|
| |
| |
| |
Buitenlandsch Overzicht,
26 Aug. 1920.
De afgeloopen maand vervalt in twee gelijke helften: tot den 14den Augustus liep alles den Russen mee, maar op het oogenblik dat de val van Warschau onvermijdelijk scheen geworden, kwam de omkeer; - op het oogenblik dat wij schrijven is Polen gered en is het niet langer de vraag of de Sowjet-republiek, maar of de regeering van Sapieha zich in haar eischen zal weten te matigen.
Snel was in de eerste weken der maand de Russische opmarsch in zijn werk gegaan. Ruiterbenden doorbraken alom de Poolsche frontlijn; Warschau werd met omsingeling bedreigd, de verbinding met Dantzig afgesneden; den 14den rukte eene Russische voorhoede Praga, de over de Weichsel gelegen voorstad van Warschau, binnen. Een Poolsch revolutionnair comité maakte aanstalten, de regeering over te nemen en de Russen te gemoet te gaan.
De Entente was machteloos. Te Londen verklaarde voor en na Lloyd George, dat men niet tusschenbeide zou komen, als Polen bereid mocht worden bevonden, redelijke voorwaarden der Sowjet-republiek aan te nemen. Bleken de voorwaarden zoodanig dat Polen ze verwerpen moest, dan zou men het toch niet met geallieerde troepen ondersteunen, maar zich tot economischen druk op Rusland bepalen.
De houding der Engelsche arbeiderspartij was intusschen dreigend geworden; zelfs een nieuwe blokkade van Sowjet-Rusland verklaarde zij niet te zullen gedoogen; - en onder- | |
| |
wijl gaapt nog steeds de afgrond van het Iersche gevaar, en ondervonden de Grieksche troepen in Klein-Azië, de Engelschen zelven in Mesopotamië, ernstige tegenslagen. In Duitschland gaven de arbeiders te kennen, iedere poging tot doorvoer van geallieerde troepen, wapenen of munitie over Duitsch gebied met werkstaking te zullen beantwoorden; in den ‘vrijen staat’ Dantzig, waar zoodanige doorvoer beproefd werd, legden zij deze bedreiging ook ten uitvoer, en de hooge commissaris der geallieerden, de Engelschman Sir Reginald Tower, beloofde, de neutraliteit van dezen staat te zullen doen ontzien. De Fransche pers legde over Engelands houding een scherp ongenoegen aan den dag; - Millerand erkende generaal Wrangel, die van uit de Krim een reactionnaire beweging tegen de Sowjetregeering organiseert, als oorlogvoerende partij, nadat hij de verklaring had afgelegd, bij welslagen de financieele schuld van Rusland aan Frankrijk te zullen voldoen. Lloyd George stond als tusschen twee vuren: dat der Engelsche arbeiderspartij, die zijne houding tegenover Rusland nog te vijandig, en dat van den Franschen bondgenoot, die haar slaafsch en onwaardig noemde. Hij vond steun bij Italië, maar Amerika scheen meer tot Frankrijk over te hellen. Eene nota der regeering te Washington aan den Italiaanschen gezant aldaar veroordeelde alle toenadering tot Sowjet-Rusland en verklaarde dat ‘alle beschikbare middelen’ dienden te worden aangewend om Polens staatkundige onafhankelijkheid en zijne territoriale integriteit te handhaven. Tegen een staatkundig verband van de Oekraine, Litauen, de Oostzeeprovinciën en de Kaukasische republieken tot een herboren Rusland maakte Amerika geen bezwaar; maar Finland, de Armenische gewesten en ‘ethnographisch
Polen’ hadden recht op een geheel zelfstandig bestaan.
‘Ethnographisch Polen’ (als het woord een zin zal hebben) is een geheel ander gebied dan waarop Polen in den tijd van zijn offensief tegen Sowjet-Rusland aanspraak maakte. Ook de Sowjet-regeering verklaarde, dit kleinere Polen in wezen te willen laten, doch het bedoelde er bij, dat het zich eerst moest laten verbolsjewieken. Polen zou moeten demobiliseeren binnen de maand; het zou een leger van 50.000 man mogen behouden; zijn overtollig oorlogstuig
| |
| |
aan Rusland moeten uitleveren, zijn munitiefabrieken sluiten en geen nieuwe wapenen of munitie uit het buitenland mogen ontbieden; aan het handelsverkeer van Rusland met Duitschland geen moeilijkheden in den weg mogen leggen. In ruil daarvoor zou Rusland geneigd zijn de grenzen van ‘onafhankelijk’ Polen in de richting van Bialystok en Cholm zelfs iets verder uit te breiden dan een Engelsche nota van 20 Juli noodzakelijk had genoemd. Zóó luidden de voorwaarden gelijk Rusland ze, den 11den Augustus, der wereld kond deed; - thans is echter gebleken dat een artikel verzwegen werd, waarbij Polen zich zou hebben verplicht eene militie op te richten uitsluitend uit arbeiders bestaande, en blijkbaar bestemd om het orgaan te zijn waardoor de Russische invloed in Polen zich zou kunnen doen gelden. Bovendien werd het spoedig duidelijk dat tegenover de gebiedsuitbreiding in oostelijke richting, welke Polen als lokaas werd voorgehouden, de eisch zou worden gesteld van een medezeggensschap van Rusland in het bestuur van den befaamden Weichsel-‘corridor’, waar, op den rechteroever der rivier, een Russisch leger juist in die dagen doordrong en snelle vorderingen maakte.
Het scheen met Polen gedaan, en menig onnadenkende verkneukelde zich reeds - in Duitschland. De wachter dien de Entente aan Duitschlands oostgrens had uitgezet, ontwapend! Een zegevierend Rusland, dat met Duitschland in verbinding zou treden, en, daarmede vereenigd, sterk genoeg zou blijken om van de Entente-regeeringen, door de actie van haar eigen arbeiderspartijen verlamd, de herziening van het verdrag van Versailles af te dwingen!
Hoe gaarne gelooft de ongelukkige, wat hij vurig wenscht. De Sowjet-regeering bedoelt volstrek niet, iets of iemand anders te believen dan zichzelve en haar in het eigen land gevaar loopende dictatuur. Hoe klein de minderheid inderdaad is die Rusland terroriseert heeft niets beter bewezen dan het tot haar ophemeling bestemd verslag dat twee Fransche communisten, Frossard en Cachin, onlangs over de practijk der raden-constitutie hebben uitgebracht. Als een model van organisatie werd hun voorgesteld de regeering van het district Saratof aan de Wolga, die berust bij 350 stedelijke en 750 landelijke ‘sectiën’, te zamen 23.000 leden tellende, (het district heeft 3 millioen inwoners). Op naam dier 23.000 wordt in het district Saratof
| |
| |
de dictatuur uitgeoefend; alle macht ontspruit er m.a.w. aan vergaderingen die 0.76% der bevolking omvatten.
In geheel Sowjet-Rusland is de verhouding nog ongunstiger: 630.000 sectieleden op 180 millioen inwoners; eene dictatuur dus die haar gezag aan 0.35% der bevolking ontleent. In de stad Saratof zelf telt de sectie 4044 leden, hetgeen doet vermoeden dat vele der landelijke sectiën slechts uit een handjevol personen kunnen bestaan. Van die 4044 leden zijn er 1107 of meer dan één vierde beneden de 23 jaar.
Dat een zóó geregeerd Rusland toch een tamelijk goed uitgerust leger over de grens kan zenden, behoeft niet te verwonderen; heeft men in het Frankrijk der groote omwenteling niet hetzelfde beleefd? De krijgsdienst is een uitkomst: hij verzekert eene betrekkelijke veiligheid tegen politieke vervolging, eene betrekkelijk voldoende voeding; - de eenig overgelaten kans op lotsverbetering. ‘Wat dreef u weer in de gelederen?’ vroeg de bijzondere correspondent der Nieuwe Rotterdamsche Courant den Russischen boeren die zich thans bij duizenden in Oost-Pruisen laten interneeren; - en steeds luidde het antwoord: ‘de koeien weg, de paarden weg, en geen brood.’
Kenmerkend is ook het gesprek van dien correspondent met den chef van den staf van een corps ruiterij, ‘een welgekleeden jongen, intelligenten officier, vóór de revolutie ook reeds officier.’
Wij officieren, zeide hij, staan onder scherp toezicht van de volkscommissarissen; ‘hij wees mij er een met een grof uiterlijk en zeide: ‘dat soort lieden zijn onze meesters... Altijd maar luidden onze bevelen: “voorwaarts”, ook nadat het strategisch gevaarlijk geworden was en wij ons krankzinnig ver van onze basis verwijderd hadden....’
Dat ‘voorwaarts’ was, in wezen, een jacht naar voedsel. In Duitschland zouden de Bolsjewiki het niet in ruime hoeveelheid aangetroffen hebben. ‘Dan gaan zij den Rijn over, en krijgt Frankrijk ze op bezoek’, redeneerde menig Duitscher, en wreef zich reeds in de handen van leedvermaak. Wat er onderwijl van Duitschland zou zijn geworden, scheen hij niet te bedenken.
Wat er in Duitschland gebeurd zou zijn, indien de Bolsjewiki waren blijven voortrukken, is niet te zeggen. De stem- | |
| |
ming, ook in burgerlijke kringen, was niet ongevaarlijk; - men beschouwt het heden als dermate troosteloos dat den oppervlakkige iedere verandering verbetering schijnt, en zij reeds welkom zijn kan zoo zij maar een oogenblik de wraakgevoelens tegen Frankrijk komt streelen. Doch de Duitschers praten wel veel, maar handelen minder; - alles is bij eenige relletjes te Elberfeld en in de omgeving gebleven, waar de groene politie zeer spoedig een einde aan heeft gemaakt; en eer het voorbeeld besmettelijk werken kon, was de krijgskans in Polen gekeerd.
Hoe dat in zijn werk gegaan is, valt nog niet geheel te overzien; - alleen de uitkomst is bekend. De Russen schijnen door hun groote onvoorzichtigheid den Franschen generaal Weygand - want van hem moeten de plannen ter verdediging van Warschau afkomstig zijn geweest - gewonnen spel te hebben gegeven. Den 14den wordt hunne voorhoede uit Praga verjaagd en 25 K.M. ver naar achteren gedreven; uit die schoongeveegde ruimte worden twee dagen later wèl berekende uitvallen gedaan die de Russische legers geheel van elkander afsnijden; daarmede is het initiatief geheel aan de Polen overgegaan die er, onder Fransche leiding, sedert uitnemend gebruik van hebben gemaakt. De hoofdmacht der Russen is, na zware verliezen, over de Boeg teruggeworpen; Brest-Litowsk is weder in Poolsche handen; eveneens de corridor; de in het Noorden van Polen opereerende Russen zijn tegen de Duitsche grens aangedrukt, en kunnen de overgave aan de Polen alleen ontgaan voor zoover zij zich door de Duitschers in Oost-Pruisen laten interneeren. Er zijn reeds 65.000 gevangenen in Poolsche handen en 24.000 op Duitsch gebied overgegegaan; - in het begin der maand werden de gezamenlijke Russische strijdkrachten aan het Poolsche front op 167.000 man begroot, zoodat men nagaan kan welk een geweldige tegenslag hen daar getroffen heeft. En tegelijk maakte Wrangel zoodanige vorderingen, dat zijne vereeniging met de Don-kozakken, die, op zijne nadering, tegen de Bolsjewiki in opstand zijn gekomen, mogelijk schijnt. Het Krimleger der Sowjet-republiek, dat in het begin der maand 82.000 man heette te tellen, moet in ontbinding verkeeren.
| |
| |
Frankrijk jubileert; en Engeland en Italië bereiden den terugtocht uit de omstreeks 11 Aug. ingenomen diplomatieke positie voor. Lloyd George is naar Luzern gekomen, waar hij Giolitti heeft ontmoet. De gevolgen van hun onderhoud zijn zichtbaar in nieuwe instructiën aan Tower te Dantzig (voortaan munitie voor Polen door te laten), en in eene scherpe nota aan Sowjet-Rusland wegens zijn (indertijd aan Engeland verzwegen) eisch tot instelling eener arbeidersmilitie in Polen. Van zijn kant breekt reeds Polen de onderhandeling over de door Rusland vóór zijn nederlaag aangeboden voorwaarden af, en verklaart zich slechts bereid tot een nieuwe onderhandeling (te Warschau), indien ook Rusland zich ontwapenen wil en in de grensgebieden buiten ‘ethnographisch’ Polen eene volksstemming wil laten beslissen. Die eischen zal Rusland vermoedelijk afwijzen; doch zijn eigen voorstel tot bewapening der Poolsche arbeiders heeft het, bij nota van gisteren aan Engeland, ingetrokken.
De Poolsche overwinning heeft haar terugslag ook in Opper-Silezië, waar nog altijd eene volksstemming over de vraag, of dit gebied bij Duitschland gelaten dan wel met Polen vereenigd zal worden, moet beslissen. Het Duitsche spoorwegpersoneel eischte daar toezicht op de militaire transporten, opdat niet, onder het mom van verzorging der (in hoofdzaak Fransche) bezettingstroepen, wapenen en munitie naar Polen zouden worden doorgevoerd. Die eisch gaf aanleiding tot straatbetoogingen, waarbij bloed vloeide; tegen hun Poolsche medeburgers namen de Duitschers een zeer dreigende houding aan. Dat was in het begin der maand; na den omkeer zijn Poolsche benden in Opper-Silezië binnengerukt en bedreigen nu de Duitschers. Behalve Franschen liggen er ook Italianen die hun best schijnen te doen zoowel Polen als de Duitschers te ontwapenen; de Franschen echter treden tot dusver tegen de Polen niet op. Wanneer de volksstemming eindelijk gehouden zal worden is nog niet bepaald; men spreekt thans van October.
De oorlog in Polen heeft het leven gekost aan den Belgischen minister van buitenlandsche zaken.
Op verlangen der Antwerpsche transportarbeiders had de Belgische regeering, tegen Hijmans' zin, embargo gelegd op
| |
| |
munitie, per trein uit Frankrijk aangevoerd en voor Polen bestemd, via Dantzig. Delacroix heeft moeten kiezen tusschen Vandervelde en Huysmans te eener, de Franschelaars ter andere zijde, en heeft, ondanks de verandering van zaken in Polen zelf, zijn aanvankelijke beslissing bestendigd, waarop de heer Hijmans is afgetreden. Het schijnt dat een verlangen der katholieke partij, van de liberalen in het kabinet ontslagen te worden, aan deze houding van den premier almede niet geheel vreemd is. Intusschen is de andere liberale minister (die van landsverdediging: Janson; de derde, Franck, is naar den Congo) van zijn aanvankelijk geuit voornemen, zijn ambtgenoot te volgen, teruggekomen, waarin men een teeken wil zien, dat de door hem voorbereide militaire conventie met Frankrijk geen gevaar loopt. In Nederland onthoude men er zich van, aan de aftreding van den heer Hijmans te groote beteekenis toe te kennen. Al juichen de Vlaamschgezinde bladen, een eigenlijk-Vlaamsche overwinning is de gebeurtenis niet; eerder een teeken, dat, als het spant, de arbeiderspartij meer invloed op de beslissingen der Belgische regeering uitoefent dan de liberale.
Weinig bijzonderheden zijn nog bekend omtrent de overeenkomst welke Engeland dezer dagen met Egypte heeft afgesloten. De ‘onafhankelijkheid’ van Egypte heet te zijn erkend, en van een Engelsch protectoraat zal dus voortaan in naam geen sprake meer wezen; doch Engeland heeft zich ‘alle faciliteiten voor den toegang tot Egyptisch gebied’ voorbehouden, en het zal garnizoen houden in de Kanaalstrook. Wat de overeenkomst omtrent den Soedan bepaald moge hebben, is nog niet medegedeeld.
Vermoedelijk beteekent de zaak, dat Engeland, 't welk in Arabië, Mesopotamië, Britisch-Indië de kracht der islamistische beweging ondervindt, het geraden heeft geacht aan het Egyptische nationalisme eene concessie te doen die het gevoelde niet langer te kunnen uitstellen zonder dat de in Egypte sedert lang gistende ontevredenheid zich in daden uiten moest wier weerklank elders Engeland ongelegen zou komen. Het wezenlijke zijner positie zal het zich wel hebben gereserveerd, en slechts den schijn opgeofferd.
| |
| |
Naschrift (27 Aug). - Het trekt de aandacht, dat Temps en Journal des Débats er reeds op uit zijn den Polen te beduiden, dat zij niet in vroegere fouten terug moeten vallen, van eene militaire bezetting van Wilna, dat nu door de Bolsjewiki ontruimd is, moeten afzien, en deze hoofdstad van Litauen aan de Litauers overlaten. Tegelijk bericht men uit Opper-Silezië dat nu ook de Fransche generaal Lerond tegen de Poolsche indringers ageert. - De vlucht der rooden naar Duitsch gebied houdt aan en kan tot complicatiën leiden, daar de grenswacht te zwak blijkt, ze even snel te interneeren als zij er binnenvallen.
C. |
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd