De Gids. Jaargang 81

[p. 562]

Buitenlandsch overzicht.

24 Febr. 1917.

Ons vorig overzicht kon nog geen melding maken van Duitschlands aanzegging van den onbeperkten duikbootenoorlog (31 Januari). Al de zeeën rondom het Vereenigd Koninkrijk, Frankrijk, Italië, Noord-Afrika, Egypte, werden, met ingang van 1 Februari, tot verboden water verklaard; ‘onzijdige schepen, die de versperde gebieden bevaren, doen dit op eigen risico’. - Aanvankelijk was de grens in de Noordzee zoodanig getrokken, dat die door het Engelsche mijnveld tegen de Duitsche Bocht heenliep; eene spoedig aangebrachte wijziging heeft ten behoeve van de vaart van Nederland naar Bergen en de Oostzee een smalle geul opengelaten, waar het veilig varen zou zijn. Een concessie die, van onzen kant uit gezien, meer lijkt dan zij is. Onze vaart op Indië en Amerika kan zich van die geul niet bedienen, wijl Engeland de middelen heeft, en ze gebruikt, ieder schip dat dien koers nemen zou te dwingen een Engelsche haven aan te doen om zich aan visitatie te onderwerpen. Onze schepen zouden dus tòch de gevaarlijke zône door moeten, even goed als hadden zij den weg door het Kanaal gekozen.

Neutrale schepen, die in door Duitschland ‘geblokkeerde’ havens lagen, zouden tot 5 Februari veilig mogen uitloopen. De Nederlandsche schepen in Engelsche havens hebben zich van dezen termijn niet kunnen bedienen, wijl zij door Engeland werden vastgehouden; wij zullen aanstonds zien, tot welk doel.

Op hetzelfde oogenblik dat de verklaring aan de neutralen beteekend werd, hield de kanselier in de centrale commissie uit den Rijksdag eene rede. De maatregel heette het antwoord

[p. 563]

te zijn op de vredesvoorstellen der Entente. ‘Elk middel, dat geschikt is om den oorlog te verkorten, is het meest humaan.’ Verleden jaar was het nog te vroeg geweest, maar thans was de kanselier tot de overtuiging gekomen, ‘dat de onbekommerde duikbootenoorlog ons den zegevierenden vrede nader brengt.’ Hij grondde deze overtuiging op de overwegingen, dat eerst thans het getal duikbooten, waarover men beschikte, ‘een vasten grondslag tot welslagen’ gelegd had; dat de wereldoogst van graan in 1916 slecht geweest was, en het dus mogelijk scheen door middel der duikbootenactie ook Engeland uit te hongeren; dat de behoefte aan steenkool in Frankrijk en Italië, aan hout en erts in Engeland, nijpend begon te worden; dat ‘de kruiseroorlog der duikbooten’ de scheepsruimte der Entente reeds dermate had doen verminderen, dat thans ‘de beslissende slag’ kon worden gewaagd.

Dit verklaarde de mogendheid, die 4 Mei 1916 aan Amerika beloofd had, dat hare duikbooten bij de ontmoeting met onzijdige schepen ‘die allgemeinen völkerrechtlichen Grundsätze über Anhaltung, Durchsuchung and Zerstörung von Handelsschiffen’ voortaan eerbiedigen zouden.

Deze belofte was niet onvoorwaardelijk geweest. Zij werd gegeven in de verwachting, dat het Amerika zoude gelukken ook Engeland tot de strikte inachtneming van het volkenrecht terug te brengen. Zoo niet, ‘so würde die deutsche Regierung sich einer neuen Sachlage gegenübersehen, für die sie sich die volle Freiheit der Entschliessungen vorbehalten muss.’

Wilson had onmiddellijk verklaard deze voorwaarde te verwerpen. Hij maakte aanspraak op eerbiediging van Amerika's rechten ook al ontzag een ander naar Duitschlands meening die niet. Bleek het dat Duitschland van een andere opvatting uitging, dan zou hij de betrekkingen met de Duitsche regeering moeten afbreken (8 Mei 1916).

Wat hij dan ook, den 3^den Februari 1917, gedaan heeft. ‘Ik neem als vaststaande aan dat alle neutrale regeeringen hetzelfde zullen doen als wij.’ (Wilson tot het Congres, ten zelven dage).

Hoe zouden zij? Was Wilson de ‘distance and three thousand miles of intervening ocean’ uit de dépêche van Olney vergeten?

[p. 564]

De heer Langhorne heeft, den 4^den, de insinuatie aan minister Loudon gedaan en daarop het bescheid gekregen dat te verwachten was: ‘de houding der Vereenigde Staten, in tegenstelling met die van Nederland, vloeide voort uit onderhandelingen tusschen Washington en Berlijn.’ De andere Europeesche neutralen zeiden hetzelfde.

Ziedaar nu de Staten buiten diplomatiek verkeer met Duitschland, maar niet met Duitschland in oorlog. Noch Wilson, noch Bethmann willen het gaarne zóóver laten komen. Wilson niet, omdat hij er het vredesapostolaat, waaraan hem èn voor zijn land èn voor zichzelf veel gelegen is, bij verliest; Bethmann niet, omdat een dragelijke verhouding tot de Staten voor Duitschland van de hoogste waarde blijft na den vrede, die toch eenmaal komen moet.

Wilson lag aan zijne verklaring van Mei '16 vast en de meerderheid van het Amerikaansche volk zou niet geduld hebben dat hij zijn bedreiging niet volvoerde. De goedkeuring zijner houding door den Senaat met ten naastenbij algemeene stemmen zegt daaromtrent genoeg. Maar nu verder? Wat kan Amerika tegen Duitschland doen? is honderdmaal gedurende dezen oorlog gevraagd, en het antwoord blijft even kort als altijd: ‘weinig of niets.’

Het kan de Vaterland, de Kronprinzessin Cecilie, en andere van de beste schepen der Duitsche koopvaardij, verbeurd verklaren, maar dat helpt den oorlog geen dag eerder aan zijn einde.

Roosevelt kan als ‘rough rider’ naar het front in Europa vertrekken, met die hem volgen willen. Het zijn er 200.000, stoft hij. Maar de romantiek der ‘rough’-rijderij heeft afgedaan, minstens sedert September 1914.....

Er gaat iets vreemds door het Amerikaansche volk. Het begint in te zien dat tegen de tot de tanden gewapende misdadigers die de Mogendheden thans zijn, geen hooge toon te voeren is tenzij men zich wapent, nog vervaarlijker dan zij.

De militariseering der Vereenigde Staten, sedert den oorlog van 1898 langzaam aan begonnen, dat op eens een reuzensprong. Zie wat het Congres toestaat: millioenen dollars voor dit, millioenen voor dat: machinegeweren, antiluchtvaartgeschut, hulpkruisers, wat niet al. Maar dat alles

[p. 565]

helpt het volk noch aan een leger, noch aan een vloot, die de beslissing zouden kunnen afdwingen in dezen oorlog.

Onderwijl oefent Duitschland in allerlei vormen zijn invloed uit, om Amerika tot de rol van vredesbemiddelaar terug te brengen. Ondershands wordt, door middel van onzijdige diplomaten, van invloedrijke Duitsch-Amerikanen, te verstaan gegeven dat Duitschland veel terug zal nemen als Amerika alsnog beproeven wil de Entente te bewegen naar Duitschlands voorslagen te komen luisteren. Men kan niet waarnemen dat die pogingen tot dusver eenig positief gevolg hebben gehad. Een negatief? Misschien.

De andere neutralen hebben geprotesteerd, maar weten zeer wel dat zij hun protest geen kracht kunnen bijzetten. Nederland (in een, zelfs voor de omstandigheden waarin het verkeert, slap stuk) laat ‘de verantwoordelijkheid op de Duitsche regeering terugvallen’; Spanje steunt zich tegen Duitschland's ‘buitensporigheid’ ‘door rede en recht’; de Skandinavische rijken, in een gemeenschappelijke nota, ‘behouden zich alle rechten voor ten aanzien van verliezen aan menschenlevens en eigendom’. Maar geen van allen durft de in stilte gebalde vuist opheffen om terug te slaan.

Tegen wien zouden zij het ook doen? Tegen Duitschland? Zij zouden met de andere tegen Engeland willen vechten, dat geen schepen torpedeert, maar, om in het tekort aan eigen scheepsruimte te voorzien, neutrale schepen dwingt zich voor Engeland te laten torpedeeren.

Wie is schuld, dat de zeven schepen van hedenavond niet tijdig uit Falmouth weg hebben kunnen raken? De Engelsche regeering, met haar aanvankelijk uitvaartverbod. Wie, dat een-en-twintig andere in Engelsche havens moeten achterblijven? De Engelsche regeering, die ze aan geen kolen helpen wil eer ze zich verbonden hebben twee reizen voor Engeland te doen.

Zeker, Engeland kan kolen leveren op zijn eigen voorwaarden... Maar laat het ons nooit weer aan komen met ‘bescherming der kleine natiën’; ook nooit meer ‘Rule Britannia’, ‘koningin der zeeën’ en dergelijke antiquiteiten. Koningin niet eenmaal van de vaarwaters onder zijn eigen kust.

[p. 566]

Het is zóóver gekomen, dat er tegenwoordig naar verhouding veel minder Entente-schepen kelderen dan onzijdige. De eerste zijn gewapend, en de duikbooten durven ze minder goed aan. Wij mogen de onze niet wapenen...

De hel is losgebroken, en geen van beide hoofdduivels kan ons beschermen tegen den ander, en daar liggen wij.

Het volk van de Ruyter moet zich bedwingen. Het mag geen domme dingen doen. Maar vergeten doet het niet.

Aan de landfronten nog niets van eenig belang. Men bombardeert elkander - met leugentelegrammen. Het moreel zakt. Wie weet, of men al niet druk aan het konkelen is onder de hand? 1917 wordt het einde; de menschheid kàn niet meer.

Intusschen blijkt uit een mij dezer dagen toegekomen bewijs van ontvangst voor een (aan de Gentsche hoogeschool van vóór den oorlog toegezonden) boekwerk, dat de ‘Vlaamsche’ dito aldaar, omtrent welker ontstaan wij in de Deutsche Revue van Januari belangwekkende bijzonderheden vernemen, een ‘Opperbibliothecaris’ rijk geworden is. Proficiat! Het rood-wit-blauw van de zee, en het Belfort een ‘Duitsche hoektoren’. De Revue windt er geen doekjes om. Zij versmaadt, voor Vlaamsch geweten en Vlaamsche eer, zelfs de toezegging dier ‘betrekkelijke veiligheid’ waarvan Noorderdijk, Zaandijk, Jacatra, Bandoeng, Menado, Eemland en Gaasterland de waarde mochten proeven. Het is beter zóó.

C.