De Gids. Jaargang 79

[p. 363]

F. Hart Nibbrig.

Toen - nu alweer zevenentwintig jaar geleden - Mauve onverwacht heenging, was hij pas negenenveertig. Schuin over het huis, waar die machtig-teedere zijn laatste en gelukkigste jaren had gewoond, is thans een ander minnaar van het Gooische landschap, is Ferdinand Hart Nibbrig juist op denzelfden leeftijd gestorven. Overeenkomst dus in uiterlijke omstandigheden. Maar hoeveel innerlijke tegenstelling. Allereerst in geaardheid. Mauve een gevoelsmensch, een verstandige droomer, een ontroerde, uit wiens gemoed zijn kunst als vanzelf scheen op te wellen. Nibbrig een pootige, die als jongen in de krachtsport had uitgemunt, en een sterke vechter bleef om zijn met bewustheid opgebouwde kunst. Mauve beminde het fijne accent in het melodisch gebondene. Nibbrig zocht met stevige hand en het scherpe niet schuwend, naar het helle, straffe. Maar dat is niet alles. Mochten Mauves oudere tijdgenooten hem al voor een revolutionair houden, in waarheid was hij de vrome weder-opnemer van een schoone traditie. Met hem en zijn groote genooten had het welgebouwde schip der echt-Hollandsche schilderkunst slechts een prachtige nieuwe vaart gemaakt. De besten echter die na hen kwamen wilden niet makweg in hun zog volgen. Minder misschien dan de ouderen door een breeden tocht bewogen, zòchten zij naar iets zelfstandigs, naar iets nieuws. En ze gingen elk in eigen spoor. Mauve behoorde tòt en werd in zijn kunst gesteund dòòr een bezielde groep gelijkgezinden. Inderdaad heeft Hart Nibbrig met zijn dapper en bedachtzaam streven in Holland te zeer alleen gestaan.

Wanneer men het eerste schilderij waarmede Nibbrig in

[p. 364]

1894, hij, de jonge noirciste, die de saus niet versmaad had, voor het eerst met beslistheid koers zette naar sprekende kantigheid en zonlicht, - wanneer men het tafereel van dien ouden man in dat Hillegomsche laantje met afgeknotte wilgen weerziet, dan verbaast men zich ietwat smartelijk, dat zulk een koene daad toen zoo weinig weerklank vond. Maar het was destijds alles nog zoo heel anders dan nu. Wie wat nieuws bleek te bedoelen vond daarmeê geenszins vanzelf crediet. Op de tentoonstellingen werd men dan slecht gehangen. De toongevende kringen hielden vast aan het toch eerst met zooveel moeite doorgedrongen inzicht der Haagsche school. En het moderne snobisme, dat er juist behagen in schept, bewondering te uiten voor het nieuwe, dat het toch heimelijk niet begrijpt, was toen bij ons nog nauwelijks ontwaakt,

Zoo heeft Nibbrig, die allengs vastbeslotener tegen de stemmende lyriek van een vroegere generatie ingaand, strakheid van bouw en felheid van licht ging najagen, in zijn hardnekkigen strijd al te weinig wind-meê gekregen.

Maar hij wist van geen versagen. En met taaie opgewektheid wijdde hij zich aan het scherpen van zijn gereedschap, aan het kloek verfijnen en zuiver verteederen van zijn onafhankelijke kunst.

En al had hij het Laren, dat hij zich tot woonplaats gekozen had, lief, blijgemoed trok hij ook elders heen op het pad. Hij werkte in Oostvoorne, Vlieland, het Eifelgebied, het Geuldal, Rhenen, Zoutelande, overal de ongebroken zon in het open landschap opzoekend. Eens zelfs toog hij naar Algiers, vanwaar hij bizondere schilderijen mocht meêbrengen van een eigen statieuze bekoring. Toch heeft hij het blijvendst gepakt door die min of meer decoratief aangelegde Hollandsche tafereelen van vergezichten over wijde akkers,

waar gele gerst- en blanke boekweitvelden,
zilver en goud in vlakke banen spreiden,

en waarvan de stelselmatige opzet en indeeling en de heldere kleuring zoo goed strookten met den grondaard van het strakke motief. Anders waren zijn groote figuren-composities, waarin de goed geconstrueerde menschbeelden van scherpe opmerkingsgave getuigen, maar niet altoos tot een totaalbeeld van levende handeling samenstemmen. De krasse kijker

[p. 365]

en trouwe onderscheider heeft zich daar te weinig tot den dramatischen totaalaanschouwer ontplooid. Voor mij, - een bepaalde voorkeur in Nibbrigs altoos belangwekkend werk blijf ik gevoelen voor sommige van zijn kunsteloos op het doek gezette mans- of vrouwenkoppen. Het zijn armen van geest en onterfden, verworpenen en vagebonden en misvormden, die hij onopgemaakt en ruig, maar bij alle stugheid van uiterlijke voordracht door zijn innerlijke mildheid niet als eigenlijk leelijk en soms waarlijk ontroerend uitbeeldde. Door den harden eenvoud van het sobere aspect heen smeult menschelijk lijden. De nijpend gekorven trekken spreken van vragende onderworpenheid aan het harde leven. De schuw verwezen oogen spiegelen deemoed. En heel het schijnbaar wrange der waarneming wordt overstraald door iets van die groote goedheid, die zoo weldoend uit des schilders eigen trouwhartig aangezicht kon lichten.

Jan Veth.