De Gids. Jaargang 83

[p. 373]

Bibliographie.

Leiddraad voor de studie der staatsinrichting van Nederland, door R. Kuyper. Deel I, A.H. Kruyt - Amsterdam - 1919.

De titel is langer dan hierboven staat afgedrukt.. Er volgt nog op: ‘met inachtneming van de maatschappelijke en speciaal van de juridische en politieke ontwikkeling’; man van weinig woorden is de als neo-marxistisch socioloog goed befaamde schrijver nu eenmaal niet.

Hij heeft met zijn boekje - als H.B.S.-docent voelde hij aan een eigen leidraad behoefte; voor het middelbaar onderwijs is dus het geschrift bestemd in de voornaamste plaats - deze niet onbelangwekkende vraag aan de orde gesteld, of onze jongens en meisjes van de hoogere-burgerschool in de staatsinrichting het best worden ingeleid door het leeren van concrete feiten of door het kennisnemen van die nogal abstracte ‘grondbegrippen en grondgedachten omtrent het recht en den staat’, waarop reeds de hier ‘toelichting’ genaamde voorrede den lezer voorbereidt.

Is op deze vraag wel een algemeen passend antwoord mogelijk? Ervaring met iets oudere leerlingen dan die van het middelbaar onderwijs, met wel wat rijpere dus, meer vatbaar voor abstracte bespiegeling, maakt huiverig, volmondig te antwoorden, dat de heer R. Kuyper in zijn opzet gelijk heeft. Maar ik hoorde al van een docent, die verklaarde: ‘ik ga Kuyper gebruiken, juist aan zoo'n boekje had ik behoefte, en het materialistische erin werk ik er wel uit weg.’ En hieruit lijkt mij te volgen, dat hier inderdaad de aanleg van den leeraar veeleer dan die van de leerlingen beslissen moet. Bij den gemiddelden leerling mogen dan al de feiten er vlotter ingaan dan abstracties, wat erin blijft hangt ten slotte voornamelijk af van de wijs waarop het erin is gebracht; en dan zal altoos het beste slagen die docent, die in zijn methode zichzelf kan zijn.

[p. 374]

De zooeven aangehaalde vakman overdreef intusschen toen hij zich eenige moeite voorstelde met het wegwerken van wat in dit boekje materialistisch zou zijn. Men moet ernaar zoeken; en men vindt dan wel een en ander, dat iemand, die nooit van R. Kuyper gehoord had, kan doen vragen: is temet deze schrijver historisch-materialist? In een boek van dezen opzettelijk niet zuiver feitelijken opzet moffelt natuurlijk de schrijver zijn eigen levensbeschouwing niet volledig weg, al hield hij, even opzettelijk, haar op den achtergrond...

Er zijn inmiddels nog andere lezers dan de hoogste klassen van de hoogere-burgerschool, op welke de heer Kuyper hoopt. Wat ouderen en rijperen, die voor ander doel dan een eindexamen inzicht in staatsinrichting willen vergaren. Hier steunt zijn hoop op vaster grond. Want dit slag lezers is niet tevreden met parafrazen van feitelijken wetsinhoud. Niet zoozeer het weten als wel het begrijpen is het doel van deze door eigen aandrift naar dit soort van studiën heengelokten. Voor dezulken kan dit boek waarlijk een uitkomst zijn, onverschillig of zij eenes geestes kinderen met den schrijver zijn dan wel van heel andere levensbeschouwing. Stoot hèn zijn marxisme, zij zelven hebben veerkracht genoeg om den stoot op te vangen en te weerstaan. Maar voor hen is eigenlijk dit werk niet geschreven en zou omwerking belangrijk gerief kunnen brengen.

v.B.