De Gids. Jaargang 79

[p. 563]

Buitenlandsch overzicht.

25 Nov. 1915.

Servië verloren.

Men weet nog niet, wat er van het Servische leger geworden is, maar het gebied is voor het overgroote deel in de handen der vijanden. Nu Mitrowitza en Prisjtina ook gevallen zijn, schijnt uitwijking naar Albanië de eenige weg om aan capitulatie te ontkomen; en wat wacht de Serviërs in Albanië?

De Anglo-Franschen zijn in het uiterste Zuiden van Servië blijven steken, en Griekenland noch Roemenië hebben zich geroerd. Zoo bleven de Serviërs uitgeleverd aan eene overmacht van drie tegen één.

Rusland zegt dat zijn leger op de grenzen van Roemenië nu spoedig gereed is. Het is echter niet de eerste maal dat het dit verkondigt.

Griekenland heeft aan allen aandrang der Entente het hoofd durven bieden. Hoe nu, indien de Centralen ook Zuid-Servië van hun vijanden zuiveren gaan? Moet het dan de uitwijkelingen vrijlaten, of moet het ze interneeren? Zoo het laatste, dan blokkeert Engeland de havens; zoo het eerste, hoe zal dan de verhouding van Griekenland tot de Centralen, met name tot Bulgarije, zich gaan ontwikkelen?

De Centralen loven Griekenland een verlokkenden prijs uit. Het zal Kawala mogen behouden en Monastir verwerven, indien het de vluchtelingen interneert. Het zal dit mogelijk trachten te doen met vluchtende Serviërs; ook met de Anglo-Franschen van generaal Sarrail? Het is kwalijk aan

[p. 564]

te nemen dat dezen het zich zouden laten doen. Hunne basis te Saloniki is zeer wel te verdedigen; zij ligt onder het scheepsgeschut; en zoo lang zij behouden blijft, kan de Anglo-Fransche troepenmacht, door de spoorlijn waaraan zij is blijven kleven, en die, indien zij tijdig wijkt, haar bezwaarlijk kan worden afgesneden, een eventueelen vrijen terugtocht verzekerd blijven achten.

Intusschen hebben nu de Centralen beide de water- en de spoorverbinding met Turkije in hun bezit. Op welke plaats kan deze het gemakkelijkst door de Entente worden bedreigd? Naar benoorden de Rhodope brengt zij hare krijgsmacht in afzienbaren tijd zeker niet; - naar Adrianopel? De afstand van Dedeagatsj is niet groot, en eene spoorlijn staat ter beschikking - als zij maar eerst veroverd wordt; en met welke macht? Welke is er beschikbaar, als het schiereiland van Gallipoli bezet blijft met wat er nu ligt? Nieuwe troepen uit Egypte?

Waarvoor is Kitchener naar het Oostelijke krijgstooneel gegaan? Het blijkt tot dusver in het minst niet wat zijne aanwezigheid er uitgericht heeft. Er was behoefte, heette het, aan vaste leiding, aan een weloverwogen plan. Wat voor plan het zijne wezen mag, is in de verte niet te gissen.

Van Duitsche zijde wordt beweerd, dat wel verre van Egypte te kunnen ontblooten, Engeland alle macht die het met mogelijkheid daarheen brengen kan er eerlang broodnoodig hebben zal. Egypte zou met trillend verlangen de gelegenheid tot opstand tegemoet zien; Perzië en Indië niet minder, en het gezag der Italianen in Tripoli zou reeds nagenoeg tot de enkele stad van dien naam beperkt zijn. De gebeurtenissen op den Balkan zouden reeds een geweldigen schok hebben medegedeeld aan de gansche wereld van den Islam, een wereld die wacht op den Duitschen bevrijder.

Van Engelsche zijde wordt over dit alles een hooghartig stilzwijgen bewaard. Het is kwalijk aan te nemen dat de nadering van het krijgsrumoer niet eenige beweging in het Oosten veroorzaakt; vooral in Perzië moet iets gaande zijn waarover de Engelschen ons niet inlichten. Het gezag dat Rusland en Engeland zich daar hadden aangematigd werd zóó weinig gewillig ondergaan in vredestijd, dat het ondenkbaar voorkomt dat Perzië niet zijn voordeel zou trachten te

[p. 565]

doen met de groote moeilijkheden waarin de belagers zijner onafhankelijkheid thans verkeeren. Maar voor het overige moet o.i. worden betwijfeld of de Islam-volken, die iets met Engeland af te rekenen mochten hebben, de ‘bevrijding’ reeds zoo nabij achten als Duitschland het gaarne wil doen gelooven. Den Balkan te blijven beheerschen en bovendien over den landweg Egypte te bereiken is zelfs voor de 300.000 man van Gallwitz en Kövess wat veel; en zullen er 300.000 man gereed staan om op den Balkan die van Gallwitz en Kövess te vervangen? Of zullen het Turken zijn die het stuk verrichten onder Duitsche leiding; Turken eerlang van al wat hun thans nog ontbreekt voorzien, nu hun via Nisj-Sofia - Adrianopel kan worden toegevoerd waarvan Duitschland overvloed heeft?

Het wil soms schijnen, of de wereldoorlog een stadium heeft bereikt waarin de partijen elkander vooral met grootspraak bestoken. ‘Wacht maar; aanstonds wapenen wij den Islam’, zeggen de Duitschers. ‘Wacht maar, in het voorjaar hebben wij wapenen en munitie voor zes millioen Russen’ zegt Kitchener. Die zich geheel zeker voelt van zijne zaak, pleegt niet zoo te snoeven. Het zelfvertrouwen vermindert aan weerzijden. Men voelt zich èn bij de Entente èn bij de Centralen in verwikkelingen getrokken waaruit geen weg leidt die men duidelijk vóór zich ziet en die men zeker is met veiligheid te kunnen betreden.

Onderwijl schijnt op de oude fronten in Frankrijk en Rusland de oorlog haast tot stilstand gekomen. Alleen in de streek benoorden de Roemeensche grens was in de afgeloopen maand iets van belang te doen, dat ook weer afgeloopen is zonder groot resultaat in eenigerlei richting. Dan was er gevecht, van tijd tot tijd, in de buurt van Riga. Op het westelijk front kanongebulder en bommen uit vliegtuigen; geen troepen die in beweging kwamen. Joffre ‘spaart’, maar veroorzaakt daardoor dat ook de Duitschers kunnen sparen, d.w.z. hun voorsprong behouden.

Churchill weg. Hij heeft geenszins aannemelijk gemaakt dat zonder zijn expeditie naar Antwerpen de Duitsche vloed gestuit zou hebben moeten worden aan de Somme in plaats van aan de Yser. Het kan ook zijn, gestuit zou hebben kunnen worden aan de Dender in plaats van aan de Yser.

[p. 566]

Begin October hadden de Belgen, zoo zij van de verdediging van Antwerpen afzagen, nog elders dan in de duinen zelve aan de Franschen de hand kunnen reiken.

En de geschiedenis van de eerste Dardanellen-expeditie, met de vloot alleen, heeft Churchill ook niet voldoende opgehelderd. De eindindruk blijft dat hij gewogen is, en voor dezen tijd te licht bevonden.

C.