De Gids. Jaargang 84

[p. 168]

Buitenlandsch overzicht.

26 Sept. 1920.

Veel minder dramatisch dan de maand Augustus, is September geweest. Hetgeen niet zeggen wil dat er geen belangrijke dingen zijn omgegaan; maar het is meestal gebeurd binnenskamers.

Millerand is er in geslaagd, Giolitti, dien hij ontmoet heeft te Aix-les-Bains, tot de onbepaalde verdaging der conferentie van Genève, waar men met Duitschland over het bedrag der schadeloosstelling zou hebben gesproken, over te halen. De politiek van Spa zal dus niet worden voortgezet, en de taak der ‘Commission des Réparations’ blijft onverkort. Handhaving van het tractaat van Versailles in al zijn artikelen. ‘La juste paix’ noemt Raphaël-Georges Lévy zijne buitengemeen pover uitgevallen wederlegging van het boek van Keynes; - een wederlegging van ontstellende eenzijdigheid, die wel een denkbeeld geeft van de moeilijkheden waarin Frankrijk zelf verkeert, maar zelfs niet tracht deze moeilijkheden in haar samenhang met de algemeenheid der verschijnselen, welke de tijd na den oorlog te zien geeft, te doen begrijpen. Een economisch wereldprobleem schijnt voor dezen Franschman van gevestigden naam niet te bestaan. Intusschen is het de enge geest van dit boek welke blijkbaar de Fransche staatkunde blijft bezielen. Millerand is, tot dank voor zijne houding als minister van buitenlandsche zaken, bij groote meerderheid van stemmen tot de hoogste waardigheid der Fransche Republiek verheven, na eene uitdrukkelijke waarschuwing nog wel, dat hij er aanspraak op maakte, ook als president de buitenlandsche staatkunde der Republiek

[p. 169]

te blijven leiden. Het was te verwachten, dat hij na deze verklaring beginnen zou, de kabinetsformatie, en daarmede de portefeuille van buitenlandsche zaken, aan een geestverwant toe te vertrouwen. Dit is dan ook gebeurd; maar nu is Frankrijk wel wat onaangenaam verrast, dat die geestverwant Leygues heet, en het geheele nieuwe kabinet niets is dan de continuatie van het kabinet-Millerand. Het schijnt niet te gelooven, dat een politieke wereld, waartoe staatslieden als Poincaré en Briand behooren, op den duur met Leygues als eersten minister genoegen zal nemen. Hiervan moet ook Millerand zich ongetwijfeld bewust zijn, en 'tzij Poincaré, 'tzij Briand, worden dan ook reeds als opvolger gedoodverfd. Voor het oogenblik zal wellicht de keus tusschen deze beiden te moeilijk zijn geacht.

België is dan nu door eene geheime militaire conventie aan Frankrijk gebonden; - het schijnt ook verlof van Frankrijk te hebben, om het Engelsche voorstel van arbitrage over de Wielingen af te slaan. Als lokaas wordt nu aan Nederland voorgehouden, dat de oplossing van het Wielingen-vraagstuk zeer gemakkelijk zou blijken, indien het er in bewilligen kon, het Fransch-Belgische te laten uitdijen tot een Fransch-Belgisch-Nederlandsch geheim defensie-accoord. Nederlands weigering is niet twijfelachtig; zij is dit zóó weinig, dat men de verwachting der Etoile Belge, dat de regeering van Leygues ‘binnenkort’ het voorstel tot het aangaan eener militaire overeenkomst aan Nederland zal doen, niet deelen kan. Eene Nederlandsche regeering die de natie, tegen haar wil, geheime militaire verplichtingen zou durven opleggen is geheel ondenkbaar; - en aan den wil zelf der natie is mede geen twijfel. Gaat de Fransche staatkunde ten aanzien van Nederland inderdaad dezen weg op, dan loopt zij vast. Wij wenschen dit nimmer te beleven, omdat wij op eene goede verhouding tot Frankrijk hoogen prijs stellen; - maar het minimum dat wij van een vriend mogen verwachten, is zeker dat hij de moeite niet schrome, zich ons voor te stellen niet zooals hij ons wenschen zou, maar zooals wij zijn.

Men ziet wel, dat de verstandhouding tusschen de Fransche

[p. 170]

en Engelsche kabinetten op het oogenblik niet zeer innig is. Ware Lloyd George in September niet zoo geheel door het mijnwerkersconflict in beslag genomen zijn, gemis aan overeenstemming met Millerand zou nog duidelijker zijn gebleken.

Lloyd George heeft bereikt, dat de staking, die tegen 25 September was aangekondigd, een week is uitgesteld, binnen welke week mijneigenaars en arbeiders alsnog beproeven kunnen, zich omtrent het bemiddelingsvoorstel van den premier te verstaan. Dat voorstel bedoelt, een onverbreekbaar verband te leggen tusschen de geëischte loonsverhooging en eene vermeerdering der productie. Het is gedaan in overleg met de spoorwegbeambten en transportarbeiders, die met de mijnwerkers in verbond zijn, maar er volstrekt niet op gesteld waren, te moeten medestaken.

Het is te hopen, en schijnt gelukkig te verwachten, dat de staking der Engelsche kolendelvers, die in de tegenwoordige omstandigheden een wereldramp zou beteekenen, door het optreden der Engelsche regeering zal worden voorkomen. Ook in Duitschland is men op vermeerdering der steenkoolproductie ernstig bedacht; althans het rijksdepartement voor economische aangelegenheden is dat. Het stelt een soort dienstplicht van alle geschikte jongelieden voor tot het verrichten van arbeid in de kolenmijnen. Eene afdoende voorziening in het gebrek aan huisvesting voor nieuwe arbeidskrachten zal aan de tenuitvoerlegging van het plan vooraf moeten gaan. Al zal zulk een voorziening uiterst moeilijk vallen, en dus de vermeerdering der productie in Duitschland voorloopig licht binnen bescheiden grenzen blijven, het is toch heuglijk dat men èn in Engeland èn in Duitschland het zoo uiterst belangrijke kolenvraagstuk in allen ernst onder de oogen gaat zien; - heuglijk vooral op een oogenblik, dat de steeds stijgende wisselkoers op New-York de Amerikaansche kolen voor Europa haast onbereikbaar maakt.

Tusschen Polen en Sowjet-Rusland duurt de oorlog nog voort; er wordt in het grensgebied vrij zwaar gevochten, maar tevens zijn de vredesonderhandelingen nu (te Riga) in ernst begonnen. Joffe heeft de verklaring afgelegd, dat zijne

[p. 171]

regeering thans van de vroeger door Polen onaannemelijk verklaarde eischen van demobilisatie en uitlevering van spoorwegmateriaal afziet, doch er aan vasthoudt, dat voor het Poolsche leger eene maximum-sterkte worde bepaald, en dat Rusland over den handelsweg naar Oost-Pruisen, via Bialystok, vrij beschikke; verder stelt hij voor, dat beide partijen het recht op zelfbeschikking van de Oekraine, Litauen, Wit-Rusland en Oost-Galicië zullen erkennen, ‘alsook alle staatsorganisaties, landdagen, parlementen en sowjets’, die in deze streken bestaan. Als wapenstilstandslijn wil Rusland de Curzon-lijn (die Oost-Galicië in Poolsche handen laat) aanvaarden, doch slechts op voorwaarde dat de wapensttlstand uiterlijk 15 October zal ingaan, en dat eene ‘democratische volksstemming’ omtrent het lot van Oost-Galiciê zal beslissen. Polen van zijn zijde heeft waarborgen verlangd tegen Russische inmenging in de binnenlandsche aangelegenheden van Polen; het wil niet met een deel der staatsschuld van het oude Rusland worden belast; eischt dat het vredesverdrag ook de sterkte van het Sowjet-leger bepale, en verwerpt alle Russische contrôle op den handelsweg naar Oost-Pruisen. Een wapenstilstand (waaraan blijkbaar op het oogenblik de Russen meer behoefte hebben dan de Polen) zal door Polen niet worden toegestaan, dan nadat men het vooraf eens is geworden over de voorwaarden van een voorloopigen vrede.

Men staat dus nog een eind van elkander af, maar de vredespartij schijnt voor het oogenblik te Moskou de overhand te hebben.

Intusschen is het bewesten de Curzon-lijn alles behalve peis en vree. Litauen zoekt zich de Poolsche soldaten van het lijf te houden door een beroep op den Volkenbond; - Polen laat zich door dit beroep niet stuiten in zijn militaire maatregelen, die, naar het verklaart, slechts voorkomen moeten dat zekere Litausche elementen aan de roode legers steun gaan verleenen; - doch die wel mede zullen beoogen de ‘zelfbeschikking’ der Litauers in eene voor Polen aannemelijke richting te doen uitvallen.

De Volkenbond....; hij zal nu eerlang iets moeten doen; - althans, bij gebreke daarvan, iets algemeen verstaanbaar

[p. 172]

moeten zeggen. Het zal geen buitengemeen krachtig woord kunnen zijn dat hij spreken gaat; het kan nog een waardig woord zijn. Het kan nòg; maar het is wel tijd. Thans nog zal de wereld een oogenblik althans haar droevig dagelijksch gedoe willen staken om even te kunnen luisteren naar een boodschap die uit Genève komt; - laat men haar echter nog een half jaar zóó voortgaan, dan kan zij misschien zelfs dàt niet meer.

C.