De Gids. Jaargang 84

[p. 489]

Buitenlandsch overzicht.

23 Nov. 1920.

Wrangel voortvluchtig; zijn gansche onderneming te niet geloopen, en Sebastopol in Sowjet-handen.

Met de Entente, of wat er van over is, gaat het niet voorspoedig. Niet alleen dat de overwinning der Bolsjewiki haar positie in Voor-Azië bedreigt, maar, geheel onvoorziens, moet de val van Venizelos er nog bij komen!

Het Grieksche volk, dat nimmer in zijn geheel Venizelos heeft aangehangen, is de behandeling, die het in den oorlog van de Entente ondervond, blijkbaar niet vergeten. Onmiddellijk na de groote gebiedsuitbreiding die de vrede met Turkije Griekenland heeft bezorgd, geeft het den vriend der Entente den bons. Er moeten in dit Grieksche volk bestanddeelen zijn, die voor het pan-Grieksche ideaal weinig gevoelen.

Frankrijk roept luide, dat het geen Konstantijn te Athene dulden wil, en voortgezette veronachtzaming zijner bevelen met herziening van den vrede van Sèvres zal bestraffen. Zal Rhallis zich in zooverre matigen, dat hij met den hertog van Sparta genoegen neemt? Aan Konstantijn ruimt de Entente zeker noch Thracië, noch Smyrna in.

De diplomatieke medewerker van den Daily Herald meende te mogen verzekeren, dat men te Parijs ernstig overweegt, van Moestafa Kemal den soldaat der Entente in Voor-Azië te maken. Deze zou dan wel geheel kazak

[p. 490]

moeten keeren, want het Turksche nationalisme stond sedert Sèvres met Lenin en Trotsky in de nauwste betrekking. Of ook Engeland geneigd is, Moestafa Kemal af te koopen? Er moet iets op verzonnen worden, na den dubbelen tegenslag der Entente in de Krim en te Athene, of de geheele winst van Engeland en Frankrijk in het Nabije Oosten loopt gevaar. Men zou zoo zeggen dat de belangen van Engeland in die wereld die van Frankrijk ver in gewicht overtreffen; - echter is het Frankrijk, niet Engeland, dat altijd de solutiën klaar schijnt te hebben. Maar zij zijn er dan ook naar. Van het Turksche nationalisme een bondgenoot der Entente te maken, zou immers beteekenen, voor Frankrijk, van Syrië; voor Engeland, van Mesopotamië af te zien.

De Grieksche crisis zal met arendsoogen gevolgd worden in Italië, dat zijn beteekenis in het Nabije Oosten ziet rijzen naarmate die van Griekenland daalt. Het maakt den indruk, dat de Italiaansche politiek met groote behoedzaamheid wordt geleid, en men aan het hoogere doel, Italië tot een gewichtigen factor in de Balkanwereld in haar geheel te maken, satisfactiën van lager orde opoffert. Het afzien van Dalmatië, om zich Zuid-Slavië niet tot bestendigen tegenwerker te maken, is ten uiterste merkwaardig.

De Iersche kwestie begint wanhopig te lijken. De Sinn Feiners gaan tot zulke gruwelen over, dat de regeering wel zeer harde middelen aanwenden moet, en die harde middelen op hare beurt zullen weer duizenden Ieren tot wraakzucht prikkelen, en geene stemming laten opkomen, waaronder de praktijk van nieuwe aan Ierland te verleenen constitutioneele instellingen zich regelmatig en rustig ontwikkelen kan. Ierland moet inderdaad voor de beste Engelsche (ook niet Iersche?) patriotten eene kwestie zijn om gek bij te worden. Welk een aandacht, welk een toewijding, zijn sedert een halve eeuw aan het Iersche vraagstuk besteed, wat tal van maatregelen beproefd, en wat heeft het gebaat? Het land is ongelukkig en weerbarstig gebleven. Elders in het reusachtige Rijk hebben zich zeer netelige zaken bevredigend voor Engeland geschikt, juist omdat men ze alleen heeft durven laten. Had dit ook met Ierland moeten worden gedaan? Kan men het nòg wagen? Maar Ulster en de drie andere graafschappen staan er veel

[p. 491]

onverzoenlijker tegen elkander over, dan 't zij in Zuid-Afrika Engelschen en Boeren, 't zij in Canada Engelschen en Franschen. Maar de betrekkingen, tijdens den oorlog door Iersche leiders met Duitschland onderhouden, liggen nog versch in het geheugen. Wil, kan Ierland in het Britsche Rijksgeheel een loyaal zelfstandig lid zijn, tot het doel van het geheel vrijwillig medewerkende en zich voor dat doel offers getroostende? Telkens weer wordt men opgeschrikt door verschijnselen die niet te verklaren zijn dan uit een volkshaat van onpeilbare diepte en kracht, en die alle optimisme doen verstommen. Dit openblijven, eeuw na eeuw, van de Iersche wonde, is wel mede van de diepste tragiek die niet slechts de geschiedenis van het Britsche Rijk, maar die van de menschheid, ooit heeft te zien gegeven.

De crisis in België is opgelost. Carton de Wiart is geen premier naar het hart der Vlaamschgezinden; dat hij evenwel met hen rekening houdt, blijkt hieruit dat hij niet, gelijk hij eerst van zins was, de portefeuille van buitenlandsche zaken zelf neemt, maar die overlaat aan Jaspar, een staatsman op geenerlei wijze door vroegere uitlatingen aan het program van het Comité de Politique Nationale gebonden. De socialisten aanvaarden, op afrekening, den door den generalen staf onvoldoende geachten diensttijd van tien maanden; zelf zullen zij voor den zesmaandschen diensttijd blijven ijveren. De talenwet zal door de regeering voor den Senaat verdedigd worden, doch de vervlaamsching der Gentsche hoogeschool niet gesteund; verder dan de verdubbeling van leergangen wil Carton niet gaan. De Vlaamsche vleugel der Katholieke partij heeft zich, na dit accoord, in het ministerie laten vertegenwoordigen door van de Vijvere. Men kan niet zeggen dat de Vlaamsche zaak er door de kabinetswisseling veel beter of veel slechter voor staat dan onder Delacroix. Het eene coalitiekabinet is voor haar ongeveer het andere waard. Kabinetten van deze soort zullen nòch de radicale oplossing van het Vlaamsche vraagstuk ooit aandurven, nòch aan de Vlamingen alle concessiën durven onthouden.

In de Vereenigde Staten is de strijd tusschen Harding en Cox met een verpletterende nederlaag van dezen laatste

[p. 492]

geëindigd. Wilson's tekortkomingen zijn aan de Democraten bezocht met een onmeedoogendheid die hun reeds merkbaar gekoesterde vrees ver overtroffen heeft. Een volksoordeel over zijne politiek, van vlijmende scherpte. Terwijl hij de stoutste verwachtingen oproepen dorst die in menschenharten kunnen rijzen, en, bij bezonnen leiding, zoowel den hooggeheven trots zijner eigen natie als de diepe hulpbehoevendheid van Europa en de geestesspanning der gansche menschheid tot zijn steun nemen kon, heeft hij niets weten te doen dan, tegelijk, te Versailles zich den vrede uit de hand te laten futselen, en, tehuis, het Amerikaansche zelfgevoel op het pijnlijkst te kwetsen. Dit plebisciet is een felle reactie; maar welke positieve uitkomst brengt het in het zicht? Zal Harding nu het ontstane ledig met een eigen Amerikaansche actie tot de staatkundige hervorming der wereld vermogen te vervullen? Zijn plan zal, om in Amerika in aanmerking te komen, van den bestaanden Volkenbond in belangrijke opzichten moeten verschillen. Ondertusschen bestaat deze; en of er van toenadering van Amerika sprake zijn kan, zal, niet geheel, doch voor een aanzienlijk deel zeker, van zijn daden afhangen.

Op die daden wacht thans de wereld. Natuurlijk gingen de eerste dagen te Genève met formalistisch werk voorbij, waaraan de volgende weken een inhoud zullen moeten geven. Er blijken er velen te zijn onder de afgevaardigden, die het gewicht van het oogenblik ten volle beseffen; zij vertegenwoordigen niet enkel staten, die in den oorlog neutraal zijn gebleven. Lord Robert Cecil, dien Engeland thuis wilde laten, zit voor Zuid-Afrika; en ook Tittoni, voor Italië, wil dat er zaken zullen worden gedaan. Frankrijk werkt reeds zichtbaar tegen; Engeland zelf is tot dusver stom; zijn eerste gedelegeerde, Balfour, is nog niet eens aangekomen, en Barnes spreekt klaarblijkelijk voor zichzelf; niemand die zijn geluid voor de stem der Engelsche regeering neemt. Welsprekend was, bij de opening, de Zwitsersche bondspresident Motta, maar hoe zijn welafgeronde, dikwijls ontroerende volzinnen zich ook plooiden, eigen bange vermoedens van den spreker konden zij niet geheel bedekken:

‘Le jour où la Société des Nations a pris corps, un événement s'est accompli dont les effets influeront à jamais sur

[p. 493]

l'évolution des Etats. Les lacunes évidentes et les imperfections inévitables du premier Pacte ne sauraient modifier en rien ce jugement. Le geste du semeur n'est jamais tout à fait stérile. Même si, - et je m'excuse de former cette impossible hypothèse - ce premier édifice que tant d'Etats ont bâti, était voué à l'écroulement, les fondements en subsisteraient et ses ruines elles-mêmes appelleraient en leur langage les nouveaux artisans des reconstructions nécessaires.’

Lord Robert Cecil, in de vijfde zitting: ‘Do not let us be afraid of our power. It is not by doing too much that the League is in any danger. The one danger that threatens the League is that it may gradually sink down into a position of respectable mediocrity and useless complication in the diplomatic machinery of the world..... Do not let us shrink from even strong measures of pacification and reconciliation. I will say to this assembly, with all the emphasis at my command, let their motto be: - “Be just and fear not”.’

De commissiën zijn hun werk begonnen, en eerlang zal blijken, of de Vergadering al of niet door de vrees, waartegen Lord Robert Cecil waarschuwde, wordt beheerscht. Veel komt op de meerdere of mindere hechtheid der solidariteit tusschen de groote mogendheden aan. Vrijmoedig was Tittoni: ‘Je crois que la Société des Nations a une seule raison d'exister: elle doit avoir la faveur de l'opinion publique mondiale’. Welke, eer zij haar gunst wegschenkt, voorloopig wachten blijft.

C.