De Gids. Jaargang 81

[p. 580]

Buitenlandsch overzicht.

28 Mei 1917.

In Frankrijk geen beslissing. Hekatomben, maar nuttelooze. Het front ‘staat’; en, naar het schijnt, dagelijks vaster. Nivelle vervangen, om Pétain de herhaling te kunnen opdragen van Joffre's knabbelwerk. Maar dat beduidt, dat voor 1917 door de Fransche legerleiding van het uitdrijven der Duitschers wordt afgezien. Niets minder.

Dan het offensief der Italianen; de zóóveelste Isonzo-slag. Neem er de proef van, lezer, of gij ‘den tel’ nog hebt. Ik ben dien kwijt, sinds lang.

Evenals ettelijke der vorige, heeft deze slag de Italianen een eindje verder op den weg naar Triëst gebracht. Of zij daar komen zullen zoolang de Russen zich niet roeren, blijft hoogst onzeker.

Zullen de Russen zich roeren? Kunnen zij het? Wat weten wij van de tucht in het Russische leger af? Wat van den staat der munitievoorziening?

Twee dingen zijn duidelijk. Ten eerste, dat de raad van arbeiders en soldaten Miljoekof niet weggewerkt heeft om een ander Miljoekof-politiek te laten voeren. Ten tweede, dat die raad, wiens voormannen nu deel hebben aan de officieele landsregeering, aan Duitschlands lokstem tot een afzonderlijken vrede in overgroote meerderheid weerstand is blijven bieden. Wilde de raad dien vrede, wie ter wereld zou hem thans kunnen beletten dien door te drijven?

Toch valt Duitschland niet aan. Een wapenstilstand is niet overeengekomen, maar wordt nagenoeg in acht genomen in de practijk.

Hetzij Rusland zou kunnen vechten maar niet wil, hetzij het zou willen vechten maar niet kan, hetzij eindelijk het

[p. 581]

wil noch kan, het gevolg is dat de Centralen in staat worden gesteld zich de overige vijanden wel niet van het lijf, maar toch op een nog altijd meer door henzelf dan door die vijanden bepaalden afstand te houden.

Dat wil zeggen, dat de vrede volgens het Entente-programma van dezen winter onmogelijk is en onmogelijk blijft.

Namen Engeland en Frankrijk reeds het programma der Russische democratie over: geen inlijving, geen schadevergoeding?

Naar de letter der oorspronkelijke formuleering zou dit beteekenen: vaarwel Elzas-Lotharingen, vaarwel millioenen voor het herstel van België.

Maar tegen die gevolgtrekkingen komen alle Engelschen en Franschen op; ook de socialisten. En Rusland schijnt nu te antwoorden, dat er accommodementen zijn met de nieuwe machten; dat deze bedoeld hebben, oorlogsschatting uit te sluiten, en een verplichte uitkeering aan België geen oorlogsschatting zou zijn; dat men geen nieuwe inlijvingen gedoogen zal, maar misschien eenige oude ongedaan zou kunnen maken, of bepalen, dat in zake het lot van den Elzas, van Trentino en Istrië, van Pruisisch en Oostenrijksch Polen de bevolkingen zullen hebben te beslissen.

De Duitschers van hun kant komen met het woord: ‘Verständigungsfriede’. Nemen Engeland, Frankrijk en Italië met het geamendeerde programma der Russische arbeiders genoegen, dan is er in beginsel een ‘Verständigungsfriede’: een vrede die noch een Duitsche, noch een Entente-vrede zou mogen heeten, in den zin dien men ten tijde van Wilson's vraag aan die uitdrukkingen hechtte.

Maar zoover is men nog lang niet. Engeland en Frankrijk wachten de gezanten af die het nieuwe Rusland hun gaat zenden, en of wat dezen met Ribot en Lloyd George kunnen overeenkomen in Duitsche oogen op een aannemelijke basis tot een ‘Verständigungsfriede’ gelijken zal, moet de tijd leeren.

Indien de kanselier, die van de Russen geen afzonderlijken vrede bekomen kan, althans den algemeenen vrede nog door hen hoopt te zien ingeleid, heeft hij in zijn jongste rede hen weinig op den weg geholpen.

De inhoud dier rede is louter negatief. De kanselier wil zich noch door Scheidemann, noch door Roesicke laten voorschrijven wat voor vrede hij te bedingen heeft. Door

[p. 582]

de oorlogskaart dan? Maar hoe verschillend wordt die door onderscheiden beschouwers gelezen! Zij vertoont een zeker aantal lijnen omtrent wier juiste voorstelling geen verschil van opvatting mogelijk is dat op een kaart van Europa (of zelfs van Frankrijk of Oostenrijk) zou kunnen worden aangeteekend; - maar dat is ook al. Niet alleen dat (zuiver geografisch gesproken) de verwachting verschilt van de duurzaamheid der verhoudingen welke de kaart van zekeren datum weergeeft; - de kaart draagt behalve lijnen ook kleuren, en de Engelschman ziet rozerood wat de Duitscher beweert dat zwart is, en omgekeerd. Noch de een noch de ander nemen hun kaart bovenal in de hand om er de lijnen, zij doen het om er de tinten van te bespieden.

Voor den Engelschman ligt over Duitschland de weerschijn gespreid van een zwaargeladen onweerswolk, die hij zich heeft zien samenpakken uit blokkadesmarten en politieke ontgoocheling; - voor den Duitscher draagt heel Engeland de loodkleur van verbeten woede over niet te betoomen duikbootengevaar.

En wij, neutralen, zien haast alles donker...

Eén lichtstraal, worstelend nog met de duisternissen. Zal hij doorbreken?

De middelen van het geweld hebben gefaald. Zij scheppen niets; vernietigen slechts elkander. De middelen der rede blijven over, alleen. Der rede, met een heel kleine beginletter. Waar is zij, de Godin, eenmaal rondgereden in de pralende belichaming der vrouw van Momoro? Waar zijn hare begeleidsters, ‘jeunes filles vêtues de blanc et couronnées de roses, précédant et suivant la déesse?’

Weezen van honger hol, strompelende grijsaards, moeders die de handen wringen, zijn thans der rede gevolg. Zij heeft allen overmoed verleerd. Tastend zoekt zij den weg naar de kabinetten der Machtigen. Zij zal eindigen er toegelaten te worden, omdat er geen machtige meer is of zijn zal, die niet steunt onder den last zijner verantwoordelijkheid. Ook de macht zal zich ontdaan hebben van haar hoofdletter, en vereenigde ootmoed zal zich zetten aan een gebrekkig menschenwerk. Dat toch levenskiemen in zich dragen zal, omdat het werk van menschen is. De tegenwoordige oorlog is werk van gassen.

C.