De Gids. Jaargang 81

[p. 385]

Buitenlandsch overzicht.

28 Jan. 1917.

Het antwoord der Entente aan Wilson toont, dat niet enkel bij de Centralen de beletselen tot den vrede liggen. Er ging aan vooraf een stuk der Entente aan de Centralen zelf (30 December): Een voorstel tot het openen van onderhandelingen zonder voorwaarden is geen vredesaanbod.’ Zouden zij dan zelf aan Wilson voorwaarden noemen, waarop wèl onderhandelingen te openen vielen?

De 10de Januari heeft aan de (reeds bitter klein geworden) verwachting den bodem ingeslagen. De Entente spreekt o zij den oorlog gewonnen had, en herhaalt dus wat de wereld had afgekeurd in de houding der Centralen. Wij komen er af met den troost eener versterking van onze neiging om niet slechts politiek, maar ook moreel onzijdig te blijven.

Herstel; ontruiming; - niemand had andere eischen kunnen verwachten. Maar nu de ‘reorganisatie van Europa.’ Deze blijkt op te leveren de teruggave van Elzas-Lotharingen aan Frankrijk; de oplossing der Oostenrijksch-Hongaarsche monarchie in ‘nationale’ staten; de verbanning der Turken uit Europa; de hereeniging der gescheiden deelen van het oude Polen onder den scepter van den Tsaar. Berust het Duitsche volk in deze voorwaarden, dan zal men de vriendelijkheid hebben het niet te ‘verdelgen’. Van de Koloniën wordt niet gesproken; van het zeerecht evenmin.

Voor de galerij is van weerskanten nu genoeg gedaan. De vraag is: primo, wat men op het slagveld zal kunnen doen; secundo: waartoe men zich zal laten vinden, wanneer de beslissing op het slagveld uitblijft.

[p. 386]

Op het slagveld bereidt de Entente (voor zooveel het Westelijk front betreft) een nieuw ‘groot’ offensief voor, waaraan nog meer Engelschen zullen deelnemen dan bij vorige gelegenheden. De Engelschen nemen weer een stuk Fransch front over; de Franschen kunnen dientengevolge het overschietende deel nog wat zwaarder bezetten dan te voren. Zij verzamelen troepen aan de Zwitsersche grens. Is het om Italië moed te geven wat krachtiger mede te werken aan de bezetting van het front tegen Bulgarije? In Roemenië schijnt, met het bereiken van Donau-delta en Sereth door de Centralen, de bewegingsoorlog tot staan gekomen. Aan het lange Russische front verhoogde levendigheid; eveneens aan het Fransche, waar de Duitschers een aantal kleine ondernemingen op touw hebben gezet om de voorbereiding van het nieuwe offensief zooveel mogelijk te bemoeilijken. De duikbootenoorlog gaat onderwijl zoo lustig voort als ooit; aanhoudend krimpt de grootte der Engelsche tonnenmaat in met hoeveelheden die langzamerhand bedenkelijk beginnen te worden; niet omdat zij zoo groot zijn in absoluten zin, maar omdat men in de onmogelijkheid verkeert de geleden verliezen door aanbouw voldoende te herstellen. Een millioenenleger op het continent, honderdduizenden op zee ter uitoefening der blokkade, wederom millioenen in dienst bij den munitie-aanmaak: die allen gaan voor en tot den bouw van handelsvaartuigen schieten krachten te kort.

Wilson houdt zijn ketel te vuur. 22 Januari heeft hij in den Senaat eene rede gehouden die de wereld sedert becommentarieert - in Amerika en in Europa. Die rede is de eigenlijke gebeurtenis van de maand, en tot dusver de grootste gebeurtenis van den geheelen oorlog. De president der Vereenigde Staten neemt Washington's voorschrift: ‘avoid foreign entanglments,’ op en smijt het in den hoek. Hij stelt voor (al wacht hij zich wel, het te zeggen) het tweede lid der heilige Monroe-leer: ‘in the wars of the European powers in matters relating to themselves we have never taken any part, nor does it comport with our policy so to do,’ te begraven.

Deze oorlog, zegt Wilson, is geen zaak meer die Europa alleen betreft. Hij werpt het vraagstuk op der toekomstige wereldorde. Taak der Vereenigde Staten is: ‘zijn gezag en

[p. 387]

zijn macht te voegen bij het gezag en de kracht van andere volken tot een waarborg voor vrede en recht over de heele wereld. Zoo'n regeling kan niet lang meer worden uitgesteld... Deze oorlog moet eerst geëindigd zijn, maar in oprechtheid moeten wij zeggen, dat het, voor zoover onze deelneming aan de waarborgen voor een toekomstigen vrede betreft, een groot verschil maakt, op welke wijze en op welke voorwaarden deze oorlog eindigt. De verdragen en overeenkomsten, die hem ten einde zullen brengen, moeten voorwaarden bevatten, die een vrede scheppen die het waard is gewaarborgd te worden, een vrede die de goedkeuring der menschheid wegdraagt; niet alleen een vrede die de verschillende belangen en naaste oogmerken van de betrokken volken dient.... Indien de vrede, die nu zal worden gesloten, duurzaam zal zijn, moet het een vrede zijn, gewaarborgd door de georganiseerde macht van de meerderheid der menschheid.... Er moet geen evenwicht van krachten, maar een gemeenschap van krachten zijn. Er moet zijn een vrede zonder overwinning; alleen een vrede tusschen gelijken kan duurzaam zijn; een vrede, waarvan het beginsel gelijkheid is, en gemeenschappelijke deelneming aan een gemeenschappelijke weldaad..... Recht moet worden gebaseerd op de gemeenschappelijke kracht, niet op de individueele kracht van de naties, van welker overeenkomst de vrede zal afhangen.... De menschheid streeft thans naar vrijheid om te leven; niet naar een evenwicht van macht.’

De president beseft, dat hem zal worden gevraagd, waar deze algemeene beschouwingen in de praktijk op nederkomen. Hij schroomt niet, de volgende voorbeelden te noemen:

‘Nergens bestaat een recht, om volken door de eene regeering te doen afstaan aan een andere, als waren zij bezit.’

‘Ieder groot volk, dat thans streeft naar een volle ontplooiïng van zijn hulpmiddelen en krachten, moet een directen uitweg naar de groote zeewegen krijgen. Waar dit niet kan worden verkregen door afstand van gebied, kan het ongetwijfeld worden bereikt door de neutralisatie van de rechten van direct verkeer onder de algemeene garantie, die den vrede zelf zal verzekeren. Wanneer er een behoorlijke regelingscommissie is, behoeft geen natie te worden uitgesloten van de open paden van den wereldhandel.’

[p. 388]

‘De vrijheid van de zee is het sine qua non van vrede, gelijkheid en samenwerking.’

‘Inperking der marine-wapeningen en samenwerking van de oorlogsvloten der wereld, om de zeeën tegelijk vrij en veilig te houden.’

‘Ik stel voor, dat alle natiën voortaan verstrikkende bondgenootschappen zullen vermijden, die hun eigen aangelegenheden zouden brengen onder invloeden van buiten af... In een samenwerking van macht schuilt geen verstrikkend bondgenootschap. Als allen zich vereenigen om te handelen in denzelfden geest en met hetzelfde doel, zijn allen vrij hun eigen leven onder een gemeenschappelijke bescherming te leven.’

‘Dit zijn Amerikaansche beginselen, het is een Amerikaansche staatkunde. Het zijn de beginselen en de staatkunde van mannen en vrouwen met vooruitzienden blik overal, van elke moderne natie, van elke verlichte gemeenschap. Het zijn de beginselen van de menschheid en zij moeten zegevieren.’

Welke moeilijkheden die beginselen op haar weg naar de zege zullen ontmoeten - in Amerika (om daarmede te beginnen) leeren nadere telegrammen er ons in eens bij.

Dat Roosevelt zou roepen van een ‘snoevende belofte, gedaan om de vreesachtigheid in verleden en heden te bedekken’, was te voorzien. Hij preekt sinds jaar en dag dat de Staten hadden moeten toeslaan onmiddellijk na de schending van België's grondgebied. Niet deze stem, eerder de talrijkheid der andere, die vinden dat Wilson te ver gaat in plaats van niet ver genoeg, trekt de aandacht. De Detroit Free Press, met haar: ‘Wilson heeft een buitengewoon ambitieuse taak aanvaard voor een natie zonder macht te zee en te land, die toch noodig zijn om haar wil door te zetten’, geeft vrijwel het gemiddelde der ons overgeseinde indrukken weer. Een voorstel van senator Cummings, om een week te beraadslagen over ‘de belangrijkste beschouwing, nog nooit door een president der Vereenigde Staten te berde gebracht’, is aanstonds door den Senaat van hare agenda afgevoerd. ‘Senator Weeks gaf te verstaan dat de president den Senaat had gebruikt als een misthoorn om zijn vredesdenkbeelden aan de wereld bekend te maken’. Enz. enz.

[p. 389]

‘Transcendentaal droomer’ is de goedaardigste van een aantal qualificatiën, door een blad zijner eigen democratische staatspartij reeds voor Wilson uitgedacht.

De oorlogvoerenden? Tante Voss kondigt af: onderhandelen doen wij alleen met onze vijanden; Europa voor de Europeanen! - Bonar Law, namens de Engelsche regeering: ‘waar hij over praat, daar strijden wij voor.’ Hetgeen zooveel zeggen wil als: laat ons de zorg voor al dat moois maar over.

Een vrede, gewaarborgd door de georganiseerde macht der gemeenschap. Hier wordt het niet gezocht in eene in de lucht hangende wereldjustitie; hier wordt koers gezet naar het wereldbestuur. Dat dit ‘allen vrij zal laten hun eigen leven te leven’ is inderdaad transcendentale droomerij. Het bestuur wordt juist ingesteld om elkander vrijheden te benemen die wij souvereine boosdoeners wat al te zeer blijken te misbruiken. Het wereldbestuur zal den oorlogszoeker zoo min vrij mogen laten als het stadsbestuur den bellentrekker. Het wereldbestuur wordt gevestigd omdat de onbestuurde wereld een moordhol is gebleken. ‘Alles liever dan een herhaling van dit’; zóó zal de stemming zijn.

De mogelijkheid, de souvereiniteit der staten te handhaven, vindt eerlang hare financieele grenzen. Eindigt deze oorlog met een nederlaag der ééne partij, dan zal voor die partij de voorbereiding der weerwraak, voor de andere het voorbereiden van afweer, voortaan meer kosten dan de verarmde volken zullen kunnen dragen. Meer dan vijftig percent der inkomsten brengt geen volk op den langen duur voor de wapening op; en daar gaat het naar toe. Er zal dus verandering komen, omdat de voor de toekomst op te brengen bedragen niet meer te vinden zijn; maar eerst wenscht ieder nog zooveel mogelijk terug te krijgen voor de reusachtige bedragen die reeds besteed zijn. En aan dit streven gebiedt Amerika geen ‘halt!’, omdat het inderdaad niet beschikt over de middelen die de opvolging van zulk een gebod aleen op staanden voet zouden kunnen afdwingen. Zoodat voorshands geen som te trekken is dan de overbekende: dat het nog erger worden moet eer het beter worden kan. Het geweten der menschheid zal de thans strijdende legers niet

[p. 390]

vermogen te scheiden. Wat niet zeggen wil dat het niet bestaan zou; maar het werkt niet op korten termijn. Het kan de scherping niet ontberen die alleen het naberouw geeft.

Wilson hebbe geduld. Hij zal zeker eenmaal den dank der wereld genieten; en in die verwachting wenschen wij hem gelijkmoedigheid toe onder den overvloed van goedkoopen smaad waaraan hij zich heeft blootgesteld.

C.