De Gids. Jaargang 86

[p. 156]

Binnenlandsch overzicht.

27 Sept. 1922.

Het verloop der crisis ligt achter slot, alleen de uitkomst is bekend. Deze luidt: een nauwelijks in samenstelling gewijzigd ministerie, dat een staatsbegrooting aanbiedt met een tekort van eenige tientallen millioenen op de gewone uitgaven, en dit niettegenstaande den plicht, door de departementshoofden elkander opgelegd, op de meeste hoofdstukken, zooals de bureaux ze hadden opgemaakt, een besnoeiing toe te passen van 17%.

Zoo volmondig als ditmaal was de nood der financiën nog niet erkend. De millioenen-nota zegt er behartenswaardige dingen van, die echter niet door de Kamer alleen behartigd moeten worden, maar ook nog door meer dan één minister. Immers de aangebrachte besnoeiingen zijn voor een goed deel geen bezuinigingen op, maar verschuivingen van uitgaven: in de meeste gevallen naar een begrootingsjaar waarin, naar met zekerheid kan worden voorspeld, over nòg minder middelen dan in 1923 zal kunnen worden beschikt; - in het geval van marine zelfs alleen van gewoon naar buitengewoon. Men komt er dus niet, zonder het mes te zetten in de uitgaven die het gevolg zijn van wettelijke bepalingen, m.a.w. zonder herziening dier bepalingen zelve. Onze onderwijs- en sociale wetgeving boort ons, blijft zij ongewijzigd, in den grond.

Zullen de heeren Aalberse en De Visser de kracht hebben, met verloochening van hun verleden, afdoende wijzigingen voor te stellen en tegen scherp verzet te handhaven? Zullen zij hiertoe genoopt worden - door den heer Colijn?

[p. 157]

Diens rol en doel zijn onbekenden. Uit de tijdens de crisis door de pers loopende geruchten en halve confidenties viel op te maken, dat hij het den heer Ruys niet gemakkelijk had gemaakt. Waarover was dan de strijd gevoerd? Over de financiën? Toen de Nieuwe Rotterdamsche Courant te kennen gaf, dat men de ‘bezuiniging’ van 17% wel boeken mocht in het credit van Colijn, volgde onmiddellijk van regeeringswege een pertinente loochening: de ministers hadden zelf reeds die bezuiniging elkander opgelegd vóór het begin der crisis. Is er dan strijd geweest over wat de millioenen-nota noemde de bezuiniging ‘in perspectief’: die, waarvoor wetswijziging noodig is?

De openingsrede zegt omtrent de voornemens der regeering zoo weinig positiefs mogelijk. Zelfs of het wederoptreden van een minister van marine (nadat tevoren geleeraard was dat marine en oorlog in ‘Defensie’ hadden op te gaan) beteekent dat men tot behandeling der Vlootwet is besloten, krijgen wij niet te hooren. Toch is de vraag voor de beoordeeling van het financieel vooruitzicht van overwegend belang.

Eene overtuiging, dat het ministerie, dat tijdens de vorige legislatieve periode zich op den stroom liet afdrijven, thans zelf zal weten te stuwen, is uit dit alles niet te winnen. De richting zal moeten worden aangegeven door de Kamer. Zijn de meerderheidspartijen daartoe in staat? Zoo men ze door getalsterkte overmachtig mocht willen achten, rijst onmiddellijk de bedenking dat zij in zake defensie en sociale politiek weinig homogeen zijn. Het besef hiervan kan leiden tot zoodanige in de bestaande omstandigheden onwaardige politiek, die trachten zou de coalitie bijeen te houden door haar kleine wetgeving in de ruif te leggen ten dienste van ‘christelijke’ belangen. Er zijn in de openingsrede eenige aanwijzingen dat dit gevaar, zachtst gesproken, niet afwezig is. De linkerzijde zal slechts haar plicht doen door niets te aanvaarden dan politiek die op de werkelijke vraagstukken van den dag afgaat. Zulke politiek beoordeele zij zonder vooringenomenheid of zelfverheffing; waar allen in meerdere of mindere mate schuldig waren, verwacht het land aller medewerking tot de remedie, en de partij die zich aan die medewerking zou willen onttrekken, delft haar graf. Moge de

[p. 158]

liberale partij (wanneer krijgt zij dien naam terug?) hiervan doordrongen zijn.

Het ligt dunkt mij aan de rechterzijde, het aanstaande staatkundig verkeer op hoog peil in te stellen; is zij verstandig, dan zal zij het beproeven. Voorwaarde is, dat zij den indruk der teleurstellende openingsrede uitwissche door een bondige, eerlijke verklaring, wat de crisis en haar oplossing voor haarzelve en voor ons land beteekent. Zij bedenke wel, dat, laat zij zoodanige verklaring achterwege, het geheim haar toch spoedig zal worden ontfutseld door tegenstanders die zij dan zelve zal hebben geholpen aan le beau rôle. Mij dunkt, iemand van de begaafdheden en politieken tastzin van den heer Colijn moet dit volkomen inzien, en op de gevolgen van zulk inzicht, terwijl wij er nieuwsgierig naar zijn, hebben wij tegelijk eenig vertrouwen. Nog een weinig geduld, en het orakel spreekt.

C.