De Gids. Jaargang 82

[p. 475]

Buitenlandsch overzicht.

26 Nov. 1918.

October was de maand der voorbereidingen; November is die der voltrekkingen geworden.

Wilson had beloofd (23 October), eindelijk de vraag van Duitschland om een wapenstilstand aan zijne geassocieerden te zullen voorleggen. Die geassocieerden hebben zich met het antwoord niet gehaast. Zij hebben Turkije en Oostenrijk-Hongarije laten capituleeren eer bericht werd gegeven dat voor Duitschland de gelegenheid was opengesteld het eveneens te doen. De Engelschen rukten toen reeds op naar Bergen, de Amerikanen naar Sedan; München lag, tengevolge van de voorwaarden der Oostenrijksch-Hongaarsche capitulatie, aan een aanval der Italianen bloot; Dresden en Breslau konden de Tsjecho-Slowaken verwachten, en eerlang wellicht het (gewezen) Saloniki-leger. In Duitschland zelf waren Kiel en Hamburg in handen van matrozen- en soldatenraden, en dreigde de sociaal-democratie met haar uittreding uit de regeering, tenzij de Keizer onmiddellijk afstand deed. Toen Erzberger naar Foch's hoofdkwartier vertrok, was hij nog gemachtigd door de regeering van Max van Baden; toen hij de harde voorwaarden onderteekende, was deze reeds weggevaagd en de Keizer naar Nederland gevlucht.

Wat er precies den 9^den November te Berlijn gebeurd is, zullen wij pas later weten.

Eerst wordt dien dag bekend gemaakt, dat de Keizer voor zich en den kroonprins afstand doet; tevens, dat Max van Baden aan zal blijven tot er een regentschap zal zijn ingesteld, een Constituante zal zijn bijeengekomen. Aan wien

[p. 476]

men voor dat regentschap gedacht heeft, blijkt zelfs niet. Een paar uur later is Ebert rijkskanselier; wederom een paar uur later is hij volkscommissaris, met Haase tot collega, en met een Berlijnschen arbeiders- en soldatenraad als opperste gezag boven zich. De Constituante raakt op den achtergrond; veel meer, zegt de partij van Haase, dringt de bijeenroeping van een centraal lichaam uit de arbeiders- en soldatendraden van het geheele land. Dit lichaam zal eene constitutie ontwerpen voor de (een en ondeelbare?) socialistische republiek, en haar ontwerp aan de Constituante ‘voorleggen’, die het, in den gedachtengang der lieden die hier aan het woord zijn, zal hebben goed te keuren op straffe van door het revolutionnaire proletariaat te worden uiteengejaagd.

Te München, te Karlsruhe, te Keulen, in de Duitsch-Oostenrijksche volksrepubliek, komt men tegen deze Berlijnsche plannen in verzet. Wat zal er van de Duitsche eenheid worden?

Onderwijl wordt steeds duidelijker, wat de wapenstilstand, waarin Duitschland op het oogenblik zelf zijner revolutie toegestemd heeft, voor het rampzalig volk beteekent. Zijn millioenenleger, uit België en Frankrijk teruggenomen, moet nu ijlings den Rijn over. De transportmiddelen schieten tekort, om den terugtocht in orde te volbrengen, en tegelijk de honderdduizenden krijgsgevangen, die men uit te leveren heeft, in orde te doen vertrekken. De levensmiddelenvoorziening, de kolenleverantie aan de industrie en de huisgezinnen, raken in de knel. Onderwijl duurt de blokkade voort. Het geheele maatschappelijk leven wordt ontwricht; de Duitsche natie kan in den toestand geraken, waarin de Russische verkeerde, toen zij van de dolste bolsjewieksche proefnemingen het willoos werktuig werd.

Met pathos waarschuwt Solf (die minister van buitenlandsche zaken gebleven is) de vijanden voor dit gevaar. Alleen een ‘German Relief’-dienst en verzachting der wapenstilstandsvoorwaarden kunnen de openbare orde in Duitschland redden. De vijanden antwoorden dat men geen levensmiddelen zenden kan zonder waarborgen te ontvangen dat zij eerlijk zullen worden verdeeld. Zoo draait men rond in een vicieusen cirkel, waarin Frankrijk en Engeland den

[p. 477]

verslagen tegenstander met welbehagen zien spartelen. Wat Wilson er van zeggen zal, als hij eerlang naar Europa komt? Met een onordelijk Duitschland, heeft hij te verstaan gegeven, wordt nimmer een Wilson-vrede gesloten; zulk een Duitschland komt niet in den volkerenbond. Welnu, hoe zal een hongerend Duitschland ordelijk blijven?

Duitschland wordt na zijne revolutie niet genadiger behandeld, dan het zelf Frankrijk behandeld heeft na den 4^den September 1870. Van de voorwaarden die het onderteekend heeft, zal niets of te nauwernood iets aan het Duitsche volk worden geschonken. Indien Frankrijk kans ziet gedurende de bezetting van den linker Rijnoever de verbrokkeling van Duitschland in de hand te werken, zal het dit zeker niet laten. Reeds klinkt uit het katholieke Beieren, uit de katholieke Rijnprovincie, de leus, dat het Rijk zich in een tiental republieken zal hebben op te lossen. Geven de Duitsche Bolsjewiki, met hun Hamburgsch-Oldenburgsch-Holsteinsche republiek, zelf niet het voorbeeld? Wat Posen betreft, dit is geheel in handen der Poolsche meerderheid van de bevolking, die zich ook in West-Pruisen roert, terwijl Noord-Sleeswijk zijn terugkeer tot Denemarken vordert.

Oostenrijk-Hogarije bestaat niet meer; de capitulatie is de laatste daad geweest der Oostenrijk-Hongaarsche regeering als zoodanig. De Italianen hebben getracht, den Zuid-Slaven vast hun kustgebied afhandig te maken, maar gemengde bezettingen der geallieerden hebben daar nu de enkel-Italiaansche vervangen, en het vredescongres zal beslissen.

Het vredescongres. Wanneer het geopend zal kunnen worden? Nog in geen tijden. Het denkbeeld is opgerezen, eenige geen uitstel duldende schikkingen vooraf te treffen bij voorloopigen vrede. Het zal wel in hoofdzaak over dit denkbeeld zijn dat met Wilson zal worden gehandeld wanneer deze in December in Europa zal zijn aangekomen.

Nederland ondervindt in hooge mate dat het de moeilijkheden zijner internationale positie nog volstrekt niet te boven is. Het oogenblik van definitieven terugkeer tot het (gezellig?) onderonsje der vaderlandsche staatkunde van vóór 1914 is nog volstrekt niet aangebroken. Wij zullen die tijden niet terug-

[p. 478]

zien en behooren het niet te wenschen. Wij hebben ons voor te bereiden op een nieuwe wereld, en nog slechts de plaats te bepeinzen die Nederland daarin zal kunnen innemen. Eene gemakkelijke zal het vermoedelijk niet zijn. Wij zullen in die wereld, die geen hemel van gerechtigheid zijn zal, veel vooroordeelen te overwinnen hebben. Bij anderen, en bij ons zelven. Laten wij uitzien in 's hemels naam, en geen tijd verdoen aan te lang voortgezette kermisvreugd. In 1813 hebben wij ons ook veel te lang overgegeven aan blijdschap wegens het hervonden pijpje tabak; een paar maanden later lieten wij ons gedachteloos regelingen opleggen zoogenaamd in het belang van Europa, maar die noch in het belang van Europa, noch in dat van Nederland zijn gebleken, en vijftien jaar later wist Europa ons onzer volgzaamheid geenszins dank. Zich aan een ander te spiegelen, noemt het spreekwoord zacht; moeilijker is, immers hooger staat, zich te spiegelen aan zichzelven.

C.