De Gids. Jaargang 86

[p. 444]

Binnenlandsch overzicht.

28 Nov. 1922.

De algemeene beschouwingen hebben bevestigd, dat de eenheid der coalitie-partijen maar broos is.

Men weet dat het ministerie-Ruys niet dan na veel besprek weder is ingehuurd. Dat besprek blijft tot dusver het geheim der rechterzijde. De troonrede onthulde het niet; evenmin thans minister Ruys in de Tweede Kamer. Echter trekt het de aandacht, dat de eerste gelegenheid de beste niet voorbij is gegaan zonder dat uitlatingen van den heer Colijn de coalitievrienden hebben verrast. De denkbeelden die hij ventileerde behoorden blijkbaar tot de afspraak niet. En zij werden ingeleid met vriendelijkheden aan het adres... der heeren Marchant en Troelstra. Flectere si nequeo superos, Acheronta movebo?

Wat zeide de heer Colijn?

Hij gaf, en met het volmaaktste recht, te kennen dat een bezuinigingsministerie weten moet hoe het met de defensie aan zal. Het ministerie-Ruys in zijn vorig bestaan had al te dikwijls getoond als regeering geene defensiepolitiek te hebben. De tijd van aarzeling moet voorbij zijn nu het erkende doel is, de staatshuishouding op een voet te brengen die overeenkomt met de beperkte financieele mogelijkheden van morgen. Er zal overbodigs moeten worden weggesneden uit velerlei staatszorg: uit die voor onderwijs, uit de voorziening tegen werkeloosheid, uit de bestrijding van den woningnood; - oudere takken van dienst zullen aan het speuroog naar dood hout evenmin ontkomen. De regeering blijft met haar

[p. 445]

pensioenkortings- en classificatieplannen nog maar aan de buitenzijde van het ambtenaren-vraagstuk; men zal eerlang den moed dienen te scheppen, de organisatie van alle staatsbemoeiïng zelve te herzien; de waarborgen te zoeken, dat het werk dat op naam van ons allen wordt verricht, zij toevertrouwd aan zoo weinig mogelijk zeer bekwame handen; den staatsdienst weder te maken tot eene onderscheiding in plaats van eene doodeterij. Om deze algemeene reden zullen oorlog en marine onder een scherp glas moeten worden genomen.

Om een bijzondere reden bovendien. Men moet weten tegen wien, met welk redelijk vooruitzicht van toekomstig gebruik men zich wapent; - wat het met mogelijkheid te verwachten rendement is van de instellingen die men handhaaft. En deze vraag ziet er nà 1919 geheel anders uit dan vóór 1914.

Voor niemand, die het in De Gids van Augustus 1922 aangekondigde geschrift van den heer von Schmid heeft overwogen, kon het een geheim zijn, dat eerlang in de Kamer naar de bestaansreden van de ‘vesting Holland’ zou moeten worden gevraagd. De meeste, ook de invloedrijkste Kamerleden schijnen tot zoodanige overweging nog niet te zijn overgegaan, of hunne antwoorden op de rede van den heer Colijn hadden anders moeten luiden. De heeren kennen het begrip ‘ontwapening’; Troelstra is daar voor, en rechts is er tegen. Dat men door den heer Colijn niet in eene herhaling van overbekende meeting-debatten, maar midden in een dringend practisch vraagstuk was gezet, scheen zijnen medeleden van links zoowel als van rechts te ontgaan. Het was niet het vraagstuk der ontwapening dat hij aan de orde had gesteld, maar dat van het doel der wapening in de bestaande omstandigheden, als waardemeter voor de uit een anderen tijd overgeleverde militaire instellingen.

Hier raken wij de nationale reorganisatie-politiek zooals zij wezen moet. Voor het vulgus is die politiek er een van afbreken alleen. Die het land heeft aan de ‘fijnen’ wil de subsidies aan het bijzonder onderwijs maar afschaffen; een ander zag gaarne heel ‘Arbeid’ in het niet verzinken; en in defensiezaken blijft een pakkende leus: ‘geen man en geen cent’. Ieder zou gaarne schrappen wat hem zelven niet behaagt of waarvan hij voor het minst het nut niet inziet. De

[p. 446]

som dezer verzuchtingen wordt echter niet tot macht; slechts idealisme wordt tot macht. Bezielt het onze regeering? Wij moeten het, ook na de rede van den heer de Geer, nog altijd vragen. De heer Ruys in ieder geval weet er den toon niet aan te geven. Wat uit de ministerieele bureaux te voorschijn komt, maakt tot dusver den indruk van peuterwerk; van een afkrabben hier, van een verschuiven daar. Zóó komt men er niet.

De heer Colijn, zijn optreden moge in bijzonderheden niet ten beste berekend en met name niet vrij van eenige tooneelmatigheid geweest zijn, heeft in ieder geval verder gezien dan zijne coalitievrienden en heeft getoond, zijne verantwoordelijkheid dieper dan zij te beseffen. Een woord van dank komt hem toe: hij is de eenige tot dusver die eene reëele kwestie van het uiterste belang in het debat heeft gebracht en de Kamer daarmede de kans geschonken zich boven redites te verheffen; - eene kans, waarvan vriend en vijand beide onvoldoende gebruik hebben gemaakt. In het bijzonder de heer Nolens, met zijn: ‘is ontwapening niet in 't zicht, dan zie ik in de rede van den heer Colijn iets onverklaarbaars’, bleef beneden peil; eveneens met zijn latere opmerking, dat aan de doode weermiddelen immers weinig meer ten koste werd gelegd. De lezers van den heer von Schmid weten, dat zij bovenal hierom zoo kostbaar zijn, wijl zij het meerendeel der ‘levende’ strijdkrachten mede ‘dood’ maken: op 75.000 man na het geheele, 234.000 man tellende leger-van Dijk! Om er van te zwijgen, dat zij de vredeswerkzaamheid van een onevenredig aantal onzer officieren leiden in eene doodloopende steeg, en daarmede aan onze geheele voorbereiding tot de verdediging het karakter van onwezenlijkheid geven, waarvan het niet uitblijvend besef ons lam zal slaan. Het is er om te doen, gelijk de heer von Schmid het uitdrukte, op defensiegebied weder ‘een verschiet te openen’. Waar dit tevens een van de allerbelangrijkste verschieten is op bezuinigingsgebied, kan de plicht der regeering niet twijfelachtig zijn, en behoort, op den voorslag-Colijn, thans de weerslag van den minister van oorlog te volgen.

C.