De Gids. Jaargang 82

[p. 181]

Mr. J.N. van Hall
Ter gedachtenis.

Het zijn dankbare waardeering voor van Hall's werk, vriendelijke herinneringen aan zijn persoon, die zijn heengaan wakker roept.

Aan het tijdschrift dat ons lief is, heeft hij een leven lang zijn beste zorgen gewijd. Hij heeft het door moeilijke jaren heen geholpen.

Iets ouds, dat waarde heeft gehad en waaraan een gevoel zich hecht, te verdedigen tegen de aanvreting van een nieuwen tijd, ziedaar iets dat velen geneigd zullen zijn te beproeven, en waarm weinigen slagen. Er in te slagen vereischt eene keur van eigenschappen die de minsten onzer vereenigd bezitten. In eene wereld die leeft, behoudt het oude alleen gezag, in zoover het haar dienen blijft ook in haar verjongd aanzijn. De dienst, die de menschheid in groei van ervaring en traditie vergt, is dat zij het nieuwe dwingen zich te vertoonen op zijn best, om te kunnen worden toegelaten in eene rij van levensfactoren wier samenstelling zich wijzigen mag met den tijd, maar die, in een land van oude cultuur, niet zonder schade zou worden afgebroken.

De functie die een zich verjongende maatschappij aan den drager der traditie oplegt, is even moeilijk als zij hoog is. Zij verlangt in hem een levendig besef van de waarde van het oude; een even ruim inzicht in de noodzaak van het nieuwe; - tact, lenigheid, afzwering van alle zelfbehagen; - hoogheid zonder stroefheid; - zich te kunnen verblijden in anderer, ook onverwachte, verdienste; - op onvermijdelijke

[p. 182]

dwalingen te kunnen terugkeeren; - zij verlangt geestelijke onbaatzuchtigheid.

Ziedaar iets van de taak geschetst, die de leider van Nederlands oudste tijdschrift in de jaren 1883-1916 te vervullen vond. Met te beweren dat hij nimmer gefaald heeft, zouden wij slechts een glimlach te voorschijn roepen. Fouten te begaan is ons aller lot; - ze te onderkennen, ze te beteren, na een verkeerden, den goeden weg in te slaan en eindelijk het gestelde doel te bereiken, dat vermogen weinigen.

In een tijd waarin op letterkundigen strijd maatschappelijke gisting volgde, en De Gids, op straffe van ondergang, velerlei nieuws in zijn bestaansrecht te erkennen had, heeft van Hall in hoofdzaak niet gefaald. Dank zij zijne zorg is De Gids een tijdschrift gebleven dat in den dienst der sterker levende, rijker geschakeerde wereld waartoe het Nederland zijner jongelingsjaren was uitgegroeid, eene roeping kon blijven vinden die het tracht te vervullen in zijn geest: zonder zelfverheffing, immers in begrip van anderer waarde; zonder zelfverzaking, immers in het besef dat het nog altijd plicht te vinden heeft in, kracht putten kan uit zijn rijk verleden.

Aan het jongste van de thans afgesloten tijdperken der geschiedenis van De Gids zal Van Hall's naam altijd verbonden blijven. Door de veelvuldigheid en het gehalte zijner eigen bedragen; meer toch nog door de ruimzichtigheid zijner algemeene leiding; door de kiesche zorg ook om anderer werk te doen verschijnen in eene omlijsting die er de verdienste van uitkomen deed. Deze man van maat en vormen, deze Hollander die den geoefender smaak van een ander volk waardeeren kon en aan zijn landgenooten gaarne ten voorbeeld stelde, heeft steeds de waarde van het welverzorgde uiterlijk beseft en ze anderen doen erkennen; in zijn eigen verschijning niet het minst, die respect afdwong zonder dat zij er zich waarneembare moeite voor behoefde te geven. Dat gelukt iemand tegenover onze ongelikte, eerlijke landgenooten niet gemakkelijk. Voor de bekoring van het uiterlijk verfijnde op zichzelf zijn wij minder toegankelijk dan anderen. Wanneer wij ondervinden dat aan hooge uiterlijke, hooge innerlijke beschaving beantwoordt, dan en daarom geven wij ons gewonnen. Die innerlijke beschaving bezat van Hall in hooge mate; beschaving van geest; beschaving

[p. 183]

van hart. En zoo is het nevens waardeering voor den publieken persoon vriendelijke gedachtenis aan den ouderen makker die ons gemoed vervult; - niemand is toegelaten tot zijn intimiteit, of hij weet zich trekken te herinneren die wat in ons die hem naderden het beste zijn mocht, hebben geboeid en gesteund. Wij meenen zijnen geest te kennen; hij verbiedt ons de trompet te steken over wat hij goeds bedreef in stilte. In de schuilhoeken van menig hart, wij zijn er zeker van, is er hem reeds een beschaamde hulde voor gebracht.

Hem is een lang leven beschoren geweest; zijne tijdgenooten, zijne eigenlijke medestanders heeft hij voor en na zien heengaan. Een jonger geslacht nam hunne plaatsen in. Van de meesten onzer had hij de vader kunnen zijn, en schoon wij het niet vergeten mochten, geen opzet van hemzelven droeg daar het geringste toe bij. Een verhouding ontstond tusschen lieden van sterk uiteenloopenden leeftijd even ongemeen, als zij voor de jongeren, wien zij te beurt mocht vallen, van de hoogste waarde was. In den omgang met zijn laatste medewerkers niet het minst onthulde zich de sierlijke mildheid van zijn wezen.

Aristocraat in vrijwillig aanvaarden dienst van een gemeenebest, noodzakelijk ruwer dan hijzelf het was; man van goeden huize en van kieschen smaak; dienstknecht, een leven lang aan de eer der Nederlandsche letteren getrouw; idealist met hooge wenschen in het hart voor de beschaving van het Nederlandsch tooneel; onverpoosd werker; deelnemend vriend, zóó blijven wij hem gedenken.

Redactie.