De Gids. Jaargang 85

[p. 156]

Buitenlandsch overzicht.

Volkenbond.
27 Dec. 1920.

‘S'ils ne sont point partis pour la cime des choses,
Pour y voir frissonner la première des causes,
Et ce frisson courir au dernier des effets,
Pour aller jusqu' à Dieu lire dans ses yeux mêmes
Le mot de la justice et du bonheur suprêmes,
Quels profits leur courage étrange aura-t-il faits?’

Sully Prudhomme, Le Zénith.

Wat de billijke beoordeeling der eerste Volkenbondsvergadering licht in den weg zal staan, is dat zij tegelijk oprecht moest zijn als de duive en listig gelijk de slang.

Het is niet anders; de Volkenbond is van Wilson, - en ook van Clemenceau. Een werktuig der overwinnaars in den wereldoorlog, en tevens het orgaan waarvan het hoogste altruïsme, waarvoor de menschheid vatbaar is, zich te bedienen heeft.

Tot dusver was alleen de Raad aan het woord geweest, het lichaam van gedelegeerden der ‘Principales Puissances alliées et associées,’ met drie uit hunne bondgenooten gekozen bijzitters, en één vertegenwoordiger van een in den wereldoorlog onzijdig gebleven staat. Thans zou men de Vergadering leeren kennen, die reeds het overgroote deel van de staten der wereld vertegenwoordigt, en bestemd is, het alle te doen.

[p. 157]

Het aantal der ‘membres originaires’, in de annexe van den ‘Pacte’ vermeld, bedroeg 32; hiervan ontbraken drie: de Vereenigde Staten van Amerika ten gevolge harer niet-ratificatie van het tractaat van Versailles, voorts Ecuador en Hedjaz. De ‘états invités à accéder’ waren er 13; deze waren alle opgekomen, zoodat ter vergadering 42 stemmen konden worden uitgebracht. Geen uitnoodiging tot deelneming was indertijd gezonden aan Sowjet-Rusland en de Russische randstaten; geene aan Duitschland en zijne bondgenooten (Oostenrijk, Hongarije, Bulgarije, Turkije), geene aan Costa Rica dat zich, toen het tractaat van Versailles gesloten werd, in binnenlandsche omwenteling bevond; geene aan Luxemburg en eenige andere zeer kleine staten. Deze voorloopig uitgeslotenen kunnen worden toegelaten bij meerderheid van ⅔ der stemmen, hetzij op eigen aanzoek, hetzij op voorstel van een of meer leden. Aanzoeken tot toelating bleken ingekomen van Oostenrijk, Bulgarije, Costa Rica, Finland, Luxemburg, Armenië, Esthland, Letland, Litauen, Georgië, Azerbeidsjan, de Oekraine, Liechtenstein, Albanië; - terwijl Duitschland, ongevraagd, had laten vernemen, geen aanzoek te willen doen, doch het lidmaatschap, indien aangeboden, te zullen aanvaarden, en Sowjet-Rusland voor den geheelen Volkenbond, toen deze in den afgeloopen zomer verzocht een onderzoek naar de toestanden aldaar te mogen instellen, niet dan spot over had, en sedert niet van houding is veranderd. Wat Turkije betreft, dit had geen toelating gevraagd; het gouvernement daar weet, dat het, zoolang het Klein-Azië aan Moestafa Kemal overlaat, die toch niet zou verkregen hebben.

De Vergadering werd geopend door den voorzitter der laatstelijk voorafgegane bijeenkomst van den Raad, den heer Paul Hymans, die vervolgens, bij aanzienlijke meerderheid van stemmen, tot voorzitter werd verkozen; zes stemmen waren op anderen verdwaald. Het is, blijkens het proces-verbaal, den heer Hymans gelukt, de vergadering altijd met waardigheid, en veelal ook met grooten tact, te leiden.

De vergadering stelde zes commissiën in, om haar verslag uit te brengen over 1^o. reglement van orde; amendementen op den ‘Pacte’ ingediend door Denemarken, Noorwegen en

[p. 158]

Zweden; betrekkingen tusschen Raad en Vergadering; wijze van verkiezing der vier niet-permanente leden van den Raad; - 2^o. technische organisatiën van den Volkenbond (voor gezondheidszorg, doorgaand verkeer, economische en financieele belangen); - 3^o. internationaal gerechtshof; - 4^o. secretariaat en begrooting van den Volkenbond; - 5^o. toelating van nieuwe leden; - 6^o. mandaten; ontwapening; blokkade. In het oorspronkelijk voorstel van den voorzitter was de zesde commissie uitsluitend voor de mandaten bestemd en waren ontwapening en blokkade bij de vijfde ondergebracht; maar Frankrijk (Bourgeois) en Engeland (Fisher) kwamen hem beduiden dat de Vergadering met de mandaten eigenlijk weinig bemoeienis had; art. 22 Pacte had te dezen den Raad bevoegd gemaakt. De eerste commissie verkoos tot voorzitter Balfour (Engeland), de tweede Tittoni (Italië), de derde Bourgeois (Frankrijk), de vierde Quinones de Leon (Spanje), de vijfde Huneeus (Chili), de zesde Branting (Zweden); deze zes vormden tevens als vice-presidenten, met zes anderen: Ishii (Japan), van Karnebeek (Nederland), Pueyrredon (Argentinië), Benes (Tsjecho-Slowakije), Foster (Canada) en Ottavio (Brazilië), het bureau der Vergadering.

Zouden de commissiën beraadslagen in het geheim? Het voorloopig reglement van orde, door den Secretaris-Generaal vóór de vergadering aan de leden toegezonden, bepaalde in art. 15: ‘Sauf décision contraire des commissions, les réunions de celles-ci auront lieu à huis-clos, et il ne sera tenu aucun procès-verbal de leurs délibérations.’ Geheel in overeenstemming, verklaarde Viviani (Frankrijk), met de parlementaire gebruiken. Lord Robert Cecil (Zuid-Afrika) kwam dit ontkennen:

I might respectfully say the precedent in England is not the same as the precedent in France, and on Parliamentary matters I am not sure we have not the right to say that the English precedent is entitled to consideration. But the prlnciple of the thing is what I most care about. M. Tittoni said yesterday, and said with absolute truth, that the League could only exist, and could only work properly, so long as it had behind it the support of public opinion of the world¹⁾, and the only way you can obtain that support is by taking the world into your confidence as often and as freely as possible.....

1) De uitlating reeds vermeld in mijn vorig overzicht, bl. 493.

[p. 159]

Weshalve bij voorstelt te bepalen:

Chaque commission décidera quelles parties de ses délibérations se tiendront à huis-clos; en principe, les séances seront publiques. Il sera établi un procès-verbal complet de toutes les séances publiques; pour les séances à huis-clos, il sera établi un procès-verbal dont la forme sera déterminée par chaque commission.

Tittoni, Viviani, Fisher, keuren de openbaarheid der commissievergaderingen af; ‘vous aboutiriez,’ zegt de eerste,

Vous aboutiriez à avoir deux assemblées, une première qui serait constituée par Ia commission et qui discuterait avec la même publicité et avec la même ampleur de débats; et une seconde, celle qui discute en ce moment...... L'opinion publique ne manquerait pas de dire que nous sommes des bavards qui se réunissent pour perdre, en causant, agréablement leur temps.

Waarop Lord Cecil zich neerlegt bij eene redactie-Viviani, die door de vergadering wordt overgenomen: ‘Les comissions tiendront un procès-verbal qui sera publié aussitôt que possible.’ Inderdaad zijn dan ook, behalve een ‘Compte Rendu’ der voltallige vergaderingen, ook de ‘Procès-verbaux des Commissions’ zonder uitzondering aan de openbaarheid overgegeven; het ‘Compte Rendu’ bevat een stenographisch, de ‘Procès-verbaux’ een analytisch verslag.

Eerst was thans aan de orde het algemeen raport, door den Secretaris-Generaal bij de Vergadering ingediend omtrent de verrichtingen van den Raad. Deze blijkt in den loop van het jaar 1920 tien vergaderingen te hebben gehouden: te Parijs (16 Jan.), Londen (11-13 Febr.), Parijs (12 en 13 Maart), Parijs (9-11 April), Rome (14-19 Mei), Londen (14-16 Juni), Londen (9-12 Juli), San Sabastiaan (30 Juli-5 Aug.), Parijs (16-20 Sept.), Brussel (20-28 Oct.), voorgezeten telkens door een vertegenwoordiger van het land binnen welks grenzen men bijeen was. De Raad heeft o.a.

Zwitserland het behoud toegezegd zijner in 1815 gewaarborgde neutraliteit;

de permanente commissie ingesteld in art. 9 Pacte verlangd (beperking van bewapening);

aan de ‘Principales Puissances alliées’ opgave gevraagd der

[p. 160]

staten aan welke zij een mandaat willen opdragen (art. 22 Pacte)¹⁾;

betrekkingen onderhouden met het Bureau International du Travail (art. 398 Versailles);

eene commissie benoemd ter bevordering van centralisatie en coördinatie der internationale statistiek;

vijftien bijzondere rapporten bewerkt voor de Vergadering, over onderwerpen verband houdende met de organisatie van den Volkenbond;

uitvoering gegeven aan verschillende bepalingen van het tractaat van Versailles (betreffende Dantzig, het Saargebied, Eupen en Malmédy);

een verzoek in overweging genomen van den Conseil Suprême, om Armenië onder bescherming van den Volkenbond te nemen. ‘Dans sa réponse, le Conseil a fait valoir que la Société n'était point un Etat, qu'elle ne disposait d'aucunes ressources militaires ou financières, et que le Pacte n'avait point envisagé l'exercice d'un mandat par la Société des Nations elle-méme’; de Conseil Suprême heeft vervolgens het mandaat aangeboden aan de Vereenigde Staten van Noord-Amerika, doch vruchteloos; van het noodgeschrei, sedert aanhoudend door Armenië aangeheven, heeft de Raad de onderteekenaars van het verdrag van Sèvres in kennis gesteld;

met dezelfde onderteekenaars overleg gepleegd omtrent de medewerking van den Raad aan de bescherming der minderheden in het Turksche Rijk, voorzien in het verdrag van Sèvres, dat intusschen nog niet is geratificeerd;

de taak op zich genomen, welke de tractaten der P.P.A.A. met Polen, met Oostenrijk en met Bulgarije den Raad toewijzen in zake de bescherming van minderheden;

1) Blijkens nader (6 Dec.) door den Raad aan de Vergadering overgelegde stukken, zijn door den Raad nog slechts voorloopige mdedeelingen ontvangen, waaruit blijkt dat Togoland en Kameroen gedeeltelijk voor Frankrijk, gedeeltelijk voor Engeland bestemd zijn; Duitsch-Oost-Afrika gedeeltelijk voor België, gedeeltelijk voor Engeland; Duitsch Zuidwest-Afrika voor Zuid-Afrika; de Samoa-archipel voor Nieuw-Zeeland; Nauru (het phosphaateiland) voor Engeland; de Duitsche bezittingen in de Stille Zuidzee bezuiden den evenaar (behalve Samoa en Nauru) voor Australië; die in de Stille Zuidzee benoorden den evenaar, voor Japan; - dat Engeland, Frankrijk en Italië nog onderhandelen over de toewijzing der door Turkije afgestane gebieden.

[p. 161]

kennis genomen van een roep om hulp van Perzië, door Sowjet-Rusland aangevallen; ‘M. Tchitchérine, dans des télégrammes adressées au gouvernement persan, et M. Krassine, alors à Londres, dans des déclarations au gouvernement britannique, représentaient cependant, que le gouvernement des Soviets désirait entretenir des relations amicales avec la Perse et qu'il avait donné aux forces soviétiques l'ordre de se retirer des eaux et du territoire de la Perse’;

op verzoek van Engeland (art. 11 Pacte) zich het vraagstuk der Aaland-eilanden aangetrokken, en bij gebreke van een internationaal gerechtshof, de bevoegdheidsvraag aan een commissie van rechtsgeleerden voorgelegd, die heeft uitgemaakt dat de zaak geenszins, gelijk Finland beweerd had, tot de uitsluitende competentie van dezen staat behoort, waarop de Raad rapport ten principale heeft gevraagd aan een Belg, een Zwitser, en een Italiaan (‘on espère que le gouvernement des Etats-Unis acceptera également d'avoir un représentant dans la commission’); - ook Rusland heeft met de zaak te maken; ‘elle désirera évidemment faire entendre à ce sujet sa voix, lorsqu'elle sera sortie de l'état exceptionnel où elle se trouve aujourd'hui’;

op verzoek van Polen en met goedkeuring van Litauen, zich het geschil tusschen deze beide staten aangetrokken, dat een gevaarlijk karakter heeft aangenomen sedert het optreden van Zeligowsky, en dat de Raad wenscht te zien opgelost bij volksstemming na bezetting van het betwiste gebied;

eene klacht van Hedjaz tegen Frankrijk zonder commentaar aan de Fransche regeering doorgegeven, daar de Raad zich, zoolang de Turksche zaken niet bij geratificeerd vredestractaat geregeld zijn, te dezen niet bevoegd acht;

op verzoek van den Conseil Suprême, getracht eene enquête in te stellen naar de toestanden in Sowjet-Rusland, welke poging door het Sowjet-gouvernement is verijdeld;

eene Internationale Financieele Conferentie doen houden te Brussel, waaraan 39 staten hebben deelgenomen, waaronder Duitschland, Oostenrijk en Bulgarije, doch die niet geheel heeft kunnen beantwoorden aan het doel, daar het bedrag der van Duitschland door zijne gewezen vijanden te vorderen schadeloosstelling nog altijd niet bepaald is; echter heeft zij den Raad voorstellen gedaan, die dezen genoopt

[p. 162]

hebben de oprichting voor te bereiden van een permanent economisch en financieel orgaan van den Volkenbond;

maatregelen aanbevolen tot bestrijding van de typhus in Polen, waartoe Engeland, Frankrijk, Italië, Japan, Spanje, Nederland, België, Canada, Griekenland, Perzië, Siam geldmiddelen hebben toegezegd;

zich in betrekking gesteld met het Roode Kruis, ter bestrijding der gevolgen van den hongersnood in Centraal-Europa;

zich het lot aangetrokken der 500.000 krijgsgevangenen die nog niet naar hun land van herkomst bleken teruggekeerd, en zich bij de gouvernementen van welke de bespoediging der uitwisseling afhangt, doen vertegenwoordigen door een speciaal gemachtigde (Dr. Fridtjof Nansen), die zijn taak met grooten ijver heeft aangevat en daarbij over ruime geldelijke bijdragen van Denemarken, Noorwegen, Nederland, Engeland, Zweden, Zwitserland, Frankrijk en Italië beschikt;

geldelijken bijstand verleend aan de Union des Associations Internationales te Brussel voor de publicatie van den ‘Code des voeux et résolutions des Congrès Internationaux.’

Wat zou de vergadering met het algemeene rapport doen? De vijftien bijzondere rapporten, van den Raad ingekomen, waren over de zes commissiën verdeeld; in afwachting dat deze hun werk zouden produceeren, is van tijd tot tijd, in voltallige vergaderingen, over het algemeene rapport wat heen en weer gepraat. De eerste die er het woord over vroeg, was Pueyrredon (Argentinië):

La République Argentine considère qu'il est essentiel que tous les Etats souverains reconnus par la communauté internationale soient admis à faire partie de la Société des Nations, de telle façon que leur non-incorporation soit le résültat d'une décision volontaire de leur part.

Hetgeen zeggen wilde: Duitschland er in, ook al heeft het geen toelating gevraagd.

Het is later gebleken dat de Argentijnsche deputatie op dit, als op andere punten,¹⁾ bindende instructies had, die haar genoopt hebben de Vergadering te verlaten toen deze besluiten had genomen die het onmogelijk maakten de Argentijnsche verlangens in deze bijeenkomst nog te overwegen. Die plotselinge verdwijning van Argentinië heeft terecht opzien gebaard. Pueyrredon had

1) Verkiezing van alle leden van den Raad door de Vergadering, en andere denkbeelden tot ‘democratiseering’ van den Volkenbond.

[p. 163]

geen gebruik gemaakt van de voor Argentinië als voor ieder lid openstaande gelegenheid, bepaalde voorstellen in te dienen waarover de Vergadering zich zou hebben moeten uitspreken; hij had er zich toe bepaald, midden in een zeer lang verhaal dat vooral opgezet scheen om de houding van zijn staat gedurende den wereldoorlog toe te lichten, de Argentijnsche verlangens op te sommen, telkens voorafgegaan door een woord als: ‘La République Argentine estime....’, ‘La République Argentine considère....’; bepaalde voorstellen had niemand hieruit kunnen verstaan; hoogstens een voornemen tot indiening daarvan aanstonds; maar die indiening volgde niet.

Na Pueyrredon voerde in de eerste zitting waar het verslag van den Raad besproken werd (het was de 5^de van de 31 die in het geheel gehouden zijn), Hagerup (Noorwegen) het woord. Voortaan, meende hij, moest de Raad niet te elfder ure, maar lang van te voren de Vergadering verslag doen van zijn verrichtingen:

Si, en effet, on établit une analogie entre la Société des Nations et la vie constitutionnelle intérieure des Etats, on peut dire que le Conseil est notre Gouvernement, l'Assemblée notre Parlement. C'est un des droits les plus imprescriptibles des Parlements que d'exercer leur contrôle vis-à-vis du Gouvernement. Il est vrai que le Conseil n'est pas, comme tel, présent à l'Assemblée; il ne peut donc pas, ici, comme Conseil, répondre de ses actes; mais cela ne nous prive pas de la possibiiité d'exercer notre contrôle en critiquant...

An analogy, not quite justified by the Covenant’, noemde Lord Robert Cecil, in den aanhef van een lang en welsprekend betoog¹⁾, Hagerup's vergelijking van Raad bij Regeering en Vergadering bij Parlement. Voor het werk tot dusver door den Raad verricht, toonde hij wel waardeering:

The Council has done a surprising amount of international work. It will be noticed by anyone whs reads the report attentively that the main division of the work of the Council has been between the work of organisation, and the political and other work which may be described as the constructive work of the Council. It is perhaps natural that during the first months of a great Association such as the League, a great part of its time and energy must be devoted to matters of organisation, and on that division of its work I believe there will be general agreement that the work of the Council has been of the greatest possible excellence... From the point of view of public opinion the work of organisation does

1) Besloten met de peroratie, reeds vermeld in mijn vorig overzicht.

[p. 164]

not make a great appeal to popular sympathy ....In the coming year, the Council will be able to devote a greater part of its attention to constructive work....

Waarbij, aldus Lord Cecil, de Raad de medewerking der publieke opinie niet zal kunnen ontberen. Hij zal die verkrijgen wanneer hij de openbaarheid niet schuwt.

What has the Lague been doing to secure the peace of the world since it came into existence? ....The history of Armenia is no doubt familiar to every Member of the Assembly. There is no greater tragedy in the history of the world.... Some practical step should be taken.... I have drafted a Resolution which is as follows: ‘That the Council be requested to take into immediate consideration the situation in Armenia, and to present for the consideration of the Assembly proposals for averting the danger which now threatens the remnant of the Armenian race, and also for establishing a permanent settlement of that country.’

Zevende zitting: de heer van Karnebeek moveert de wenschelijkheid, den Raad te verzoeken, de juridische gevolgen van art. 11 Pacte (registratie van tractaten) door rechtsgeleerden te doen vaststellen. - Motta (Zwitserland) verwerpt, evenals Lord Cecil het heeft gedaan, de gelijkstelling van Raad met Regeering, van Vergadering met Parlement:

Je crois que les rapports entre l'Assemblée et le Conseil représentent quelque chose sui generis qui n'a rien d'analogue dans le droit constitutionnel des Etats...

Achtste zitting: Rowell (voor Canada, naaste buur der Vereenigde Staten) spreekt de vrees uit dat de Volkenbond te veel hooi op de vork neemt:

It is quite clear that under the terms of the Covenant the primary function of the League is to prevent war... The Covenant does contemplate certain important secondary functions under the Treaty of Peace, and certain functions relating to health, transport, and other matters. I venture to think we are in danger of placing undue emphasis upon the secundary functions, to the neglect of the primary function for which the League was formed... If there is one idea held more tenaciously than another on our side of the Atlantic, it is that we must retain control of our own internal affairs. You can never expect the great nation south of Canada to become a party to this League so long as there is any suggestion or contention that you are going to interfere with the domestic affairs of that country... It is unfortunate to throw out to this Assembly any proposal to the effect that the Covenant of the League covers the question of raw materials... To introduce it here and obscure the primary function of the League is to impair the position it should hold in the public estimation of the world...

[p. 165]

Wie en wat eigenlijk is de Raad, met die primaire functie bovenal belast? Eene vertegenwoordiging van bepaalde, in den Pacte aangewezen natiën. Hebben deze dan niet den plicht, de besluiten van hare vertegenwoordigers aanstonds uit te voeren?

No man on the Council has a right to be there as representing a nation unless he can speak for the Government of that nation. If he cannot speak for the Government of the nation, then he does not truly represent the nation. My point is that we must look to the Council to give real leadership. That leadership must evidence itself in the action of the nations who compose the Council in backing up its decisions... What the world is waiting for from the League is two or three pieces of important work well done. And two or three pieces of important work well done will do vastly more to establish public confidence in the League than all the deliberations we could carry on for months on matters of secondary importance.

Hierop neemt voor de eerste maal een lid van den Raad het woord, Tittoni:

Le représentant du Canada disait tout à l'heure: Si, dans le Conseil, vons n'êtes pas les porte-paroles des Etats que vous représentez, qu'est-ce que vous êtes donc? Nous sommes quelque chose de plus élevé; nous sommes des magistrats... J'aborde une question que l'ho norable représentant du Canada considère comme une question secondaire, mais qu'au contraire je considére comme la plus importante, la question de l'avenir, de laquelle dépendra la paix ou la guerre entre les nations: la question économique... C'est la vie même des peuples qui dépend de cette question... Il faut reconnaître, en effet, que les rapports entre les Etats sont devenus plus difficiles et plus âpres qu'avant la guerre. Des barrières protectionnistes sont élevées partout, des droits d'exportation et des droits différentiels ont été créés. Je m'adresse aux Etats qui ont introduit ce système et je leur dis: jusqu'à présent il n'y a pas encore eu un choc entre les différents Etats parce qu'il n'y a pas eu de représailles: mais si ceux qui sont les victimes de ce système voulaient se défendre et recourir aux mêmes moyens, vous auriez déchaîné dans le monde une guerre économique. Comment feriez-vous, après cela, pour conserver la paix?...
Je dis aux Etats qui ont le privilège d'avoir un monopole de fait des matières premières et à ceux qui, à raison de leur richesse, ont pu s'assurer un monopole en dehors de leur territoire, je demande de ne pas attendre les sollicitations des Etats plus pauvres qui sont à la merci de leur politique économique, et de venir, dans un mouvement spontané, dire à cette Assemblée: nous déposons tout égoïsme, et devant cet autel de la Société des Nations, nous nous rallions à la grande cause de la solidarité internationale... Avec de la bonne volonté des deux côtés, je crois que nous pourrons obtenir l'admission des Etats-Unis dans la Société des Nations. Il y a en outre la question de l'ad-

[p. 166]

mission d'autres Etats...; je crois que la Société des Nations sera vraiment une Société des Nations quand tous les pays du monde, sans aucune exception, y seront représentés.

‘Je parle comme membre du Conseil, mais je ne parle pas au nom du Conseil’, was Tittoni begonnen.

Weldra zou blijken dat andere leden van den Raad, om van Rusland niet te gewagen, ook Duitschland vooralsnog volstrekt wenschen uit te sluiten.

De negende zitting was aangebroken, zonder dat de Vergadering (naar bij opening dier zitting Spalaikovitsj voor Servië kwam herinneren), nog eenig besluit genomen had, dan om een telegram te zenden aan Wilson en een krans te hechten aan het standbeeld van Rousseau. Doch thans kwam het voorstel-Cecil betreffende Armenië in behandeling, geamendeerd door Lafontaine (België), die voorsloeg dat de Vergadering zich niet enkel, volgens Cecil's denkbeeld, tot den Raad zou wenden, maar tegelijk zelf aan het werk gaan en aan eene commissie van zes leden uit haar midden opdragen zou ‘d'examiner les mesures propres à mettre un terme aux hostilités entre Arméniens et Kemalistes.’

Het was thans, dat de Vergadering voor het eerst den (vroeger afwezigen) eersten gedelegeerde van Engeland, en een der werkelijke kopstukken van den Raad te hooren kreeg: Balfour.

C.

(Wordt vervolgd).