De Gids. Jaargang 80

[p. 370]

Aanteekeningen en opmerkingen.

De kunst in het gedrang.

- Dr. Hofstede de Groot heeft enkele weken geleden in de N. Rott. Ct. zijn beklag geuit over een leemte in de Staatsbegrooting van 1917. Ten derden male ontbreekt namelijk op het voorgestelde budget de post voor aankoop van kunstwerken voor onze openbare musea. Velen in den lande heeft dit evenzeer als hem teleurgesteld.

In Duitschland en Oostenrijk, waar men toch zooveel heftiger onder de tegenwoordige omstandigheden lijdt, zijn de posten voor Schoone Kunsten gehandhaafd, ja er zijn aan het Berlijnsche museum nog zéér hooge extra-uitgaven ten behoeve van prachtige aankoopen van een Grieksch beeld en van een schilderij door Titiaan gegund. Ook groote Duitsche steden, zooals Hamburg, Bremen, Leipzig, Hannover en Stuttgart, hebben voor hare musea de gewone credieten ingewilligd.

En zelfs eenige gemeenten in ons land hebben zich vrijgeviger betoond dan de Rijks-regeering. Utrecht gaat de royale plannen voor zijn Museum-bouw ten uitvoer leggen. De gemeente Den Haag heeft als aankoopsom voor haar Museum de f 5000. - van vóór den oorlog gehandhaafd, en van de zijde van den Raad wordt er bij de behandeling der begrooting 1917 zelfs op aangedrongen, dit bedrag thans te brengen op f 10,000.-. Reeds werd, ten behoeve van 16^e eeuwsche glasschilderingen f 1650. - als extra crediet verleend; en voor de collectie Colenbrander-aardewerk uit de nalatenschap van H.W. Mesdag vragen B. en W. nog eens f 5000. -. De Hofstad geeft een verkwikkend voorbeeld.

[p. 371]

onze eerste Rijksverzamelingen jaarlijks voor aankoop werden toegestaan? Het Nederlandsch Museum beschikte over f 15.000, het Rijksmuseum voor schilderijen over f 12.500, het Mauritshuis over f 10.000, en het Prentenkabinet over f 7.000. Die posten waren dus niet hoog. En vooral, zoolang de bepaling gold, dat de geldsommen niet gespaard mochten worden tot een volgend jaar, om dan een flinken aankoop ineens te kunnen doen, - veelal zelfs geheel ontoereikend. Sedert kort echter stond voor de museum-directies de gelegenheid open, om de gelden, die op hun budget van het loopende jaar ongebruikt bleven, over te brengen naar dat van het volgend jaar. Dit cumulatieve stelsel bracht een werkelijke verademing. Het vroegere systeem moest er uitteraard toe leiden, dat alleen onbelangrijke kunstwerken werden aangekocht, die eigenlijk al principiëel voor onze rijksverzamelingen niet gewenscht zijn. Nu echter kon men met een opgespaard budget eens een kans afwachten en dan een goeden slag slaan. De uit den nieuwen maatregel voortkomende verbetering vervalt evenwel geheel, wanneer de credieten voor aankoop jarenlang geschrapt blijven, en zoo dreigt de schrielheid van thans ook voor den vervolge nog benauwing te brengen.

Toch bleek de Regeering in deze benarde tijden volstrekt niet blind voor geestelijke belangen. Wij bedoelen niet zoozeer de als wenschelijk erkende bouw eener nieuwe Rijksacademie voor Beeldende Kunsten, want deze wordt ditmaal nog maar pro memorie voorgesteld. Maar wanneer men b.v. de begrooting voor het bouwfonds der Rijksuniversiteiten nagaat, dan staat men aangenaam verbaasd over de mildheid, waarmede hier over een kleine twee-en-een-half milloen beschikt wordt. Alleen, het zijn dan wel meestal de zoogenaamde exacte wetenschappen, die het rijkelijkst begunstigd worden. Naast de in zoovele tonnen loopende royaliteit tegenover inrichtingen en laboratoria voor deze vakken, blijft het dubbel opvallend, dat voor de in ruimeren zin geestelijke wetenschappen schraalhans min of meer keukenmeester mag heeten. Aan de inrichting voor het kunsthistoriesch onderwijs te Utrecht onthoudt men den wettelijk bezoldigden assistent, die reeds op de begrooting had gestaan, gaat men er niet

Hoe groot nu waren, vóór den oorlog, de bedragen, die aan

[p. 372]

toe over, een amanuensis te benoemen, (waarmeê een jaarlijksche schade geriskeerd wordt) en ziet men gelaten toe, dat een verzameling, die men, in guller gezindheid, aanvankelijk had gesteund, door incompleetheid vrijwel onbruikbaar blijft. Zuinigheid dus, die zorgzamer wijsheid bedriegt.

En aan deze zuinigheid op relatief zoo weinig kostbare dingen, zien wij werkelijke belangen opofferen in een tijd, die juist naar alle kanten zoo duidelijk toont, hoe zeer groote bedragen, als waarvan men vroeger niet had gedroomd, er wel degelijk zijn, wanneer men de noodzakelijkheid slechts voelt, dat zij besteed worden. Maar is het dan juist thans, - nu heel de wereld in het harnas geroepen wordt om dingen, die men toch wel overal voelt van gruwelijken en voorbijgaanden aard te zijn, - is het dan juist thans niet noodiger dan ooit, volle aandacht te blijven wijden aan zulke zaken van beschaving en geestesverheffing, als welke men met alle kracht zal moeten beproeven uit den bajert van deze vreeselijke crisis te redden?

Aldus gezien maakt, vooral dan in verhouding tot de vele miljoenen, die voor treuriger noodzaak geofferd worden, het schrappen van enkele tienduizenden, die voor de ontwikkeling onzer musea zoo broodnoodig zijn, een weinig geruststellenden indruk.

Kunst mag niet als weelde beschouwd worden. Zij blijft even goed als vrijheid en zelf-respect voor den beschaafden mensch een zielsbehoefte. Waar zelfs oorlogvoerenden dit blijken te beseffen, mogen wij, nog door den vrede gezegenden, zeker niet achter blijven.

23 Oct. '16.

V.

P.S. 27 Oct. Het Bestuur van den Oudheidkundigen Bond heeft zich nu, in een adres van eenigszins gelijke strekking als het bovenstaande, tot de Tweede Kamer gewend.