De Gids. Jaargang 80

[p. 549]

Aanteekeningen en opmerkingen.

Onze duinen.

- ‘Het grootste deel der duinen, die baron van Pallandt van Duinrel onder Wassenaar bezit, namelijk het gedeelte van de Bierlap tot en met Meyendel, ongeveer 300 H.A., is aangekocht door een combinatie, die het als villapark in exploitatie zoekt te brengen.’ Aldus, lakoniekweg, de couranten van een veertien dagen geleden, en de verdedigers van het behoud van natuurmonumenten in Nederland schijnen er het zwijgen toe te doen.

‘De duinen en wildernissen behooren aan de graaflijkheid’, leerden, in de dagen van olim, in hùn boekjes onze vaderen. De graaflijkheid, dat zijn, in deze eeuw van democratie, wij allen. De duinen dus van ons? Het mocht wat. Een groot gedeelte er van is vervreemd geraakt, althans hier om en bij Den Haag. En met wat niet vervreemd is, laten wij omspringen alsof het niet òp kan. Maar het kàn op, en als wij niet anders gaan doen, zàl het, aan weerszijden van deze stad, eerlang op zijn.

De Haagsche Oost- en Westduinen ken ik van af 1888. Vroeger moet het nòg mooier zijn geweest, zeggen ouderen van dagen, en ik kan het gelooven. In ieder geval, in 1888 wàs het nog heel mooi. Als ik naga wat er sindsdien aan genivelleerd, ontadeld, onherroepelijk bedorven is, is het verschrikkelijk. Uit mijn bovenachterkamertje aan de Laan van Meerdervoort zag ik toen geen stuk steen dan den Scheveningschen vuurtoren, oprijzend achter een rijk beboscht, golvend terrein. Alles nu bebouwd, en (was het noodig?) eerst zoo plat gemaakt als een lei. Dan hebben wij een visschershaven

[p. 550]

gekregen en een ververschingskanaal, en verderop zal een arbeiderswijk komen en een ziekenhuis en wat weet ik meer? De gemeente heeft ‘de boschjes van Poot’ gered, maar wat verder heeft men het uitgedolven zand der visschershaven plompweg op het duin gekwakt, dat, minuten gaans ver, van een landschap tot een doodsche vlakte is gemaakt. Aan gene zijde van die vlakte nog een paar mooie binnenduinen; maar waag er u niet: koddebeiers komen u verjagen. Het is thans particulier; - morgen ‘villapark’? Dan Ockenburgh, ook particulier; - en gij hebt de Westduinen gehad. Voorbij den Delftschen watertoren versmalt, wat er van den duinregel over is, zich tot de breedte van een dijk.

De breeder Oostduinen? Een zich steeds uitbreidend complex van gevangenisgebouwen, een spoorweg, en, schuin achter het Badhuis, een stadswijk van onbeschrijflijke leelijkheid, nemen den voorgrond in. Ergens moeten de kazernes komen, en dat zal ook in de Oostduinen moeten wezen. Dan de waterleiding met haar steeds verder reikende ravijnen, thans reeds uitgegraven tot in de onmiddellijke nabijheid van den Wassenaarschen Slag. Het hoofdravijn is beplavuisd en men kan het befietsen, netjes tusschen meterhooge wallen in. Er wordt van dat fietspad druk gebruik gemaakt; en de stakkerds verbeelden zich misschien - in de duinen te zijn geweest.

De waterleiding heeft de dichter aan zee gelegen duinen in blokjes gesneden. Ongerept waren nog slechts de eigenlijke binnenduinen aan gene zijde van den electrischen spoorweg, en die zullen nu worden vervillaparkt.

Hetgeen zeggen wil, dat Den Haag zijn laatste mooie groote brok natuur, dat, in de tijdruimte van een zomerachtermiddag, te voet te bereiken was, verliest.

Ik weet wel dat wij nieuwe stadswijken moesten hebben en meer duinwater en ziekenhuizen enzoovoorts. Ik weet ook dat men tijdig had behooren te bepalen wat niet zou worden opgeslokt, en dat men dit verzuimd heeft. In theorie weten wij het zoo precies; - en wat is de praktijk miserabel ver beneden hare taak gebleven.

Meyendel en wat er achter ligt tot de Bierlap had nooit voor villaterrein bestemd mogen worden; het was hèt te behouden gedeelte. Voor villaterrein bleef elders ruimte

[p. 551]

genoeg. Andere reuzensteden geven millioenen uit om, voor hare honderdduizenden, wat schoonheid te veroveren op een ondankbare natuur. Hièr was de natuur mild, en laat men toe dat haar geschenk verkwanseld wordt door iemand die, van dìt bezit, lang door de gemeenschap ontzet had behooren te wezen.

Zou het voorkomen zijn, indien het gebied der gemeente 's-Gravenhage zich reeds over dit duinlandschap had uitgestrekt? Ik weet het niet. Wat ik weet is, dat hier, tegen de reinste levensvreugde van komende geslachten, een misdaad is bedreven zonder weerga.

H.T. Colenbrander.