De Gids. Jaargang 86

[p. 515]

Binnenlandsch overzicht.

De verkiezingen en Indië.

Een onderwerp, waarop ieder die er zich in staat toe acht licht doe vallen! Sedert Fransen van de Putte, van Deventer en Pleyte hebben wij in zake Indië weder een reputatie te verliezen, en de beste zijn dikwijls verspeeld niet door eene daad, maar door eene nalatigheid.

Het is klein, in een tijd van verlangzaamden polsslag, ieder woord van den Gouverneur-Generaal van 1918 op een goudschaal na te wegen. Staatsmansbeleid eischt, te onderzoeken waartoe men de door diens initiatief geschapen situatie ten beste van Indië en van Nederland thans ontwikkelen kan. Ze ontwikkelen doet men niet door het bijwerken van ontwerpen die uit de vóór-Volksraadsperiode afkomstig zijn, en in wezen aan de staatkundige gedachte uit den tijd van minister van Dedem - 1893! - ontspruiten.

Het is niet langer Indische bestuurs-hervorming die de tijd aan de orde stelt, niet de schepping-op-Staatsbladspapier van meer of minder autonoom gedachte nieuwe rechtsgemeenschappen binnen Indisch verband, maar de plaatsing en bewerktuiging van Indië binnen groot-Nederlandsch staatsverband. Wie mocht hebben gemeend dit vraagstuk na November 1918 nog te kunnen ontwijken, had den Gouverneur-Generaal van Limburg Stirum behooren terug te roepen en zijne Herzieningscommissie moeten ontbinden. Men heeft dit niet gedaan. Men heeft het zedelijk recht van Indië, bij monde dier commissie, wenschen in zake zijn autonoom lidmaatschap

[p. 516]

van een groot-Nederlandsch staatsgeheel aan het rijk in Europa voor te leggen, niet metterdaad betwist.

Natuurlijk behield de voogd-van-tot-nog-toe het zedelijk recht die wenschen te keuren, een recht dat insloot, op overtuiging van eigen beter inzicht in de gemeene belangen, ze af te keuren. Maar ook dit heeft de voogd, toen het tijd was, niet gedaan. Den eisch der Herzieningscommissie, uitgesproken bij rapport van 30 Juni 1920, dat ‘de bevoegdheid om over eigen zaken zelf te beschikken behoort te worden gelegd in handen van overheden, zooveel mogelijk voortgekomen uit de bevolking van Indië en althans in Indië zetelende’, beantwoordt hij 22 Maart 1921 met de verzekering, dat ‘wetgeving en bestuur van Nederlandsch-Indië ten aanzien van de inwendige aangelegenheden zooveel mogelijk moeten worden gelegd in handen van in Indië zelf zetelende lichamen en overheden, en dat aan de aldaar gevestigde bevolking een zoo groot mogelijke invloed op en aandeel in de samenstelling dier lichamen moet worden toegekend’, en naar deze verzekering richt hij een ontwerp ter herziening van hoofdstuk II der grondwet van het koninkrijk in. Dit ontwerp, ampel overwogen en in hoofdzaak ongewijzigd, staat te worden afgekondigd, als de aanstonds te kiezen Staten-Generaal het met de meerderheid van twee derden aannemen. Die de autonomie van Indië niet wil, heeft thans den plicht de aangeboden herziening van hoofdstuk II der grondwet te doen verwerpen. Is die herziening perfect, dan kan nog slechts de uitvoering der daarin uitgedrukte verplichting aan de orde zijn.

Het is die uitvoering welke rechtmatige zorg baart, sedert de Minister van Koloniën op 3 Februari 1922 in de Eerste Kamer verklaarde, tot inlossing van het aanstonds onherroepelijke woord zelfs geen ‘algemeene herziening’ van het Regeeringsreglement van 1854 noodig te achten. De bijpeuteringsgedachte, verklaarbaar, zelfs eerbiedwaardig in 1893, voortgesleept tot in de toekomst van lang na den wereldoorlog en alles wat die voor het bewustzijn van voorheen overheerschte volken beteekent! Het reglement eener kroonkolonie na wat plooiïng bruikbaar geacht als grondwet voor het zelfbesturend lid eener levende staatsgemeenschap!

Eene grondwet wordt eene bespotting, als zij niet de oplossing van een gegeven constitutioneel probleem in groote lijnen

[p. 517]

aandurft. Zulk een groot probleem bestond er voor het rijk in Europa in 1798, in 1813, in 1848. Het probleem dat 1918 aan de orde stelde was niet meer tot het rijk in Europa beperkt; het was groot-Nederlandsch. Behoefde 1848 voor Indië nog slechts tempering van het exploitatie-systeem ten gevolge te hebben, 1918-'19 wierp de vraag op, of ook Indië naar de plaats mocht streven, bij volkenbondsrecht in uitzicht gesteld aan ‘tout état, dominion ou colonie qui se gouverne librement’, en of de Staat der Nederlanden door zijne wetgeving, voor zoover het in zijne macht stond, het tot die plaats ging leiden.

Voor dien Staat als geheel beteekent dit eer, aanzien, rangverheffing. Er zijn Staten die voor altijd tot een bestaan, in een hoekje van één der werelddeelen gelocaliseerd, beperkt zullen blijven. De Staat der Nederlanden heeft het nòg in zijn macht, tot die lagere klasse niet te behooren. Hij wordt echter in de hoogere niet erkend, door zich bij de wereld aan te melden als bezitter eener kolonie met reglement. Van hem wordt niet verlangd eene zaak in, maar een persoon aan zijne hand te toonen. De staatkundige persoon van het lid Indië is het, die onze Staat thans heeft te scheppen en aan te kleeden. Is hij er onmachtig toe, dan verliest hij het lid, en verdient niet beter.

De commissie-Alting had terecht, ter vervanging van het Regeeringsreglement van 1854, eene wet op de landsordening van Nederlandsch-Indië in schets gebracht, die in hoofddenkbeeld, onafhankelijk van eenige onderdeelen die, den thans aanhangigen tekst van hoofdstuk II der Grondwet in aanmerking genomen, wijziging behoeven, als de eenig-nuttige, eenig-verstandige uitvoering van dien grondwetstekst mag worden aanvaard; - de eenige, waarvan in de geschiedenis van Indië en van groot-Nederland tegelijk een nieuw tijdperk inderdaad kan dagteekenen. Het verband tusschen die twee wezens, men bedenke het wel, kan niet blijven in den halfslachtigen toestand van thans, waarin het rijk in Europa ten opzichte van Indië met plichten beladen is die het klaarblijkelijk niet meer uitoefent. Een rijk in Europa kan een overzeesche bezitting reglementeeren, zoolang het daar heil in ziet en de bezitting het zich laat welgevallen; het kan zich niet wringen in de functiën van een levenden tropischen staat. En

[p. 518]

tot een staatsleven is het dat wij Indië, met onzen Volksraad, ons onderwijs en onze schrapping van het woord ‘bezitting’, inderdaad reeds hebben geroepen.

Drie steenen pleegt men der autonomie-beweging voor den drempel te rollen in de hoop dat zij er over zal gelieven te struikelen; - maar zij schopt ze minachtend weg.

De eerste heet: autonomie beteekent ‘los van Nederland’. Neen, autonomie beteekent los van Plein en Binnenhof in de zaken waarin Plein en Binnenhof de Indische behoefte klaarblijkelijk niet meer bij kunnen houden; het beteekent: de wet voor Indië in Indië gemaakt, zoolang zij niet treedt in hetgeen (naar het oordeel der Wetgevende Macht van het koninkrijk) regeling vereischt bij Staatswet. Er is bij het ontwerp-wet op de landsordening volledig in voorzien, dat de Staatssfeer de Indische sfeer blijft overhuiven: de (Indische) landswet verliest kracht wanneer en voor zoover in het door haar geregeld onderwerp nader bij Staatswet wordt voorzien.

In den tweeden steen is gekrast: ‘autonomie beteekent de overheersching van blank door bruin; de opoffering van het blanke element door Nederland’. Alsof het Indië dat deze jaren tot verhoogde levenskracht hebben gewekt, dat van klewang en rimboe is! Alsof voor de Landsstaten wordt voorgesteld de mechanische representatie van het getal!

Derde steen: ‘het moet geen autonomie zijn van Indië als geheel, maar federatie van inlandsche onderdeelen onder een Europeesche bestuurs-centrale; Indië als geheel bestaat alleen door ons’. Juist het bestaat door ons, als een geheel van door ons aangerichte verwarring en ellende eerst, van door ons aangewende, voor een goed deel geslaagde pogingen tot herstel later, maar het bestaat, niet op papier alleen, maar ook in het bewustzijn der in den dag van heden levende bevolking. Hadde anders de Volksraad in zóó korten tijd zulk een beteekenis kunnen verkrijgen? Wat niet bestaat, en eigenlijk nooit bestaan heeft, en voor zoover het bestaan mag hebben, door ons optreden voor altijd is verwoest, is de grondslag waarop eene federatie alleen te bouwen ware: het voortleven naast elkander van te zamen heel Indië overdekkende, elk diep in het verleden wortelende, tot omvatting en koestering van nieuw leven in organische zelfontwikkeling bekwame, ongeveer gelijkgebouwde, gelijkbeschaafde inlandsche rijken, die

[p. 519]

ongeveer gelijke verantwoordelijkheid in een bond zouden kunnen dragen. Uit zulke of daarmede te vergelijken bestanddeelen vielen eenmaal een Zwitsersche, een Nederlandsche, een Amerikaansche bondsrepubliek te scheppen; - wie acht ze in Indië aanwezig? De samenstelling van Indië-als-geheel moge bont zijn, stof tot den federatieven staatsvorm levert die bontheid niet.

De hier bestreden opvatting miskent ook ten eenen male de plaats, in modern-Indië ingenomen door het Europeesche element, dat zich niet in eene bestuurs-centrale laat ophoopen of tot de functiën eener centrale leiding beperken. De samenwerking van Europeaan en inlander tot dingen van gemeen-Indisch nut is reeds eene werkelijkheid èn in de centrale èn in de locale sfeer; op de ontwikkeling die den Europeaan buiten het ‘kasteel’, en de Indische maatschappij binnengeleid heeft, komt men niet terug.

Wat de Indische landsordening te vermijden heeft, is doodende uniformiteit voor een geheel met nog vele onvolgroeide deelen, maar er zijn betere wegen om die te ontgaan, dan ‘federatie’.

Bij deze voornamelijk voor Indië van belang zijnde grondwetsherziening roert zich bij den moederlandschen kiezer niets of weinig, dat bij hem met het onderwerp ‘Indië’ in bewust verband staat, maar veel, dat op Indië's en groot-Nederlands lot eene niet voorziene werking kan hebben.

Een sterk sprekende reactie tegen opvattingen en maatregelen van 1918 is op moederlandsch terrein onvermijdelijk geworden en zoekt tot overwinning te geraken, en wie in Nederland Minister van Koloniën wordt hangt geheel van gebeurtenissen uit de moederlandsche sfeer af. Dat Nederland overbelast is met plichten ten aanzien van Indië en in beider belang een afwenteling van plichten op Indië noodig is geworden, weinig ervaringen moeten er zoo diep van overtuigen als die van de wijze waarop de Nederlandsche kiezer dit groote moment voor Indië beleeft.

De zeer enkelen op de lijsten, die over de landsordening van Indië met kennis van zaken zullen kunnen oordeelen, zijn meestal door de partij-besturen op plaatsen gezet die tot hunne verkiezing nagenoeg geene kans overlaten. Als de

[p. 520]

Staat der Nederlanden als niet tot één werelddeel beperkt lichaam wil blijven voortbestaan, heeft hij zich van nu af ter ernstigste te bezinnen op werkingssfeer en inrichting der tot dat voortbestaan noodige organen. De oude doen het niet meer. En hoe doodjammer zou het zijn, als groot-Nederland, Indië omvattend Nederland, dat er sedert Dirk van Hogendorp en Fransen van de Putte weer wezen mag als zaak van wil, inspanning, gevoel en gedachte; - als dit wezen dat enkele zoo schoone trekken kreeg, en waaraan men wenschen zou zelfs in een nog ruimer belang dan dat van gewezen bezitting en gewezen bezitter een lange toekomst te mogen voorspellen, wanneer dit kostelijk stuk traditie van ons te loor ging door constitutioneel onvermogen!

H.T. Colenbrander.