De Gids. Jaargang 84

[p. 496]

Buitenlandsch overzicht.

27 Mei 1920.

De onderhandeling te Spa is van de tweede helft van Mei tot de tweede helft van Juni verdaagd. Het bleek al spoedig, dat Frankrijk en Engeland in Mei nog niet gereed zouden wezen de Duitschers te woord te staan, omdat zij eerst nog onderling hadden te bepalen welke houding zij te Spa zouden behooren aan te nemen. Frankrijk gevoelde zich bezwaard, Duitschland met een vaste som vrij te laten, eer zou zijn uitgemaakt welk gedeelte van die som bepaaldelijk aan Frankrijk ten goede zal komen. Het scheen aanvankelijk den eisch te willen stellen eener preferentie zijner aanspraken boven die van anderen. Dit heeft Engeland niet toegestaan, maar het heeft iets anders verzonnen om Frankrijk tegemoet te komen. Het zal zijne schuld aan Engeland slechts behoeven af te doen in de mate waarin Duitschland zijn schuld aan Frankrijk betaalt. Op deze voorwaarde is Frankrijk bereid bevonden tot de fixeering der Duitsche schuld op een vast bedrag mede te werken; men spreekt van 120 milliard mark in goud (nog altijd heel wat meer, naar men ziet, dan Keynes mogelijk achtte, doch reeds aanmerkelijk minder dan de 160 milliard, vroeger van Engelsche zijde wel eens genoemd, om te zwijgen van het bedrag, eenmaal door Klotz in de Fransche Kamer opgegeven). Rantzau bood indertijd, bij de Duitsche tegenvoorstellen van 29 Mei 1919 te Versailles, 100 milliard mark in goud aan; een cijfer van dat van 120 milliard, op de Fransch-Engelsche conferentie van deze maand te Hythe genoemd, niet zóóveel verschillende dat het van te voren onmogelijk moet worden geacht dat men te Spa tot een vergelijk zal kun-

[p. 497]

nen komen. Evenwel waren die 100 milliard door Rantzau uitgeloofd voor een geheel ander tractaat dan dat van 28 Juni 1919: voor een tractaat namelijk waarbij Duitschland alleen Elzas-Lotharingen en het grootste gedeelte der provincie Posen zou hebben afgestaan, aanspraak maakte op het mandaat voor zijn gewezen koloniën, zijne handelsvloot niet verloor, en zich het recht voorbehield, Duitsch Oostenrijk in het Duitsche rijksverband op te nemen. Duitschland verlangt eigenlijk veel meer dan de fixeering zijner schuld aan de overwinnaars alleen: het verlangt eene algemeene revisie van den vrede; of het deze te Spa zal kunnen verkrijgen, is ten uiterste twijfelachtig. Een lichtpunt is, dat althans Frankfort, Hamburg, Hanau en Darmstadt door de Franschen weder ontruimd zijn, en Duitschland dus niet in het geval zal verkeeren, deze ontruiming nog voor bijzondere concessiën te moeten koopen.

Hoe de Duitsche regeering zal zijn samengesteld, wier gemachtigden te Spa met die der overwinnaars in besprek zullen komen, is nog de vraag. Klaarblijkelijk is ook de omstandigheid, dat de verkiezingen voor den Rijksdag in Juni zullen worden gehouden, voor Frankrijk en Engeland een motief geweest tot de verdaging der conferentie. Leidde deze niet onmiddellijk tot een voor Duitschland bevredigend resultaat (en hoe zou dit het geval kunnen wezen?), dan zouden vermoedelijk de verkiezingskansen der reactionnaire partijen nog grooter worden dan zij het toch reeds schijnen te zijn. De onderhandeling zou dan licht moeten worden vervolgd met een andere regeering dan waarmede zij was begonnen, en de nieuwe regeering zou, om zich van de vorige te onderscheiden, licht onverzoenlijker zijn dan deze. Veiliger was het, den uitslag der verkiezingen af te wachten.

Verkiezingen, in de afgeloopen maand in eenige der afzonderlijke Duitsche staten gehouden, doen den vermoedelijken uitslag der algemeene verkiezingen in Juni vooruitzien. De meerderheids-socialisten zullen zetels verliezen zoowel aan de onafhankelijken als aan de rechterpartijen; of zij sterk genoeg zullen blijven om in coalitie met centrum en democraten de regeering te kunnen uitoefenen, althans om in die coalitie het leidende element te zijn, staat te bezien. Mogelijk behouden de drie partijen, die tot dusver geregeerd hebben,

[p. 498]

de meerderheid, maar in die meerderheid zelve zal het centrum wellicht eene grootere rol spelen dan thans. Bovendien is het de vraag, of het overwicht der democratisch gezinde afgevaardigden in de centrumspartij zelve zoo absoluut zal blijven als dit sedert de verkiezingen tot de Nationale Vergadering het geval is geweest. De wending naar rechts, die, naar men vermoedt, de Duitsch-nationalen en Duitsche volkspartij zal ten goede komen, voltrekt zich ook binnen de centrumspartij zelve.

De moord op Paasche Jr. komt de rechterpartijen op dit oogenblik wel zeer ongelegen. Zoolang officieren der rijksweer de vrijheid durven nemen een hun onsympathieken gewezen wapenbroeder, zonder dat zij een bevel tot inhechtenisneming tegen hem hebben, bij een eenvoudige huiszoeking neer te schieten omdat hij het op een loopen zet, zal menigeen zich nog wel eens bedenken eer hij de vrienden en beschermers van dergelijke gasten het staatsgezag weer in handen speelt. Voor dit memento zorgden de officieren zelf; een ander gaat tegelijkertijd van eene enquête-commissie der Nationale Vergadering uit, die stukken publiceert waarin de vertrouwelijke besprekingen van het hoofdkwartier uit Januari 1917 zijn opgeteekend. Er blijkt nog eens ten overvloede uit hoezeer de militaire heeren niet slechts den Rijkskanselier, maar ook den Keizer als quantité négligeable beschouwden. Bethmann's tegenwerping: ‘Amerika kan levensmiddelen, geld, vliegtuigen en vrijwilligers zenden’, wordt door Hindenburg beantwoord met den uitroep: ‘Daarmede rekenen wij wel af’, en Bethmann retireert zich, al buigende. Al buigende voor dezelfde heeren, die, zooals mede uit deze stukken blijkt, doodsbenauwd zijn dat de kanselier er het bijltje eens bij neer zal leggen, en zij zelven voor den Rijksdag zullen moeten komen.... Zóó werd het Duitschland geregeerd, dat den oorlog verloren heeft.

Op hetzelfde oogenblik, dat Krassin zich opmaakt naar Londen om de Sowjet-republiek in handelsbetrekking met Engeland te brengen, tast diezelfde republiek de economische positie van Engeland in Perzië aan. Bakoe heeft zij bezet, eveneens Azerbeidsjan, en nu ook Enzeli aan de zuidkust der Kaspische zee. Zij handelt in overleg met Enver Pasja,

[p. 499]

die in een vliegtuig naar Moskou is geweest, en rekent op de medewerking van het leger van Mustapha Kemal Pasja in Klein-Azië, de laatste hoop van het Turksche nationalisme. Of dit leger zich met de Bolsjewiki zal kunnen vereenigen? De Noordkust van Klein-Azië is door Engelschen bezet en eenige Italianen; in het gebied van Smyrna staan 40.000 Grieken. Of evenwel in Engeland de lust groot is zich in het binnenland van Klein-Azië te wagen, mag worden betwijfeld.

De Polen, waarnemende dat de Bolsjewiki hun beste strijdkrachten naar den Kaukasus verplaatsten, hebben de gelegenheid schoon geacht tot een offensief, dat vrij wat succes had, maar spoedig door een tegenoffensief beantwoord geworden is, onder leiding van den uit den vóór-bolsjewistischen tijd zoo bekenden generaal Broesilof. Aanvankelijk scheen de geheele winst der Polen weder verloren te zullen gaan, maar de laatste berichten luiden weder wat gunstiger voor hen. Het belangrijke Kiev hebben zij nog niet verloren.

Breekt met het optreden van Broesilof en de beweging tegen Perzië in de geschiedenis van het bolsjewisme wellicht een nieuw tijdperk aan? Er gingen wilde geruchten omtrent de aanstaande vervanging der radenregeering door een onverbloemd militaristisch gezag. In ieder geval zal men met Rusland nog veel te stellen krijgen. Zoolang de toekomst van dit land en daarmede die van geheel Zuidoost-Europa en Voor-Azië onzeker blijft, zal geen definitieve vredestoestand dien van algemeenen oorlog vervangen hebben.

En wie alles over zijn kant laat gaan, is tot nader order - de Volkenbond, die, volgens den geest van zijn statuut, van een oorlogsgeval als het tegenwoordige tusschen Polen en Rusland voorzeker kennis zou moeten nemen.

Zonder Amerika, zonder Duitschland, zonder Rusland, is de geheele bondsorganisatie niet veel meer dan een torso. En niet alleen dat dit zoo is, maar men ziet nog volstrekt niet hoe het zal kunnen veranderen....

C.