd naar de formule zoekt, die hem een - uiterst geringe - meerderheid in het parlement kan verzekeren. Ten aanzien van het hoogeschoolvraagstuk, heet het, is die formule nu gevonden. Ook ten aanzien van het militaire vraagstuk? Hoe nauw dit met de toekomst der Roerbezetting samenhangt, weet ieder. Zal de meerderheid van een paar stemmen, die bereid schijnt het laatst geventileerde knoeiplan voor Gent te aanvaarden, stand houden bij eene stemming over de beginselen van het Belgisch buitenlandsch beleid?

Voor den Matin is de hardnekkigheid der Belgische crisis een gevolg van ‘den financieelen steun, door de City aan sommigen Vlamingen verleend’. Eerst moest het Duitsch goud zijn, dat de Vlamingen tot Vlamingen maakte, spot de (Brusselsche) Standaard, daarna wrocht Hollandsch goud dit wonder, en nu zijn het de sovereigns; - ‘ligt in deze tegenstrijdigheid niet het beste bewijs onzer zelfstandigheid besloten?’

België voelt zich in eene politiek medegesleept, waarvan het dagelijks onzekerder wordt, hoe lang Frankrijk ze zal kunnen en willen volhouden. ‘Frankrijk’, besluit de Manchester Guardian zijn luchtvlootartikel, ‘heeft een over-

[p. 160]

weldigende overmacht op militair gebied op het vasteland, zonder te beschikken over het geld of het normale aantal menschen om die strijdkrachten op peil te houden’. Een verleiding tot misdadig bedrijf, zoo lang men over het niet te onderhouden wapen nog beschikt. Zal Frankrijk voor die verleiding bezwijken? Of zal het nog te elfder ure inzien, dat een eerst gewurgde schuldenaar niet betaalt?

Het is zeer donker geworden boven onze Europeesche wereld; de ontlading dreigt, en de bliksemafleiders zijn in slechten staat...

C.