De Gids. Jaargang 86

[p. 447]

Buitenlandsch overzicht.

28 Nov. 1922.

Bonar Law heeft zijne ‘working majority’ gehaald, en eene zeer voldoende. Tweede partij in het land is de arbeiderspartij geworden en tusschen rechts en rood worden, gelijk voorlang op het vasteland, nu ook in Engeland de liberalen fijngeknepen. De bij de verkiezingen van 1918 tot een kleine groep versmolten Asquith-liberalen komen thans weder boven de liberale partijgangers van Lloyd George uit. Deze heeft een harde les gehad na het zeer aanmatigend optreden waaraan hij zich in de eerste dagen van den verkiezingsstrijd schuldig maakte.

De nieuwe meerderheid (eigenlijk is zij niet nieuw, maar tot vrijheid van handelen en daarmede tot eigen verantwoordelijkheid teruggekeerd) is begonnen het Iersche vraagstuk te liquideeren, niet uit ingenomenheid met de gevonden oplossing, maar uit een besef dat geen andere voor het oogenblik zich als mogelijk aanbiedt. Thans is het aan de Ieren, zeide Law, te toonen dat zij onder de door hen ingegeven bepalingen kunnen leven; wij hopen er het beste van. Daarmede kan en moet hij thans zijn aandacht van de Iersche zaken overbrengen op de grootere, die te Lausanne worden verhandeld.

Daaronder behoort niet alleen de vraag, of de Turken zullen berusten in de door de Entente voorgeschreven Maritza-grens (‘wij worden’, waarschuwde Curzon, ‘in die voorschrijving gesteund door het geheele Balkan-blok met inbegrip van Bulgarije’), maar ook, hoe de houders van oud-Turksche staatsschuld zullen worden ‘beveiligd’ en welk deel dier

[p. 448]

schuld op Syrië, Palestina enz. zal moeten overgaan; - en in de laatste dagen komt de onvermijdelijke petroleum-kwestie sterk naar voren.

Mossoel! Men herinnert zich dat de beschikking over de petroleumvelden aldaar in 1916 tusschen de geallieerden aan Frankrijk was toegezegd, beschikking die, bij in Frankrijk slecht verkropte regeling van 24 Augustus 1920, aan Engeland werd overgedragen, op voorwaarde dat Frankrijk voor één vierde zou kunnen deelnemen in de met de ontginning te belasten maatschappij. Doch nu komen de Vereenigde Staten in het geding, die de tijdens den oorlog tusschen Londen, Parijs en Rome gemaakte afspraken omtrent invloedssferen in Klein-Azië steeds verklaard hebben voor res inter alios actae waaraan zij zich niet gebonden achtten, en thans de toepassing op die verklaring doen volgen: te Lausanne ad audiendum vertegenwoordigd, scheiden zij zich plotseling van de anderen af en willen zich het genot der ‘open deur’ waarborgen bij afzonderlijk Turksch-Amerikaansch verdrag. In Engelsche conferentiekringen heet het dat er tusschen Groot-Brittanje en Amerika ten aanzien der ‘open deur’ in Turkije volkomen overeenstemming bestaat, maar het wordt blijkbaar gezegd met een bijster zuur gezicht. Amerika dat zich van de Europeesche zaken afkeert zoodra het er last van zou krijgen, maar ‘present’ roept zoo dikwijls er iets te halen valt! In dit geval komt de daad van Amerika de verhouding tusschen Curzon en Ismet pasja vertroebelen, die een moeilijke onderhandeling voeren over de vraag wat het eerst geregeld zal worden: de grenzen van het Turksche gebied in Klein-Azië (het gebied van Mossoel is niet door Turken, maar door Koerden bewoond), of de concessies die zij aan vreemde ondernemers zullen hebben te verleenen. Ismet wil vóór alles de grenzen zien getrokken, Curzon politiek voordeel aan de Turken te verleenen, uitruilen tegen economisch voordeel, den Westerlingen te verzekeren.

Het eigenaardige is, dat er in Amerika zelf hoe langer zoo meer stemmen opgaan tegen de houding, door de Unieregeering in Europeesche (en Voor-Aziatische) zaken aangenomen. De New York World bijvoorbeeld veroordeelt scherp het systeem, ‘op prerogatieven aan te dringen en tegelijk verantwoordelijkheid af te wijzen’. Bij eene zoodanige, al te doorzichtige

[p. 449]

staatkunde kan op den duur het prestige eener groote mogendheid niet bestaan, en de Amerikaansche volksziel hecht aan prestige. Dezelfde lieden die vreesden dat Wilson de Unie tot speelbal der Europeesche mogendheden ging verlagen, voelen zich toch op den duur zelf niet behaaglijk meer in hun isolement; de strooming, die Harding naar het Witte Huis droeg, neemt af in kracht. In den Senaat hebben gisteren de aanhangers der regeering een eerste belangrijke nederlaag geleden, door den afval van een groep ‘progressieve’ republikeinen en hun vereeniging met de democraten. Het betrof wel geen vraag die onmiddellijk samenhing met de houding der Unie in Europeesche zaken, maar wat niet is, kan komen. Hoe heuglijk zou het zijn, in dit incident een voorteeken te mogen begroeten van Amerika's bekeering tot een minder kinderlijke politiek. De belangen van Amerika reiken thans - het blijkt ieder oogenblik - over de geheele aarde; hoe zouden de plichten het dan niet doen?

De volksvertegenwoordiging te Weenen heeft de wet, die de nationale reconstructie aan het toezicht van den Volkenbond onderwerpt, gisteren in derde lezing met 98 tegen 61 stemmen aangenomen.

C.