De Gids. Jaargang 80

[p. 552]

Buitenlandsch overzicht.

27 Nov. 1916.

De afgeloopen maand heeft aan de Serviërs Monastir teruggegeven; aan de Franschen het fort Vaux, terwijl de Engelschen Bapaume een ietsje dichter zijn genaderd, en de Italianen Triëst. Desniettemin eindigt de maand voor de entente zeer onbevredigend: Roemenië is op het uiterste. Wel is de vernietiging der in October door Mackensen in de Dobroedsja verslagen macht voorkomen door het opdagen van Russische hulp, maar die hulp is niet toereikend geweest om de Dobroedsja te heroveren, zelfs niet om Mackensen dermate bezig te houden dat het deelnemen aan krijgsverrichtingen op den anderen oever hem onmogelijk werd. Hij zet nu troepen over den Donau om die van Falkenhayn, welke in Klein-Wallachije zijn afgedaald en de hoofdstad daarvan hebben bezet, in de hand te werken. Door Roemenië van de verdediging der Moldavische grens te ontlasten, heeft Rusland mogelijk gemaakt dat het geheel der Roemeensche strijdkrachten thans tot behoud van Boekarest wordt aangewend. Zal het genoeg zijn?

Van een oprukken van Sarrail is zelfs geen sprake meer. Hij is niet werkeloos, maar richt niets uit dat Roemenië lucht geven kan. Hij ageert naar het Westen in plaats van naar het Oosten en Noorden. En blijkbaar geeft reeds het terugdringen der Bulgaren uit de omgeving van Monastir hem handen vol werk.

1916 loopt ten einde zonder dat de Geallieerden hetzij

[p. 553]

België, hetzij Polen hebben kunnen heroveren. Niet eens de groote stukken gebied, aan gene zijde der Belgische en der Poolsche grens door de Centralen bezet. Dezen blijven heer en meester in twee geheele landen van Europa en doen er wat hun goeddunkt. België blijft hun pand; over zijn toekomstig lot hebben zij zich slechts in opzettelijk vage termen uitgelaten. Wat Polen aangaat, heeft echter de Novembermaand een besliste verklaring gebracht, die bewijst, dat de Centralen alle hoop opgegeven hebben, met Rusland afzonderlijk vrede te sluiten. Zij verklaren Russisch-Polen tot een erfelijke monarchie met nader aan te wijzen grenzen. ‘Het nieuwe koninkrijk zal in aansluiting bij de beide verbonden mogendheden de waarborgen vinden, die het voor de vrije ontwikkeling zijner krachten behoeft.... De organisatie, africhting en leiding van het Poolsche leger zal in gemeenschappelijk overleg worden geregeld.’

Met die nader aan te wijzen grens is de grens tegen Rusland bedoeld. Noch Pruisen, noch Oostenrijk denkt er aan, ook zijne Poolsche provinciën aan het nieuwe rijk toe te voegen. Die Polen de vrijheid toezegt, onthoudt het tevens zijn eenheid. Rusland belooft de eenheid, maar wordt niet vertrouwd op het stuk der vrijheid: voor het minst door personeele unie zou het herstelde Polen aan Rusland geklonken blijven, als in 1815, en men weet wat daarop gevolgd is.

Het ziet er niet naar uit dat Rusland zal kunnen doen wat het belooft: Polen te hereenigen met Posen en Galicië. De Centralen daarentegen beschikken over iets dat zij metterdaad bezitten. Zij beloven nu hunne verovering niet bij hunne rijken te zullen inlijven, maar er een erfelijke monarchie van te zullen maken, aan Duitschland en Oostenrijk nauw verbonden. Vooralsnog komt het vooral.... op het Poolsche leger aan.

De gevoelens der Polen schijnen zeer verdeeld te zijn. Het kan moeilijk anders. Honderdduizenden hunner landgenooten zijn naar Rusland medegevoerd; de nabestaanden dier honderdduizenden gevoelen zich niet ‘vrij’. En de anderen zullen van hunne vrijheid voorloopig ook nog niet veel bemerken. Spreken via Kopenhagen verspreide berichten de waarheid, dan worden duizende Polen thans naar het binnenland van Duitschland gevoerd om in de munitiefabrieken

[p. 554]

te werken. Voor welke toekomst is het, dat zij als soldaten hun bloed, als werklieden hun arbeid veil moeten hebben? Het blijft onzeker. De Polen hebben aangedrongen op de onmiddellijke benoeming van een Pool tot regent, maar hiertoe gaan de Centralen niet over. En wat Koerland en Litthauen betreft, hiermede moeten zij andere plannen hebben; het verluidt dat daar de oprichting van een tweeden vazalstaat voorbereid wordt, maar die plannen zijn nog niet voor mededeeling vatbaar geacht. In ieder geval is duidelijk, dat Duitschland het nieuwe Polen niet tot aan de zee wil laten reiken.

Gelijk in Polen zelf, is ook in Duitschland het manifest van 5 November met gemengde gewaarwordingen ontvangen. De conservatieven vreezen dat nu de Poolsche onderdanen van Pruisen ongezeglijk worden zullen; dat men ze althans niet meer zal kunnen behandelen met het sans-gêne van voorheen. Ten opzichte zijner verhouding tot de partijen in Duitschland beteekent deze stap van den kanselier heel wat: hij komt meer en meer over naar links. Het blijkt ook uit zijne groote rede in de begrootingscommissie van den Rijksdag op 9 November, toen hij over scheidsgerechten en strijdenden vrede dingen gezegd heeft die vóór den oorlog geen Duitsch regeeringspersoon voor zijne verantwoording zou hebben durven nemen. De Vorwärts was er vrij tevreden over.

Door te zeggen (gelijk hij gedaan heeft): ‘Rusland krijgt Polen nimmer terug; België inlijven willen wij niet,’ bewijst de kanselier, het thans bij Engeland en Frankrijk te willen zoeken. Wilson, door zijn herkiezing de handen ruimer gekregen hebbend, schijnt niet afkeerig van alle poging hem daarbij te helpen. Wat zeggen Engeland en Frankrijk?

Aan Bethmann's rede was er een van Grey voorafgegaan, met nog veel hooger bod naar den bijval der vrienden van den strijdenden vrede. De Geallieerden zouden de vruchten hunner overwinning niet exploiteeren te eigen bate: zij zouden die vruchten wel verwerven, maar om ze aan de gemeenschap op te dragen, aan welke het recht werd toegekend voortaan den vrede te verzekeren door dien te bewerktuigen.

Alleen maar - nà de nederwerping van het Pruisische

[p. 555]

militarisme! Eerst de overwinning der Geallieerden, en dan zullen wij verder zien! In de bespotting van dezen waan stond, naar mijn inzien, de kanselier sterk. Uwe overwinning, voegt hij de Geallieerden toe, beduidt zooveel! Gij hebt meermalen aangekondigd dat zij voor u niet bestaan zal tenzij Rusland te Konstantinopel zit, Klein-Azië onder u verdeeld is en Frankrijk den Elzas terug heeft. Gij noodigt de gemeenschap uit de pax britannica te bevestigen, als die er eenmaal is! En zwijgt van onze hoofdvoorwaarde: het zeerecht! Uw belofte houdt in: vredesbond na den vrede; mijn vraag luidt: vertel mij eerst den inhoud van uw vrede.

Tot dusver heeft Engeland nimmer willen formuleeren wat het inzake zeerecht en koloniën Duitschland aan te bieden had in ruil voor de ontruiming van door Duitschland bezet gebied in Europa. Zal het er eerlang toe overgaan dit Wilson in het oor te fluisteren? Of denkt het nog den vrede te kunnen verkrijgen zonder bemiddeling: hem te kunnen afdwingen door kracht van wapenen?

Zal het in 1917 nogmaals worden beproefd? Maar arm Frankrijk raakt door zijn mannen heen....

Dit is zeker dat Duitschland nu reeds druk bezig is den veldtocht van 1917 voor te bereiden door vergrooting zijner munitiefabricage. Aan het Westelijke front waren de Geallieerden, ten aanzien der munitie, in den laatsten tijd in de meerderheid. In 1917 moet het anders wezen; derhalve wordt een ‘burgerlijke dienstplicht’ in Duitschland ingevoerd, en worden Polen en Belgen geprest om mede te helpen. Direct, of indirect; maar helpen moeten zij...

Over de toekomst wordt mooi gesproken over en weer; maar het heden wordt steeds meer een pandaemonium.

Het overlijden van Keizer Frans Jozef! wat een voorspellingen plachten, een tien of twintig jaren geleden, met die gebeurtenis in verband te worden gebracht. Dan zou het met de Monarchie ten einde moeten loopen! Het lijkt er niet op, dat de Monarchie thans in grooter gevaar zou verkeeren dan vóór het sterfgeval. De Monarchie zal, in den een of anderen vorm, ons allen overleven, omdat zij beantwoordt aan reëele politieke behoeften der bont bevolkte Donaulanden.

[p. 556]

In Griekenland is de verwarring van zaken onbeschrijfeijk geworden. Wat de Entente aan berichten doorlaat, hangt aan elkaar - als los zand. Het jongste schijnt nu te zijn, dat de voorloopige regeering te Saloniki aan Bulgarije en Duitschland den oorlog verklaard heeft, en de regeering te Athene door de Entente met geweld zal worden ontwapend. Of dit zonder bloedvergieten afloopen zal? De regeering te Athene heeft even overtuigde voorstanders als die te Saloniki, en in oud-Griekenland schijnen die voorstanders in de meerderheid te zijn.

Den 13den October werd door de Duitsche regeering de verklaring afgelegd, dat zij, indien het geval der torpedeering van de Blommersdijk zich had toegedragen zooals het van Nederlandsche zijde werd voorgesteld, zonder de zaak voor den prijsrechter te brengen, voor schip en lading schadevergoeding zou geven. Het rapport van den commandant der duikboot werd afgewacht. Deze zaak mag niet in het vergeetboek geraken. Men herinnere zich, dat de omstandigheden van het geval, zooals wij er van onze zijde over werden ingelicht, inderdaad verbijsterend moesten heeten. Welke mededeeling heeft de Duitsche regeering, ten vervolge op die van 13 October, ons te doen?

En waarom zwijgt onze regeering tegenover ons, inzake de Koningin-Regentes? Ook wanneer er reden is vooralsnog van hare stappen niets te vermelden, ware zij ons eene narratio facti schuldig geweest. Dat zij de inlichting omtrent de toedracht eener zaak, waarbij twee Nederlandsche oorlogsvaartuigen betrokken zijn geweest, overlaat aan anonymi zonder bekend gezag, is ongehoord. Welk belang ter wereld kan door een dergelijk gedrag worden bevorderd? Het is ontmoedigend de regeering telkens weder in eene fout te zien vervallen die zij soms zoo uitnemend te vermijden wist. Welke slechte gevolgen heeft zij er tot dusver van gezien, zoo dikwijls zij van zich heeft kunnen verkrijgen de gemeenschap van het Nederlandsche volk niet te bejegenen als eene bewaarschool?

C.