De Gids. Jaargang 80

[p. 371]

Buitenlandsch overzicht.

27 April 1916.

Tot hoever zijn Asquith en Bethmann elkander genaderd?

De kanselier had gezegd (5 April): ‘Stel eens, de heer Asquith en ik gingen aan een tafel zitten en hij begon dan over de volledige vernietiging der macht van Pruisen. Het gesprek zou een einde hebben eer het begonnen was.’

Waarop Asquith misverstaan wil wezen, als zijn woorden ooit den indruk hebben gemaakt dat hij het op vernietiging van den vijand Pruisen toelegde. Slechts mag Pruisen geen bedreiging voor anderen blijven.

Als het dit was vóór het in België stond en in Polen, wat is het dan nu? En in hoeverre stelt de kanselier in uitzicht dat het die landen ruimen wil?

Over Polen, zegt hij, heeft de oorlog beslist. Duitschland en Oostenrijk - Hongarije belasten zich met de oplossing der Poolsche kwestie. De Rus komt er in geen geval terug. Waarom niet? ‘Russland darf nicht zum zweiten Male seine Heere an der ungeschützten Grenze Ost-und Westpreussens aufmarschieren lassen. (Stürmischer, langanhaltender Beifall, Bravorufe und Händeklatschen im Haus und in den Tribünen)’.

Is dit de reden, dan is met de ‘bevrijding’ van Polen niet genoeg gedaan, immers Polen dekt volstrekt niet het geheel van de Russisch-Pruisische grens van vóór den oorlog. De kanselier strekt zijne bescherming der volken die niet weer ‘aan het reactionnair bestuur van Rusland mogen worden overgeleverd’, dan ook, behalve over de Polen, over de Balten, Letten en Littauers uit. Hetgeen in de praktijk hierop neerkomt: in het Oosten laten wij niets los van wat wij veroverd hebben.

[p. 372]

Dat is een politiek; maar hoe denkt de kanselier op deze voorwaarde vrede te sluiten? Hoe krijgt hij voor die politiek ik zeg niet Rusland, maar de Westelijken mee? Wil hij althans België ruimen? Niet zonder meer. ‘Auch hier gibt es keinen status quo ante.’ België mag geen Entente-vazal blijven, en daartoe moet aan het Vlaamsche volk een ‘gezonde, breede’ ontwikkeling op de basis van zijn taal en Nederlandsch karakter worden verzekerd.

De ‘gezondste’ ontwikkeling van een volk, dachten wij, is die welke uit het volk zelf voortkomt en er niet bij tractaat door anderen aan wordt ‘verzekerd’.

Een vredesprogramma is dit alles niet; het zijn slechts een paar voorname eischen, zonder welke van onderhandeling niet eens sprake zal kunnen zijn. De lijst der Duitsche desiderata is natuurlijk langer. De kanselier sprak niet over den Balkan, niet over Voor-Azië, niet over de koloniën, niet over het zeerecht.

De Entente acht zich niet in de noodzaak gebracht, die beide hoofdeischen in te willigen. Herstel van den status quo ante in België is steeds door haar vooropgesteld, en dat het Rusland niet aan zichzelf denkt over te laten geeft Engeland gedurig te kennen. Het heeft, in Voor-Azië, den bondgenoot hard noodig.

Op de door Bethmann genoemde voorwaarden komt dus de vrede niet tot stand, tenzij de militaire toestand geheel in het nadeel der Entente veranderen mocht. Waarop weinig uitzicht schijnt overgebleven. In Voor-Azië maken de Russen vorderingen. Bij Riga, Dunaburg en elders op hun front tegen de Centralen hebben zij wel geen groote voordeelen behaald, maar nog veel minder zijn zij er aan de verliezende hand geweest. Voor Verdun houden de Franschen het nog altijd uit. Het loopt naar Mei, en op geen enkel der fronten schijnt eene beslissing nabij. De vernietiging van het Pruisische militairisme blijft hersenschimmig, evenzeer de vernietiging van Engeland's macht ter zee. Het aantal verstandige lieden die èn in Duitschland èn in Engeland deze waarheid met nuchterheid trachten te leeren beschouwen neemt zonder eenigen twijfel toe, maar de meerderheid vormen zij nog niet.

Onderwijl wordt, naarmate de oorlog langer duurt en elk

[p. 373]

middel dat belangen van den vijand afbreuk doen kan, met meer stelselmatigheid wordt te baat genomen, de positie der neutralen benarder. Nederland, dat lang in tamelijke rust gelaten is, moet dit nu ook ondervinden. Het heeft al zijn koelbloedigheid noodig, die het gelukkig in opmerkelijke mate bezit. Het dient zich onophoudelijk af te vragen: waar ligt het Nederlandsch belang? Ziedaar het eenig kompas om op te zeilen. Nederland belaagt niemand, begeert niemands goed. Niet alle neutralen kunnen van zichzelven dit laatste althans zeggen. Onze staatkunde kan en moet zuiver defensief zijn maar dan ook defensief tot het uiterste. Wij moeten niemands handlanger worden, al worden wij er nog zoo toe geprikkeld. Dat de prikkels komen van weerskanten is geen nadeel. Kwamen zij van één kant, onze houding zou moeilijker vol te houden zijn.

Dus geen diensten aan Engeland om kolen te krijgen, waarmede wij, worden ze ons niet overgelaten zonder voorwaarden, in ons verderf zouden worden gestookt. Dan maar schepen om de Noord naar Amerika om kolen gezonden. De kolen zullen duur zijn; het is niet anders. Evenmin Duitschland uit vrees uit den weg geloopen wanneer het rechtmatige Nederlandsche belangen schendt. Tot het laatste toe hebben wij de lijn te volgen waarop tot dusver ons behoud gelegen heeft. Voert zij ten verderve, dan zal dit beteekenen dat ons verderf in geen geval te ontloopen is geweest. Een partijkiezen 't zij voor Duitschland 't zij voor Engeland had ons al lang het restje vrijheid gekost waarover wij nu nog beschikken. Moet Nederland sneuvelen, het sneuvele althans voor eigen zaak.

C.