De Gids. Jaargang 86

[p. 159]

Buitenlandsch overzicht.

27 Sept. 1922.

Lloyd George schijnt er zich danig te hebben ingewerkt. Gewoon Italië aan zijne zijde te zien, heeft hij tegen Kemal een vuist durven zetten, maar Italië liet hem ditmaal alleen, zooals waarlijk toch te verwachten was, nu het er om ging, Griekenland klein te maken. Het ontruimde, even snel als Frankrijk, de neutrale zône. Tegelijk een levendig protest tegen het spelen met oorlog in Engeland zelf; voor de handhaving van het restant van het prestige, dat Engeland zich eenmaal toerekende in Dardanellenzaken, lijkt het Engelsche volk geen bloed en goud meer over te hebben. Curzon moest naar Parijs om het wachtwoord te halen - bij Poincaré en Sforza, en het luidde: Oost-Thracië aan de Turken terug, en Konstantinopel bevrijd van geallieerde bezetting; toezicht op de vrijheid der Stratenvaart en de demilitarisatie der Stratenboorden bij den Volkenbond! Regeling van een en ander op een vredescongres waar Kemal toegang hebben zal. Verzoek aan Kemal, in afwachting der besluiten van dit congres zijn krijgsoperatiën te staken; - Franklin Bouillon naar zijn hoofdkwartier, om hem hiertoe te belezen. Wat zegt Kemal? Hij draalt met antwoord, en onderwijl rukken zijn troepen de neutrale zône binnen. Frankrijk wilde daar niet blijven, ‘omdat de kanonnen wel eens vanzelf af gaan’; - kan nog voorkomen worden dat zij dit doen, nu Engeland er de zijne liet staan?

Het tractaat van Sèvres, dat bijna onmiddellijk na zijn totstandkoming aan gezag inboette, is nu om hals gebracht.

[p. 160]

Van den aanvang af was het duidelijk dat men de Turken zulke voorwaarden niet opleggen kon, zonder hen eerst - ook in Klein-Azië - te bevechten; Engeland, in het hart van eigen burgers en soldaten oorlogsmoede, in Ierland, in Mesopotamië, Arabië, Egypte met zware verantwoordelijkheid belast, en voor zijn Moslimsche onderdanen in Indië bevreesd, durfde daar niet aan, en liet het over aan de Grieken. Konstantijn, begeerig te toonen dat ook een ander dan Venizelos panhellenistische politiek kon voeren, maakte van het verlof dankbaar gebruik, en bekoopt dit nu met zijn kroon. De te licht getelde Turk heeft zijn wraak!

Nog eens: wat zal Kemal doen? Volgens een bericht uit Konstantinopel (aan de Daily Chronicle) zal hij op de laatste nota der geallieerden afwijzend antwoorden, het vredescongres niet aanvaarden, tenzij Rusland en Bulgarije er mede toe worden uitgenoodigd, voor Turkije het recht opeischen de kusten der zee van Marmora te versterken, en zich ongezind verklaren het neutrale gebied te ontzien, tenzij Engeland zijn troepenzendingen naar de Levant onmiddellijk staakt.

Men herinnert zich dat in 1918 de eindelijke Ententeoverwinning van Saloniki uitging. Zal nu ook de eindelijke instorting van het Entente-systeem haar begin nemen in de Levant?

Het gebouw Versailles-Trianon-Neuilly-Sèvres kraakt. Zijn grondfout wordt, schijnt het, door de bouwers meer en meer ingezien, zelfs reeds implicite erkend door hun veranderde houding ten opzichte van den Volkenbond. Ter eerste Bondsvergadering hielden Balfour en Viviani den Bond klein en stond Cecil mijlen ver af van de Engelsche delegatie; - ter derde is hij het die de oplossingen aangeeft welke door de grooten worden aanvaard. Met goedkeuring van Frankrijk stelt de Volkenbond zich candidaat voor juist datgene waaraan hij volgens de opvattingen van 1920 de vingers niet branden mocht: de regeling van het vraagstuk der Duitsche boete en der intergeallieerde schulden. Als Motta dan zegt dat eerst Duitschland in den Bond moet, komt er nog spektakel: Duitschland heeft de toelating niet gevraagd! Of het er wijs aan deed, die toelating niet te verzoeken van de eerste Volkenbondsvergadering die haar vermoedelijk zou hebben uitgesproken? Ook Duitschland heeft een internationale

[p. 161]

taak, en daarvoor de oogen te sluiten is het minst waardige en tegelijk het minst verstandige wat het doen kan.

In ieder geval: de mogelijkheid der wereldreconstructie is deze maand iets dichter bij gekomen. Dat zij omgeven is van nijpende gevaren zal niemand voorbijzien, maar de hoop gevoelt dat zij moet en dat zij mag blijven leven. Europa toont zich beu van den schijn der conferenties die het centrale vraagstuk ontweken, van de samensprekingen waar het belangrijkste niet mocht worden gezegd. Er vallen schillen van de oogen, men staart eindelijk den onvermijdelijken ondergang recht in het gezicht. Dit wordt òf vertwijfeling - òf inkeer en beraad. Met zich de keus tusschen deze twee te stellen moet de redding, als zij nog mogelijk is, beginnen; en het schijnt wel dat zelfs een Poincaré zich die nu gesteld heeft.

C.