De Gids. Jaargang 83

[p. 168]

Buitenlandsch overzicht.

27 Maart 1919.

De leidende staatslieden der Geassocieerden, te Parijs vergaderd, bevinden zich in een allerminst benijdenswaardige positie.

Zij hebben zich de overwinnaars gevoeld, zonder dat zij dit in volstrekten zin waren. Nu zij er eindelijk aan toe zijn den vrede, dien zij meenden te kunnen opleggen, te formuleeren, is geheel onzeker geworden of die vrede nog zal worden aanvaard.

Toen Frankrijk in 1871 het opgaf, bestonden zijn legers niet meer en kon de hoofdstad niet langer worden gehouden. De vredespreliminairen konden toen onmiddellijk op den wapenstilstand volgen omdat er één overwinnaar was die wist wat hij wilde en op dat oogenblik ook kon hij wat wilde. Op 11 November 1918 daarentegen stonden de Geassocieerden niet voor Berlijn, maar voor Bergen en Sedan, en had Duitschland nog millioenen soldaten. Zij weigerden door te vechten weliswaar; Keizer, kanselier en hoofdkwartier vluchtten of capituleerden voor eene binnenlandsche revolutie; maar dit gaf den Geassocieerden volstrekt niet de absolute macht in handen. Die zouden zij alleen verkregen hebben als zij iederen wapenstilstand geweigerd hadden eer zij dien hadden kunnen geven te Berlijn, om hem onmiddellijk te doen volgen door het voorleggen van vredesvoorwaarden die Duitschland slechts had te teekenen. Zij hebben dit niet beproefd en zouden ook niet geweten hebben welke voorwaarden te stellen. Zij waren velen

[p. 169]

en hadden zich nog met elkander te verstaan; zij hadden ook niet alleen hun verhouding tot Duitschland te regelen maar honderd andere zaken bovendien. Zij hebben toen een zoodanigen wapenstilstand opgelegd die verzekerde dat zij aan het onderling overleg beginnen konden zonder door een ‘retour offensif’ der Duitschers te worden gestoord, en, bespeurende dat het Duitsche leger inderdaad verliep, vingen ook zij aan te demobiliseeren, den Rijn in voldoende mate bezet houdende om tegen alle verrassingen verzekerd te zijn. Zij namen dus waarborgen tegen Duitschland; doch dit sloot volstrekt niet in dat zij zich nu verder om Duitschland niet te bekommeren hadden. Het groote feit uit den oorlog: de afval van Rusland, was niet te niet gedaan. De conferentie is begonnen Rusland de gelegenheid te openen, met haar in besprek te komen. Rusland heeft de uitnoodiging veronachtzaamd, en de conferentie heeft er het zwijgen toe gedaan, in de meening, dat zij in Finland-Oostzeeprovinciën-Polen-Tsjechenland-Oekraïne-Roemenië een dam mocht zien die de Bolsjewiki scheiden bleef van Berlijn. Doch dit dreigt nu anders uit te komen.

Even weinig als te Moskou en te Berlijn, beschikken de Geassocieerden over de feitelijke macht in de tusschenlanden. Zij treft daar een aantal volken aan die gehaakt hebben naar de nederlaag der Centralen, maar daarom nog geen gehoorzame agenten der Geassocieerden zijn. De Polen hebben eischen die zich met die der Litauers, der Oekraïners, der Tsjechen, niet verdragen. Tusschen Roemeniërs en Oekraïners, tusschen Roemeniërs en Serviërs is het geen pais en vree. Dit niet alleen, maar als grenswacht tegen de maatschappelijke revolutie zijn die volken ook niet onder alle omstandigheden betrouwbaar. De Oekraïne schijnt bolsjewist geworden en Polen is voor het minst aangetast. En legers om in Oost- en Zuidoost-Europa de zaken naar hun hand te zetten, hebben op dit oogenblik noch de Franschen, noch de Britten, noch de Amerikanen, noch de Italianen ter beschikking. Zij zouden ze niet eens meer op de been kunnen brengen: zoo nabij is reeds het gevaar voor rustverstoring in hun eigen landen.

Het belang dier hooger genoemde tusschenvolken brengt mede de zijde der Geassocieerden te houden (en dus, het

[p. 170]

bolsjewisme te bestrijden), zoolang zij uitzicht hebben, daarvoor ten koste der gewezen centrale rijken te worden beloond. Dus steunen de Geassocieerden in de ruimste mate de aanspraken der Polen op stukken van het Duitsche Rijk, der Tsjechen en Roemeniërs op landen die tot de Oostenrijksch-Hongaarsche monarchie hebben behoord. Doch er bestaan nu eenmaal millioenen Duitschers en Hongaren, die niet inzien, waarom alle zaken, die zij met Polen, Tsjechen, Roemeniërs te vereffenen kunnen hebben, beslist zullen worden buiten hen om. Eene conferentie, ver weg in Parijs, zou tot zoodanige beslissing ook eigenlijk alleen den moed mogen vatten, indien hare legers te Berlijn en te Boedapest stonden, en zij besloten was, ze te gebruiken tot afdwinging van blinde gehoorzaamheid aan hare bevelen. (Van verstand of onverstand eener dergelijke politiek spreek ik in dit verband niet; ik denk nu alleen aan hare uitvoerbaarheid). Doch die legers zijn er niet, en nu ervaart men, dat niet onder alle omstandigheden Hongaren en Duitschers genegen zijn zich te houden alsof zij er wèl waren.

Twee dingen waren mogelijk: de tot dusver van de conferentie uitgesloten volken te behandelen enkel als object van wereldwetgeving, of die wetgeving mede door hen te doen bepalen. De conferentie koos het eerste, maar heeft daarmede boven hare kracht gegrepen. Zij heeft niet ingezien, dat men een tegenstander, nadat men, om welke reden dan ook, het oogenblik heeft laten voorbijgaan hem zulk een knotsslag toe te brengen dat hij ter aarde tuimelt, niet den knots maandenlang boven het hoofd blijft zwaaien, of hij zint op vlucht; - en dat voor Duitschers en Hongaren de vlucht in het bolsjewisme mogelijk bleef.

Dat het gekwetste Hongaarsche nationalisme thans tot zulk een wanhoopsdaad in staat bleek, zal misschien den gang van het werk der conferentie doen versnellen en het gebied der regelingen, die door de besluiten van dit lichaam in tegenwoordige samenstelling worden omvat, beperken. Dat is geen kwaad. Het heden vergt onverwijlde beslissing op drie, vier kardinale punten die niet ongeregeld kunnen blijven of van den geheelen verderen arbeid tot ordening der wereld komt niets terecht. Il faudra faire la part du feu. De Geassocieerden betitelen zichzelven als overwinnaars. Welnu, een overwinnaar

[p. 171]

legt zijn wil op, en laat naar dien wil geen half jaar raden. Vooruit dus met uw voorwaarden; laat hooren hoe de middenevenredige tusschen uw felsten hartstocht en uw koelste berekening luidt. Begrijpt gij iets van uwe kans en werkelijke positie, dan zullen uwe voorwaarden, vergelijkenderwijs, gematigd zijn. Zijn zij het niet, dan worden zij verworpen. Uwe en onze ellende is dan niet te peilen. Blijven zij uit, dan evenmin. Gelijken zij op wat thans de menschheid wenscht, dan zullen wij allen, onder veel moeilijker omstandigheden dan gij in October 1918 hadt kunnen doen ontstaan, aan het noodzakelijke werk van overleg en onderling dienstbetoon kunnen beginnen. De nieuwe wereld bouwt gij nimmer alleen; versper althans niet langer den weg tot aanvoer der materialen.

C.