De Gids. Jaargang 79

[p. 180]

Buitenlandsch overzicht.

27 Sept. 1915.

Deze maand is vol belangrijk nieuws. Bulgarije en Griekenland gemobiliseerd, wegens de aankondiging van den Duitschen aanval op Servië.

In de groote rede, den 19en Augustus door den Rijkskanselier gehouden, werd er al op gezinspeeld dat er eerlang groote Duitsche krachten zouden kunnen vertrekken naar gedeelten van het oorlogsterrein waar zij zich tot dusver niet hadden vertoond. ‘Wij hebben nagenoeg geheel Galicië heroverd’, zeide toen de heer von Bethmann-Hollweg, ‘Polen, Littauen en Koerland veroverd; onze linies vormen een sterken wal, opgetrokken ver in het vijandelijk land. Groote legers kunnen worden bestemd om elders nieuwe slagen toe te brengen’.

‘Dat “elders” kon zijn het Italiaansche, of het Servische front. Het Italiaansche schijnt aan de Oostenrijkers te kunnen worden overgelaten, die zich daar tot dusver goed hebben weten te handhaven. Het Servische, geruimen tijd met rust gelaten, zal nu opnieuw worden bestookt, en wel met Duitsche hulp. Althans zoo is aangekondigd, al is er tot dusver niets voorgevallen dan een bombardement van Semendria, op den rechter Donau-oever, beneden Belgrado. Zijn er inderdaad in het banaat van Temesvar belangrijke Duitsche strijdkrachten aangekomen, dan zullen wij er spoedig meer van moeten vernemen.

De onderneming wordt in de pers der centralen aangekondigd met zeker geschal. Blijkbaar moet er indruk worden gemaakt op het Balkan-schiereiland en vooral te Konstantinopel.

[p. 181]

De Entente is er nòch in geslaagd de Dardanellen te openen, nòch den Balkanbond te herstellen.

Intusschen schijnen de Turken met hun munitie op het uiterste. Slagen de Duitschers er nu in het smalle stuk Servië te forceeren dat het banaat van Temesvar van het Bulgaarsche grondgebied scheidt, dan hangt het alleen van de houding van Bulgarije af of zij de Dardanellen zullen kunnen ontzetten. Het verschijnen van Duitsche legers te Konstantinopel zou een feit zijn van vèr strekkende beteekenis. Ze tot Konstantinopel toe te laten is voor de Balkanvolken gemakkelijker dan ze er weder uit te werken. De Balkanvolken - het is uit hunne ontvangst der voorstellen van de Entente gebleken - willen noch Rusland noch Engeland gaarne aan den Gouden Hoorn zien. Maar dan Duitschland soms wel?

Van Bulgaarsche zijde wordt ontkend, dat de mobilisatie beteekent dat men aanstonds Duitschland de hand gaat reiken. Men wil op alle gebeurlijkheden zijn voorbereid. Eén van de gebeurlijkheden is zeer zeker dat Servië de nederlaag lijdt en Duitschland in het geval komt Bulgarije voor de keus te stellen van òf Macedonië te verkrijgen als prijs zijner samenwerking tegen de Entente, òf in het geheel niet. Intusschen is het nog de vraag of Servië zoo spoedig bezwijken zal. Reeds heeft Griekenland gemobiliseerd, en Roemenië kan er evenmin vrede bij hebben dat Bulgarije op den Balkan de eerste mogendheid zoude worden. En de Servische troepen zelve hebben een zeer lange rustpoos gehad en heeten thans van de verliezen, in vorige veldtochten geleden, geheel hersteld. En zullen inderdaad de Duitschers een groote legermacht naar den Balkan kunnen zenden? De jongste berichten van Oost en West doen zeker niet vermoeden, dat aan de bestaande fronten veel krachten zouden kunnen worden onttrokken. Het zouden dus uitsluitend troepen van nieuwe formatie moeten zijn, of reserve-troepen tot dusver nog niet aangesproken. Men heeft niet vernomen dat er zoodanige naar het Zuiden van Hongarije zijn overgebracht; eerder heeft het den schijn alsof daar thans troepen staan voor eenigen tijd onttrokken aan het front bezuiden de Pripetmoerassen, waar dan mede dientengevolge de offensieve kracht van het front der centralen zoozeer zal zijn afgeno-

[p. 182]

men als uit de jongste berichten het geval blijkt te zijn. Wolhynië is nagenoeg van vijanden bevrijd, en de oorlog nadert daar weder het grensgebied bij Brody waar hij reeds zoo dikwijls heeft gewoed.

Benoorden de Pripet-moerassen is niet minder hevig gevochten. Tegen Riga zijn in het geheel geen vorderingen gemaakt; integendeel zijn tusschen daar en Friedrichstadt de Duitschers eenigszins van den linkeroever van de Duna afgedrongen. Wel zijn vorderingen gemaakt tegen Dunaburg, doch Russische tegenaanvallen zijn gevolgd, en een beslissend succes voor de Duitschers is niet behaald. Grooten voortgang evenwel hebben dezen gemaakt meer naar het Zuiden, in de streek tusschen Dunaburg en de groote moerassen. De spoorweg tusschen Wilna en Dunaburg werd overschreden, zelfs de tweede lijn naar Sint-Petersburg (die over Lida) afgesneden, en het stoute plan gevormd tot insluiting van de geheele middelste van de drie groepen waarin de terugtrekkende Russische legers zich hebben moeten verdeelen: de groep der Wilna-legers, te zamen een half millioen soldaten omvattende. Deze poging is verijdeld door een snellen terugtocht dezer legers, die te lang stand gehouden hadden om Wilna te verdedigen; een terugtocht beschermd door buitengemeen verwoede aanvallen op de voorhoede der Duitsche omsingelaars, die in haar groote zwenkbeweging reeds Minsk genaderd was, doch thans tot over den spoorweg van Lida naar St. Petersburg is teruggeworpen. De bedreigde Russen hebben nu gelegenheid gekregen te ontkomen in Zuidoostelijke richting. Wilna is door de Duitschers bezet, maar de Russische legers zijn voor de zooveelste maal voor vernietiging bewaard.

Tegelijk beginnen op het Westelijk front eindelijk nieuwe en krachtige aanvallen van de zijde der geallieerden. Is in Rusland munitie te weinig, aan het Fransche front heeft men daarvan blijkbaar thans eindelijk volop. De Duitsche loopgraven zijn eenige etmalen lang heviger beschoten dan nog ooit het geval is geweest, en daarop is een stormaanval gevolgd die, in Champagne tusschen Suippe en Aisne, de Franschen over 25 K.M. frontbreedte 1 à 4 K.M. vooruit heeft doen komen, terwijl tegelijkertijd de Engelschen eenig terrein gewonnen hebben bezuiden Ieperen. De Franschen

[p. 183]

melden 10.000, de Engelschen 2600 gevangenen, waar zoo al eenige, in ieder geval geen gelijke winst voor de Duitschers tegenover staat. De Franschen melden dat de beweging nog geenszins tot staan is gekomen; daar echter tot dusver eene doorbraak nergens blijkt te hebben plaats gehad, zal de beteekenis wellicht deze zijn dat nog elders het Duitsche front, om een goed geheel te blijven vormen, een klein eindweegs zal moeten worden naar binnen getrokken. Beslissend is dit alles niet, maar het begin van de eindelijke berusting der geallieerden in het militaire overwicht der centralen is het zeker ook niet.

Behalve de militaire, zijn de financieele operatiën deze maand van belang. Duitschlands derde oorlogsleening schitterend geslaagd, en in Engeland door den nieuwen Kanselier der Schatkist, Mac Kenna, een hoogst merkwaardig budget voorgedragen.

Over het gemak waarmede Duitschland bij zijn eigen onderdanen het noodige geld vindt, wordt van Duitsche zijde meer geroepen dan alleszins verdedigbaar is. Zeker is het voor het land beter, rente en aflossing te betalen aan de eigen ingezetenen dan aan vreemdelingen; - intusschen moeten rente en aflossing dan toch worden opgebracht door eene natie die thans wel geld verdient met voor de regeering te werken, maar na den vrede deze inkomsten verliest. Of zij de verhoogde belastingen, noodig tot de afwenteling van den thans op zich genomen leeningsdruk, gemakkelijk zal dragen, hangt geheel af van de mate waarin het Duitschland na den vrede gelukken zal zijne oude economische betrekkingen weder aan te knoopen. Thans leent feitelijk de regeering gelden die reeds eenmaal aan haar opgebracht en vervolgens door haar weer uitgekeerd zijn, maar aanstonds houdt het uitkeeren op en blijft alleen het opbrengen over.

Terwijl Duitschland enkel nog maar leent en de verhooging der belastingen aan de toekomst overlaat, neemt Engeland op het punt der belastingen reeds zeer krasse maatregelen. Het berekent in het financieele jaar 1915-'16 de onwaarschijnlijke som van £ 1.590.000.000 noodig te zullen hebben; de gewone staatsinkomsten beliepen vóór den oorlog bijna £ 200.000.000. Een reusachtig tekort is dus te dekken door leening; maar Engeland berust hier niet in

[p. 184]

zonder althans de gewone inkomsten tot £ 305.000.000 te hebben opgedreven, door maatregelen die, wanneer zij over een vol jaar zullen hebben gewerkt (wat eerst in 1916-'17 het geval zal zijn) die inkomsten het bedrag zullen doen bereiken van £ 387.000.000. Reeds Lloyd George had in Nov. 1914 de belastingen verhoogd, thans volgt Mac Kenna met nieuwe belastingen van £ 102.000.000 jaarlijksche opbrengst in totaal.

Die 387 miljoen pond van 1916-'17 vertegenwoordigen 16% van Engelands nationaal inkomen. De inkomstenbelasting wordt verhoogd met 40%; de ‘supertax’ voor de groote inkomens zoodanig geregeld dat iemand met £ 100.000 inkomen jaarlijks £ 32.000 zal moeten betalen; inkomens van £ 130 af zullen moeten bijdragen (tot dusver van £ 160 af). Indirecte belastingen zijn gelegd of verhoogd op thee, suiker, koffie, cacao, tabak, benzine. Van ondernemerswinst wordt, behalve de gewone inkomstenbelasting van het geheel, 50% geheven van het gedeelte waarmede zij de winst, in dezelfde onderneming gedurende 1914 behaald, te boven gaat, tenzij die winst van 1914 lager is geweest dan 6%; - van deze belasting op oorlogswinst ziet men £ 30.000.000 tegemoet. Eindelijk een aantal invoerrechten, waarvan die op automobielen en bioscoop-films de voornaamste zijn, tot 33⅓% van de waarde. Automobielen en films worden hoofdzakelijk uit Amerika ingevoerd, en men wenscht dezen invoer te doen ophouden, opdat de wisselkoers met Amerika voor Engeland iets gunstiger zal kunnen worden.

Zoo tast de oorlog ook het Engelsche vrijhandelsbeginsel al aan. Een gevolg van de aanwezigheid van unionisten in het kabinet? klagen eenige liberale bladen. Maar de massa klaagt niet en begrijpt dat het er nu met het andere door moet. Andere bronnen van inkomsten zijn immers waarlijk niet vergeten! Tot dusver ziet het er naar uit dat dit stoute budget er grif doorgaan zal.

Of ook de algemeene dienstplicht er staande den oorlog nog zal komen? De aandrang der unionistische pers neemt sterk toe, maar het gevaar dat de kwestie aanleiding zou geven tot scheuring in het kabinet lijkt voor het oogenblik bezworen. Men schijnt Asquith en Kitchener te hebben toe-

[p. 185]

gegeven dat men hun de zaak niet opleggen zal eer zij zelven van het onvermijdelijke der onmiddellijke invoering overtuigd zijn. Tot dusver verzekert Kitchener dat de werving in de behoeften van den tegenwoordigen oorlog voldoende voorziet; het is echter de vraag of die behoeften zelve, wil Engeland zijn doel bereiken, niet nog zeer zullen toenemen. Men vreest echter de gevolgen van het ongenoegen der arbeiderspartij, indien de zaak op een votum van het parlement alleen mocht worden doorgezet.

C.