De Gids. Jaargang 87

[p. 515]

Buitenlandsch overzicht.

Turkije. - De Roer. - Het zwijgen van Nederland.

Van de tractaten, die het door de overwinnaars van 1919 gedicteerde recht bevatten, is er al één, dat van Sèvres, door henzelven verscheurd, om voor deze opoffering hunne rust in het Nabije Oosten te koopen. Dit doel is niet bereikt. Nog altijd houdt Angora de concessiën van Lausanne op de keur; het trekt daarbij een zoo donker gezicht, dat Engeland reeds een nieuwen terugtred overweegt, ja er toe besloten schijnt. Er wordt aangekondigd, dat het eerlang Mesopotamië zal ontruimen. Het veelomstreden Mosoel is daarmede aan de Turken uitgeleverd. De begeerde petroleum komt te duur. Er springt nog geen enkele bron. en reeds heeft Engeland in ‘Mespot’ een bedrag van 150 millioen pond moeten nederlaten. De schuldenaar, die zooeven zijn verplichtingen tegenover Amerika erkende en er de kwijting van regelde, kan niet op zulk een voet blijven leven. De petroleum moet dan maar eenmaal ontgonnen worden met goedvinden en op de voorwaarden der Turken; van de bezetting van Mesopotamië ziet men af. Een ander liefhebber voor een ‘mandaat’, dat Engeland inziet niet langer te kunnen torsen, zal er zeker niet wezen; - alweer een pluim, die van het bonte hoedje van den Volkenbond in het slijk nedervalt!

De ontruiming van Mesopotamië zal in Voor-Azië een

[p. 516]

geweldigen indruk, en de Turken niet bescheidener maken. Hoe lang zal Frankrijk daarna nog in Syrië zitten of de koning van Hedzjas over Mekka regeeren? Keert zelfs misschien Palestina niet onder het oude gezag terug? Immers om den Turken in Voor-Azië de wet te blijven stellen, heeft Engeland klaarblijkelijk geen oorlog over. En wat de Franschen betreft, zij zitten aan de Roer...

‘The unspeakable Turk’ heeft zich wel zeer spoedig en zeer radicaal mogen wreken. Een slag voor het aanzien der Big Four van 1919! Of hun rijk in andere opzichten zal mogen duren?

Aan de Roer geen groot nieuws. Na zes weken is Frankrijk daar nu zoover, dat het verkeer met onbezet Duitschland inderdaad grootendeels stilstaat. Hetgeen niet beteekent, dat Frankrijk zelf de kolen krijgt! Daartoe zouden de Duitsche arbeiders en het Duitsche spoorwegpersoneel mede moeten werken, en zij weigeren hardnekkig. Frankrijk en België hebben nu 10.000 man spoorwegarbeiders naar den linker Rijnoever en het Roerdistrict overgebracht, die er in slagen, over een paar gemilitariseerde spoorlijnen wat steenkool naar het Westen te voeren, een belachelijk klein gedeelte van de als onvoldoende voorgestelde hoeveelheid die Frankrijk en België vóór de bezetting plachten te ontvangen. De steenkoolmagnaten onderwijl houden hun arbeiders aan het werk, door hen op groote schaal herstellingsarbeid in de mijnen te doen verrichten; - een arbeid, die in de oorlogs- en opvolgende jaren erg ten achteren was geraakt.

De bezetting bereikt haar aangekondigde doel, Frankrijk de leveringen in natura te verzekeren waartoe Duitschland zich eenmaal verplicht heeft, op geen stukken na. De Franschen kunnen dit niet langer ontkennen, maar spiegelen nu zichzelven en ons voor, dat de Roerbezetting althans hun ‘veiligheid’ waarborgt.

‘Veiligheid’ was het motief, dat Frankrijk in 1918 en '19 opgaf voor zijn wensch, het Rijnland van Duitschland af te scheuren. Die eisch werd hun toen, door Wilson en Lloyd George, ontzegd. Denken zij, nu deze beiden van het tooneel verdwenen zijn, de afscheuring toch nog te kunnen door-

[p. 517]

drijven? een Rijnsche republiek te kunnen grondvesten? Doch er was onder de leuzen van 1919 ook een zelfbeschikkingsrecht. De uitkomst van een oorlog, die het onrecht van Elzas-Lotharingen moest goedmaken, zou enkel de herhaling van zulk een onrecht, thans ten koste van Duitschland, mogen zijn?

Van eenige medewerking der bevolking van het Rijnland zelf zal nu minder dan ooit sprake wezen. Frankrijk zou er de volle macht van zijn leger voor moeten inzetten; het zou den oorlogstoestand moeten heropenen, en in die misdaad met België alleen staan. Het durft dit niet aan.

Toch blijft het aan de Roer, waar zijn aanwezigheid dus een andere strekking moet hebben. Het verdraagt er inderdaad veel; oneindig meer dan de Duitschers zich in de dagen van hun macht in bezet gebied zouden hebben laten welgevallen, maar tot dusver zonder zichtbare winst. Onbezet Duitschland heeft de mark kunnen doen stijgen, kan zich dus gemakkelijker dan vermoed werd in het bezit van Engelsche kolen stellen, en denkt aan geen capituleeren. Zal het er in slagen, den zet van zijn tegenstander ad absurdum te voeren?

Nog tracht het dit te doen gelooven; maar de toeschouwer vraagt zich af, of het zichzelf niet wonden zal met de wapenen, die het genoodzaakt is, aan te wenden. De in vergelijking met den val sinds 1919 nog uiterst geringe stijging van de mark doet reeds zijn uitvoercapaciteit in bedenkelijke mate slinken, bemoeilijkt m.a.w. Duitschland in het verkrijgen der buitenlandsche deviezen waarover het ook in de toekomst zou moeten beschikken om de mark te schragen. Dezen strijd vol te houden tot Frankrijk zich terugtrekt gaat vermoedelijk boven Duitschlands kracht. Er is te veel voor noodig: Poincaré, of wie op zijn stoel zal zitten, zal niet terug willen, dan uit vrees voor een naderende catastrophe in Frankrijk zelf.

De wenschelijke uitkomst is voorzeker, dat de tegenstanders het geen van beiden ‘winnen’, maar zich tot onderhandelen zien genoopt. Europa, dat bij zulk een oplossing baat heeft, zal daarbij diensten kunnen bewijzen. Doch dit Europa, waar is het? Wie geeft zijn adres? De Volkenbond waagt het niet, zijn orgaan te wezen; Engeland blijft achter met het sein tot tusschenkomst; de neutralen durven zelfs niet te waarschuwen; zij beraden zich niet eens met elkander; Nederland durft zelfs niet overluid te denken. Allen te zamen

[p. 518]

zien wij aan, dat de gemeene belangen dom geschonden worden en een volgende Fransch-Duitsche oorlog tot een groote waarschijnlijkheid wordt gemaakt.

Die geen B kan laten volgen houde ook de A binnen, moet Mr. Koolen hebben gedacht, die een interpellatie over de Roerkwestie strijdig met het landsbelang noemde. Zwitserland was minder kleinmoedig, en men ziet tot dusver niet wat het er mede verloren heeft. Het komt er maar op aan, van welk gehalte de A en de B zijn. Moet ieder zwijgen, die niet in staat is, een ‘tot hiertoe en niet verder’ te laten hooren? Hoe kan, bij zulke opvatting ‘een publieke opinie van Europa bestaan? Er is een practisch ongeloof aan de waarde van zedelijke factoren in de statensamenleving, dat belang en eer ons gelijkelijk verbieden, te belijden, en ik vrees dat wij in Nederland aan zoo schennende belijdenis ontstellend dicht toe zijn.

Wij zijn niet in staat, en niemand overweegt, in een geschil als dit te zeggen: ‘zóó moet het en zoo zal het’. Mogen wij daarom onze meening achterhouden over de mate waarin het voorvallende onze eigen rechten, onze eigen toekomst affecteert? Reeds wordt op den Rijn aan volkomen gerechtvaardigde Nederlandsche belangen brutaal onrecht gedaan. Tijdens den oorlog was het onrecht krasser en het gevaar grooter. Heeft Nederland over Tubantia en de schending der onzijdigheid zijner territoriale wateren bij Bergen gezwegen? Neen. Zijn protesten zijn uitgebracht niet alleen: zij hebben effect gehad.

Leven wij thans op een lager zedelijk peil dan toen? Het valt nauwelijks meer te ontkennen. Buitenlandsche Zaken schijnt ons te willen afschepen met de mededeeling, dat te Parijs en Brussel een beklag is gevoerd, hetwelk met ‘bevredigende verklaringen’ over de eerbiediging van Nederlandsche belangen in het Roergebied en van het geldend Rijnrecht beantwoord is. De werkelijkheid waarvan wij schier iederen dag kennis kunnen nemen, drijft met den ‘vrede’ dier verklaringen wreeden spot, en of onze regeering hier al of niet het zwijgen toe doet, schijnen wij niet te mogen vernemen. Een Kamer die hierop niets te zeggen vindt, verzaakt

[p. 519]

een nationalen plicht en is tegelijk tegenover de opinie van Europa in grof verzuim; zij veronachtzaamt, in Nederlands eigen, volkomen respectabele zaak, tevens die van allen. Moet het geboekstaafd blijven, dat de Nederlandsche volksvertegenwoordiging in Februari 1923 geen oog had - dan voor de bioscoop?

C.