De Gids. Jaargang 82

[p. 392]

Bibliographie.

Inleiding tot de beoefening der statistiek, door dr. C.A. Verrijn Stuart, hoogleeraar aan de rijksuniversiteit te Groningen, Derde deel, tweede stuk: de statistiek van volksrijkdom, volksinkomen en de publiekrechtelijke lichamen; Haarlem, de Erven F. Bohn, 1917.
Gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het vijf-en-twintigjarig bestaan der Centrale Commissie voor de Statistiek, 1892-1917; 's Gravenhage, 1917.
Statistische mededeelingen uitgegeven door het Bureau van Statistiek der gemeente Amsterdam. No. 50, Kleinhandelsprijzen van levensbehoeften te Amsterdam sedert 1913, benevens indexcijfers dier prijzen; Amsterdam, Johannes Müller, 1917.

Deze drie geschriften samen teekenen den stand der statistiek in Nederland niet kwaad.

De sterke groei der rijksstatistiek komt tot uiting in het Gedenkboek, dat door zes opstellen wordt gevormd, over de Centrale Commissie zelve, over de bevolkingsstatistiek, de sociaal-economische statistiek, de crimineele statistiek, de financieele statistiek, en de gereorganiseerde handelsstatistiek. Wanneer in 1924 het Centraal Bureau een kwarteeuw zal hebben bestaan, mag een nieuw gedenkboek worden tegemoetgezien.

Laat heeft deze groei ingezet. Zonder Domela Nieuwenhuis' aandrang in de Kamer en zonder (kort daarop) de komst van Tak van Poortvliet en Pierson aan het bewind, zou het wellicht nog jaren langer hebben geduurd eer hier het rijk zijn taak besefte.

Statistische arbeid wil met wetenschappelijke onbevooroordeeldheid worden verricht. Telt deze mede onder de eigenschappen van den staat? Mogelijk, dat twijfel dienaangaande den nederlandschen staat te lang weerhield, zijn plicht te doen. Zijn plicht, want de statistische waarnemingsdienst stelt, wil zij deugdelijk werk

[p. 393]

kunnen verrichten, zóó hooge eischen aan betrouwbaarheid en uitgebreidheid van materieel, en dus aan ruimte van geldmiddelen en personeel, dat overlaten aan particuliere aandrift en organisatie hier verwaarloozing beduidt. En de wetenschappelijke ernst van den statistischen arbeid kan ook in de staatssfeer naar behooren tot zijn recht komen, mits slechts een orgaan als onze Centrale Commissie voldoende onafhankelijkheid worde gelaten van het departement, waaronder het nu eenmaal moet ressorteeren. Het geschiedverhaal in het Gedenkboek (van prof. Verrijn Stuart, den tegenwoordigen voorzitter) toont, dat de commissie hier wel eens op de bres heeft moeten staan, en tevens dat zij het niet zonder goeden uitslag gedaan heeft.

Naast het rijk onderscheiden zich statistisch enkele groote gemeenten, Amsterdam vooraan. Haar No. 50, boven genoemd, is naar den omvang maar een heel bescheiden staal van wat het amsterdamsch bureau presteert. Doch de inhoud (die genoegzaam uit den titel blijkt) heft de beteekenis dezer ‘mededeeling’ hoog uit boven het peil van enkel locaal belang. Falkenburg's nalatenschap blijkt in goede handen.

De completeering van Verrijn Stuart's ‘Inleiding’ ten slotte besluit waardig het vijf-en-twintigjarig tijdperk, waarin hij een zoo belangrijk aandeel heeft gehad. Hijzelf trouwens hakt met dit bijltje nu al een dertig jaar, het eerst in den jaargang 1888 van de ‘Bijdragen’ van het (particulier) Statistisch Instituut. Daar kome nog menig tiental jaren bij. Niet om zijn meesterschap over stof en werktuig te doen toenemen - de ‘ingeleide’ lezer kan wat dit betreft volop tevreden zijn - maar om hem de gelegenheid te schenken de vrijwillig aanvaarde schuld aftelossen jegens al degenen, die zijn inleiding begeerig maakte naar verder wandelen onder zulk geleide.

v.B.

Onze koloniale mijnbouw. Populaire handboekjes over nederl.-indische mijnbouwproducten, onder redactie van dr. J. Dekker. I De goudindustrie, door dr. J.H. Verloop, geoloog; II De petroleum, door H. Witkamp, mijningenieur; III De steenkolenindustrie, door ir. R.J. van Lier, ingenieur bij het mijnwezen in Ned.-Indië, gewezen ingenieur-directeur der Ombilin-mijnen; Haarlem, H.D. Tjeenk Willink & Zoon, 1916 en 1917.

De reeks is hiermede natuurlijk nog niet volledig. Goud, kolen en petroleum zijn belangrijke producten van nederlandschen

[p. 394]

kolonialen mijnbouw, maar zij zijn de eenige niet. Reden temeer om een uitgaaf als deze op touw te zetten. Aan ‘populaire handboekjes’ aangaande overzeesch Nederland heeft europeesch Nederland wellicht nog dringender behoefte dan aan wetenschappelijke werken. De pioniers, die het aan mijnen (en cultures) in de koloniën zal moeten leveren, lezen de eerste wel, de laatste grootendeels niet, en zij zijn er voor het doel, dat hen roept, niet minder om. Waarop het aankomt in de eerste plaats, is: deze jonge mannen te vinden. Zonder voorlichting vindt men de goeden onder hen niet bereid. En deze voorlichting heeft betrouwbaar te zijn of zij schrikt, althans op den duur, de besten weer af.

Hiermede is de eisch gesteld van juist zulke boekjes als de in hoofde vermelde. Onder vertrouwen wekkende redactie, die haar medewerkers kiest met zorg, en wat eenheid in behandeling waarborgt.

Bijkomstig voordeel is, dat in werkjes als deze den niet belanghebbenden, maar wel belangstellenden thuisblijver leerrijke lectuur wordt thuisbezorgd. Wie verhaalt van verre landen vond altoos in Nederland gretige ooren. De heeren Verloop, Witkamp en Van Lier en zij, die straks de reeks gaan verlengen, hoeven over gebrek aan belangstelling niet beducht te zijn. Men klaagt wel, en niet ten onrechte, over een tekort in Nederland aan belangstelling voor de West en de Oost, maar dit tekort is krimpende. Het zal te harder krimpen naarmate meer van deze smakelijke combinaties van woord en prent het komen bestoken.

v.B.