Logo DBNL
De Gids. Jaargang 79 (1915)

De Gids. Jaargang 79

(1915)– [tijdschrift] Gids, De–rechtenstatus Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

De ‘Leidsche’ vertaling van het Nieuwe Testament.

I.

Wie vertalen wil moet niet alleen zijn een grondig en doorkneed kenner van de oorspronkelijke taal, maar ook - en in niet mindere mate - moet hij bezitten een uiterst gevoelig oor voor en een scherp begrip van de taal waarin hij het oorspronkelijke zal overbrengen: de gevoeligheid en fijnheid van gehoor en geest, niet slechts van den taal-kenner en taal-geleerde, maar in de eerste plaats van den taal-artist, die iederen klank, ieder rhythme, iedere nuance van woorden en woordenreeksen op hun juiste waarde weet te schatten en op de éénig-juiste plaats en wijze te gebruiken. De taak van goed-vertalen is alzoo een uiterst moeilijke niet alleen, maar ook eene die slechts kan toevertrouwd worden aan en veilig is in de handen van enkelen der fijnst-bewerktuigden, die zoowel het oorspronkelijke diep en innig verstaan, als de nieuwe taal kennen en doorleefd hebben in haar teerste schakeeringen en in gansch haren rijkdom van klank en van rhythme.

Alleen van die weinigen is te verwachten dat zij voor de oorspronkelijke woorden en woord-combinaties, voor den bouw en de wendingen der oorspronkelijke perioden, het zooveel mogelijk benaderend aequivalent in de eigen taal zullen vinden.

En hoe persoonlijker, hoe dieper, hoe inniger en intenser de toon is van het oorspronkelijke, des te hooger eischen stelt het aan het taal-gevoel van den overbrenger.

Nòg moeilijker wordt de vertaling, als zij de verbetering beoogt van een uit het oogpunt van taal-schoonheid zeer voortreffelijke bestaande. Niet slechts heeft zij dan de gewone vertaal-fouten, de vergissingen, gevolg van etymologisch of syntactisch misverstaan van het oorspronkelijke, te herstellen, maar evenzeer moet ze terecht brengen wat de eerste vertaler mag tekort gekomen zijn in zuiver gevoel der eigene taal; en in ieder geval mag zij in dit laatste bij den ander niet ten achter blijven, ook al herstelt zij de eigenlijk gezegd taalkundige fouten der eerste.

En het tòppunt van moeilijkheid is bereikt, als het oorspronkelijke niet is één geheel, één gedicht, één verhaal, één roman, één lyrisch of episch of dramatisch stuk proza, maar als het bestaat uit een samenstel van de meest heterogene deelen: hier een eenvoudige vertelling of teboekstelling van historische feiten, dáár een rapport of journaal, ginds een reeks brieven en praedicatien, vermaningen en toespraken, - de een in redeneer-trant, de ander in lyrische, bijkans dithyrambische verrukking -, en elders weder een profetisch visioen in de taal der extatische sensatie.

Wie zulk een geheel wil vertalen, moet een mensch zijn van de meest gecompliceerde artisticiteit en van onbegrensde gevoeligheid voor de meest verschillende emoties.

Zulk een werk nu heeft de Leidsche oud-Hoogleeraar Oort ondernomen: dien machtigen en geweldigen berg van moeilijkheden te verzetten, aan die allerhoogste en door bijna niemand te vervullen eischen van uiterste bekwaamheid en allersubtielste taalgevoeligheid, van ontvankelijkheid voor iedere uiting van menschelijk denken en voelen, te beantwoorden, heeft hij getracht door zijne nieuwe vertaling van het Nieuwe Testament.

Was misschien, tot op zekere hoogte, een nieuwe uitgaaf van het Oude Testament geboden door de menigvuldige dwalingen der Staten-Vertaling, - gevolg van de indertijd zeker veel gebrekkiger kennis van de oorspronkelijke taal of talen waarin het geschreven was -, en had de nieuwste historische en linguistische critiek vondsten aan het licht gebracht waarmede de oude uitgaaf wellicht in haar geheel niet langer bestaanbaar bleef, - voor het Nieuwe Testament gold, zou men zeggen, niet dezelfde beweegreden. De oor-

spronkelijke taal van het N.T. werd door de vertolkers der 17e eeuw allicht beter verstaan dan die van het O.T., en zinstorende, het recht begrip schadende vertalingen kwamen er in mindere mate in voor.

Bovendien: voor de meeste bijbellezers is het N.T. in zijn geheel een betere bekende dan verreweg het grootste deel van het Oude, en op zichzelf was het daarom gewaagder een nieuwe vertaling voor de vroegere in de plaats te stellen, wilde men niet dat dat overbekende en geliefde boek veel van zijn populariteit zou verliezen.

Eindelijk, de taal der Staten- Vertaling is - en dit geldt zoowel voor Oud als voor Nieuw Testament, - behoudens de gewone vertaalfouten, ja men zou zeggen: mèt die fouten, zóó schoon en verheven, en zóó één geworden met ons volksgevoel en nationaal bewustzijn; zij heeft bijna drie eeuwen lang millioenen zóózeer bekoord en zoovele geslachten zijn zóó innig met haar samengegroeid en hebben haar zoo diep in zich opgenomen, - dat het een waagstuk van de allergevaarlijkste soort moet heeten, die erfenis van driehonderd jaren prijs te geven en den menschen iets aan te bieden dat beter en schooner zou zijn.

Met de Staten-Vertaling heeft het Nederlandsche proza zijn intrede gedaan in de wereld, zijn eerste overwinning behaald: zij is een monument en beteekent een datum.

En Prof. Oort en zijn medewerkers voor het O.T. hebben dat monument nu bijgezet in het museum van oudheden, met den datum erop, als een etiquet op een curiositeit.

II.

De schrijver dezer regelen vraagt geen verschooning dat hij eerst thans, ruim twee jaren na de verschijning van Prof. Oort's vertaling van het N.T.1), deze opmerkingen maakt: hij is, als leek, niet in de gelegenheid van uitgaven als deze op tijd kennis te nemen, en evenmin door iemand of iets buiten zijn eigen belangstelling in deze zaken en zijn liefde voor de Nederlandsche taal, aangewezen er zijn oordeel over te zeggen.

Voor zoover de schrijver kan nagaan is ook nergens, in

algemeene tijdschriften of in monographieën, de uitgaaf opzettelijk en eenigszins uitvoerig besproken.

En daarom maakt hij evenmin verontschuldiging, nòch voor de vrijmoedigheid van zijn oordeel, nòch voor zijn uitvoerigheid: het moge aan een leek en gewoon bijbellezer vergund zijn, de zaak nog eens meer in den breede te bespreken, de Staten-Vertaling en de Leidsche nog eens naast elkander te leggen, en als één uit het groote publiek en vóór het publiek, aan te toonen waarom de eerste zoo vèrre superieur is aan de andere.

De leek die hier aan het woord is, kent Hebreeuwsch noch Chaldeeuwsch noch een der andere talen of dialecten van het Oude Testament. De verzoeking om, zelfs zonder die kennis, ook het Oude Testament onder handen te nemen is een oogenblik bij hem opgekomen, toen hij, bij een vergelijking van de vertaling van het aan hem en aan zooveel duizenden wèl-bekende en dierbare Boek der Psalmen, den indruk heeft gekregen dat men, in het algemeen gesproken, waarlijk geen orientalist behoeft te zijn om bij den eersten oogopslag te zien, dat bij àl hun nauwgezetheid en geleerdheid, de Leidsche heeren ons de poezie der Psalmen, - van dien bundel vloekzangen, lof- en klaagliederen, gebeden en elegieën van de hoogste schoonheid - hebben ontnomen, om er ons een vrij ordinair twintigste-eeuwsch proza voor in de plaats te geven. Aan die verzoeking is weerstand geboden omdat ieder rechtmatig verwijt van gebrek aan kennis der oorspronkelijke taal, zijn beweringen krachteloos zou kunnen maken, ook al zou die kennis voor een vergelijking van den ouden en den nieuwen Hollandschen tekst niet vereischt zijn, en al kan men bijv., ook zònder haar, op goede gronden volhouden dat de allerwetenschappelijkst-juiste, maar volkomen onverdragelijke vervanging van de uitdrukking ‘de Heer’ door ‘Jahwê’, de Psalmen geheel ongenietbaar maakt en ze van al hun intieme vroomheid en bekooring berooft: Jahwê is de Joodsche god, zooals Zeus de Grieksche, - ‘de Heer’ is God-Alleen, de Eeuwige, van alle volken en tijden.

Grieksch evenwel heeft de schrijver geleerd: en hij acht zich daarom gevrijwaard tegen den blaam der oppervlakkigheid en van het dilettantisme, als hij het waagt, de Kαιυἠ

Διαϑηϰη1) te leggen naast de nieuwe vertaling. Dat hij dit alleen doen zal als taal-minnaar, en het wel nalaten zal in philologisch debat ie treden met een zoo oneindig boven hem verheven taal-geleerde als Prof. Oort, spreekt vanzelf.

Trouwens, - de taalgeleerdheid heeft hier eigenlijk slechts een ondergeschikte beteekenis: aan háár zij overgelaten de herstelling van misvattingen en foutieve vertalingen. Het komt in waarheid alléén aan op de vraag of de nieuwe vertaling - aangenomen hare volstrekte juistheid in grammaticaal en syntactisch opzicht - schooner en beter is dan de oude in zooverre deze óók juist was blijkens de gelijke redekunstige beteekenis van de vertaalde woorden en woordcomplexen.

Het is zeer moeilijk, hier juiste begrippen en onderscheidingen te formuleeren. Twee vertalingen van een zelfden tekst, die onderling in woordkeus en woordschikking, in klank en in rhythme, afwijken, kùnnen eigenlijk niet gezegd worden, beide juist te zijn, al is de ‘inhoud’ voor den oppervlakkigen lezer oogenschijnlijk dezelfde. Nimmer en nergens sterker dan hier komt het uit, dat vorm en inhoud één en ondeelbaar en onverbrekelijk verbonden zijn. Een gedachte, een indruk, een stemming, op twee of meer verschillende wijzen in woorden uitgedrukt, is niet en nooit dezelfde indruk, stemming, gedachte. Wie zegt: ‘ik heb u lief’, zegt niet hetzelfde als wie zegt: ‘ik bemin u’: de eerste spreekt zijn hartstocht uit, de ander zijn kalmer waardeering. Nooit zijn, - aangenomen dat enkele op zich zelf staande woorden elkander soms volkomen dekken, twee of meer verschillende perioden of perioden-reeksen adaequaat aan één zelfde gevoel of gedachte. Al is de begrips- en verstands-beteekenis, bij omzetting der woorden in betoog- of rede-zin, volkomen dezelfde, toch is het onmogelijk dat de lezer van de ééne periode een zelfden indruk krijgt als van de andere. Natuurlijk geldt dit niet van zuiver-wetenschappelijke vertoogen, waarbij uitsluitend de rede aan het woord is, en de eigenlijk gezegde taal, in den zin van ver-woording van zieleleven, bijzaak of zonder eenig belang, - maar het is onomstootelijk

waar, zoodra de geest zich verheft boven het alledaagsche en gewone, zoodra de ziel eens menschen is aangedaan en in woorden tracht zich te uiten. Achter iedere zoodanige uiting, van smart of van vreugde, van juichende blijdschap en liefde of bitteren haat, van vaste verzekerdheid en vertrouwen of van radeloosheid en sombere wanhoop, staat een verschillend mensch; iedere verschillende uiting moet zijn adaequaat aan geheel verschillende gewaarwordingen en stemmingen, ook al schijnt, verstandelijk bezien, de uiting een zelfde beteekenis te hebben. Er is, zou men zeggen, niet veel psychologische kennis voor noodig, om dit te beseffen. En toch zijn er altijd talloos velen die het niet zien en begrijpen, en die volhouden dat men aan den inhoud van menschelijke gewaarwordingen en emoties een vorm kan geven naar believen. Neen, die gewaarwording die gij zegt in twee of meer verschillende ‘vormen’ te kunnen uiten, is niet dezelfde als die andere; voor die ééne past maar één vorm: is de vorm anders, dan was er een andere inhoud. Dit schijnt een uiterst moeilijk en ingewikkeld probleem, en veel is erover gestreden. Maar inderdaad is de waarheid zoo oud en zoo helder. Wie zegt tot een vrouw: ‘ik heb u lief’, geeft daarmede uiting aan een geheel andere inwendige zieleervaring dan welke dengene beweegt die verklaart: ‘ik hou zooveel van je’, of, ‘ik bemin u teeder’, - terwijl toch, naar verstandelijk en naar lexicologisch begrip, de beteekenis dier woorden dezelfde schijnt, en men van al die drie personen, in de taal der constateerende rede zou zeggen: ‘o, die man koestert genegenheid voor die vrouw’. En àls men dat laatste zegt, zegt men toch ten slotte nòg weer wat anders dan ieder van de drie heeft gevoeld.

Als nu iedere fijnste schakeering eener ziels-aandoening onvermijdelijk en noodwendig een andere ver-klanking met zich brengt, dan moet men wel een zeer gevoelig en zeer subtiel-aangelegd mensch zijn, om, vertalend, juist nà te voelen wat er in het oorspronkelijk staat, en, een bestaande vertaling willende verbeteren, de klank-nuances der gegevene juist te begrijpen en te beluisteren, vóórdat men daarvoor andere, schijnbaar gelijkwaardige, in de plaats stelt. Kan men dat niet, vraagt men alleen naar de lexicologische beteekenis der woorden, en substitueert men andere woorden en woorden-

reeksen aan de oude, zonder zich af te vragen of men - blijvende binnen de grenzen eener juiste overzetting van het origineel - nu ook dezelfde gedachte met de gelijkwaardige, en dus éénig-juiste, klanken heeft weergegeven, dan is men een slecht begrijper en een slecht psycholoog, géén artist en géén ver-taler.

Prof. Oort nu, in zijn nieuwe vertolking van het Nieuwe Testament, blijkt helaas zulk een weinig beproefde en betrouwbare gids te zijn. Hij geeft ons niet denzelfden Bijbel, hij sticht en ontroert ons niet zooals de Staten-vertalers het nu nog na driehonderd jaren vermogen; hij geeft ons in de plaats van het oude niet iets beters, maar iets minderwaardigs; hij schenkt ons voor poezie: verstandelijk proza, voor zieleontroering: redeneering, voor de extase van het geloof: religieuse woorden, voor de verrukking der ziel: een uiteenzetting, voor de aangrijpende diepten van leed en berouw: vrije-gemeentepreeken, en voor de hoogste en reinste geloofsvreugd: dictionnaire-wijsheid in vrijzinnigen geest.

Men denke zich één oogenblik dit wonder in: dat de Staten-Vertaling der 17e eeuw, nú nog, in de 20e, een rijkdom en grootheid van Hollandsche taal geeft te zien en te gevoelen, die geen ander gebrek heeft dan dat zij in sommige kringen, haars ondanks en tegen haar bestemming, tot een soort rhetorisch jargon is geworden; maar ook zelfs uit dat gebrek, dat haar toch waarlijk niet van nature eigen is, maar is toe te schrijven aan den vormelijken en conservatieven geest van ons volk, - ook uit dat misbruik blijkt haar onsterfelijke kracht. Het drie eeuwen van historische wisselingen en woelingen, van geestelijken strijd, van veranderingen op ieder gebied, van revolutien niet het minst ook in de literatuur en de waardeering van taal-schoonheid, te hebben uitgehouden zóó dat de 20e-eeuwer die voelt en begrijpt, nòg staat verstomd en verslagen van de macht dezer taal, - dat is een wonder waarbij de poging van Prof. Oort, hoe grootsch op zichzelf ook en hoe eerbiedwaardig van ongebroken kracht, iets kleins en nietigs krijgt dat men hem ternauwernood kan vergeven. Wat doet, bij een boek als de Bijbel, ten slotte een hier en daar taalkundig min-juiste vertaling ertoe, als het geheel iets zóó schoons, zóó verhevens, zóó rijks en statig-gedragen gewijds heeft als de

Dordtsche vertaling. En wat hebben wij, als zooveel van dat alles teloor gaat, aan de accuratesse der lexicologisch-preciese, maar ònschoone en vlakke, armoedige en laag-bij-den-grondsche overzetting van den wèl-onderlegden en geleerden schoolmeester?

Zegt iemand dat het toch om de taalkundig meest-juiste vertaling te doen is? Neen, - dat is, in zijn algemeenheid, een misvatting.

Hier is een boek, of een samenstel van boeken, of een verzameling van geschriften, die in grondtoon en strekking niet zijn: wetenschappelijk of redekunstig, maar fantastisch-historisch, stichtelijk, en diep-religieus. En een stemming te wekken die, met behoud zooveel mogelijk van het oorspronkelijke, overeenkomt met wat de lezer vóór eeuwen gewaar werd, - ziedaar de eisch der vertaling. En als dat zoo is, dan doet het er immers niets toe of hier en ginds een uitdrukking of een zinsnede redekunstig en grammaticaal niet geheel met de woorden van het oorspronkelijke is weergegeven, ja zelfs is het niet zeer belangrijk of er op sommige plaatsen iets geheel onverstaanbaars te voorschijn is gekomen, - maar uitsluitend is het de vraag of de lezer der vertaling in het diepst zijner ziel die roerselen terugvindt die het voorgeslacht met gelijksoortige affecten vervulde.

Men vergete toch niet dat de Bijbel een boek is, geheel en essentieel verschillend van alle andere, niet alleen in wording, samenstelling, verscheidenheid, - maar ook en vooral in strekking, in stemming en be-stemming. Wie dat voorbijziet, en den Bijbel slechts houdt voor een object van tekst-critiek, voor een soort historisch-literair fossiel waarmee men zich opsluit in het laboratorium der taalkundige ontleding en determinatie, die heeft een aan de geschiedkundige wording en bestemming des Bijbels geheel ongelijk en onevenredig doel: die geeft ons een antiquiteit voor een levend organisme, voor een levenwekkende en bezielende kracht een stuk doode materie.

In den Bijbel gaan literaire schoonheid en religieuse strekking samen en zijn die beiden onverbrekelijk verbonden. Iets dat alléén-schoon is, is óók zéér na verwant aan het religieuse, en: daarentegen en daarnevens, is een ‘stichtelijk’ boek zònder schoonheid een prul en een ònding. Alle echte

religiositeit heeft in zich een element van schoonheid, gelijk de schoonheids-ontroering iets essentieel-religieus heeft. Religie zonder schoonheid is een dor en een doodsch, benauwd en duf begrips-dogma, en schoonheid die niet een aan de religieuse ontroering analoog element in zich draagt en een aan deze verwant sentiment bij den lezer of aanschouwer teweegbrengt, is louter ijdelheid. Een Gothische kathedraal, een Madonna van Rafael, de Divina Commedia, zijn schoone religie en religieuse schoonheid in-één; op een ander plan ook: een zeventiend'eeuwsche protestantsche hoofdkerk, een molen van Jacob Maris, de Nachtwacht, en een drama van Shakespeare of van Sophocles.

III.

Laat ons nu zien, en aan het hierboven besprokene enkele van de meest bekende en meest aangrijpende teksten en hoofdstuk-fragmenten toetsen, om daarna een voorspelling te wagen betreffende de kansen der nieuwe vertaling op populariteit en op de, door den vertaler toch zeker beoogde, verdringing van de Dordtsche door de Leidsche.

Wij doen natuurlijk slechts zeer enkele grepen, maar wij vertrouwen dat die meer dan voldoende zullen zijn om onze bedoeling duidelijk te maken, en dat geen lezer ons zal beschuldigen van willekeur, om ons te verwijzen naar plaatsen waar de nieuwe vertaling zooveel schooner zou zijn dan de oude. Met een gemoedelijke en familiare uitdrukking kan men veilig zeggen: de rest is nèt zoo.

Gemakshalve drukken wij de teksten der Leidsche en der Dordtsche overzetting nevens elkander af, terwijl wij bij ieder fragment een korte kritiek voegen.

Matthaeus V.

Staten-Vertaling. Leidsche Vertaling.
1. En Jezus, de scharen ziende, is geklommen op eenen berg, en als hij nedergezeten was, kwamen zijne discipelen tot hem. 1. Toen Jezus de scharen zag, beklom hij den berg, en toen hij was gaan zitten, kwamen zijn leerlingen tot hem.
2. En zijnen mond geopend hebbende, leerde hij hen, zeggende: 2. Nu opende hij den mond en leerde hen aldus:

3. Zalig zijn de armen van geest; want hunner is het koninkrijk der hemelen. 3. Zalig de armen naar den geest; want hunner is het koninkrijk der hemelen.
4. Zalig zijn die treuren, want zij zullen vertroost worden. 4 Zalig de treurenden; want zij zullen vertroost worden.
5. Zalig zijn de zachtmoedigen; want zij zullen het aardrijk beërven. 5 Zalig de zachtmoedigen, want zij zullen het aardrijk beërven.
6. Zalig zijn die hongeren en dorsten naar de gerechtigheid; want zij zullen verzadigd worden. 6. Zalig de hongerenden en dorstenden naar gerechtigheid; want zij zullen verzadigd worden.
7. Zalig zijn de barmhartigen; want hun zal barmhartigheid geschieden. 7. Zalig de barmhartigen; want hùn zal barmhartigheid bewezen worden.
8. Zalig zijn de reinen van hart; want zij zullen God zien. 8. Zalig de reinen van hart; want zij zullen God zien.
9. Zalig zijn de vreedzamen; want zij zullen God's kinderen genaamd worden. 9. Zalig de vredestichters; want zij zullen kinderen Gods genoemd worden.
10. Zalig zijn zij, die vervolgd worden om der gerechtigheid wil; want hunner is het koninkrijk der hemelen. 10. Zalig wie om hun godsvrucht vervolgd worden; want hunner is het koninkrijk der hemelen.
11. Zalig zijt gij, als de menschen u smaden en vervolgen, en liegende alle kwaad tegen u spreken om mijnentwil. 11. Zalig zijt gij wanneer men om mijnentwil u smaadt, vervolgt, en allerlei valsche beschuldigingen tegen u inbrengt.
12. Verblijdt en verheugt u; want uw loon is groot in de hemelen; want alzoo hebben zij vervolgd de profeten die vóór u geweest zijn. 12. Verheugt en verblijdt u; want uw loon in den hemel is groot; zóó toch heeft men de profeten die vóór u geleefd hebben vervolgd.

Men kan niet met grooter naïveteit en met geringer noodzakelijkheid meer groteske platheden opeenstapelen in minder regels, en die in de plaats stellen van een edel en zuiver proza, dan de hooggeleerde vertaler het deed in vers 1. Als de zaak niet zoo ernstig was, zou men zich bijna de handen wrijven van genoegen over het jammerlijke taaltje dat er te voorschijn is gekomen voor den stil-plechtigen aanhef van het hoofdstuk. ‘En toen hij was gaan zitten’, - deze beschrijving van een schoolmeester die plaats neemt voor de klasse of van een visite-makenden heer op een ‘jour’, staat voor: ‘en als hij nedergezeten was’. ‘Nu opende hij den mond’, - deze visie van een patiënt bij den tand-

arts, komt in de plaats van: ‘en zijnen mond geopend hebbende’. Gevoelt men goed het buitengewoon ridicule van de beide (geheel noodelooze) wijzigingen? Het verschil, vooral bij de laatste zinsnede, schijnt zoo gering, en is toch zoo bijzonder groot: behalve de zooveel grooter gedragenheid van hoofd- en bijzin in de Staten-Vertaling, met het statige deelwoord, tegenover de nuchtere gelijkloopende zinnetjes der Oort'sche, is het onderscheid vooral gelegen in den enormen afstand die er ligt tusschen de uitdrukkingen ‘den mond’ en ‘zijnen mond’; tegenover ‘zijnen mond’, met het voluit verbogen voornaamwoord, klinkt het andere als stond er op zijn plat-Amsterdamsch ‘se mond’, terwijl het bovendien nog iets - in deze omgeving volkomen lachwekkends - wetenschappelijks heeft.

En nu de ‘zaligsprekingen’-zelve. De schoonheid en distinctie der alliteratie van het ‘Zalig zijn’ is Prof. Oort natuurlijk ontgaan. Omdat er in het Grieksch geen werkwoord staat, moest het ook in 't Hollandsch ontbreken. ‘Zalig zijn die treuren’, ‘Zalig zijn die hongeren en dorsten’, is fraaier en gedragener dan ‘Zalig de treurenden’ en ‘Zalig de hongerenden en dorstenden’. En ‘Zalig zijn zij die vervolgd worden om der gerechtigheid wil’ is beter en schooner dan ‘Zalig wie om hun godsvrucht vervolgd worden’. Beter omdat het Grieksche woord (διϰαιοσύνη) dichter benaderd is, schooner omdat ‘gerechtigheid’ een in klank veel nobeler woord is dan ‘godsvrucht’. ‘Zalig zijt gij als de menschen u smaden en vervolgen, en liegende alle kwaad tegen u spreken om mijnentwil’: dit rijke en rhythmische proza wordt bij Prof. Oort tot het min of meer schunnige en on-muzikale: ‘Zalig zijt gij wanneer men om mijnentwil u smaadt, vervolgt, en allerlei valsche beschuldigingen tegen u inbrengt.’ Niet alleen is dit leelijk, - maar het is niet eens een grammaticaal-letterlijke vertaling van den Griekschen tekst, die zoo schilderachtig het deelwoord ψευδόμευο ι heeft, dat hier mat en kleurloos in een bijvoegelijk naamwoord wordt omgezet. De Dordtsche vaderen mogen in taal-kènnis dikwijls tekort geschoten zijn; maar taalgevóel en gehóór hadden ze in onmetelijk hoogere mate dan hun Leidsche epigoon. In dit 11e Vers komt zoo duidelijk uit dat de letterlijke vertaling, zelfs met de volgorde der oorspron-

kelijke woorden, mits bewerkt door iemand met gevoel en begrip, oneindig beter is dan de lichtelijk-vrije en oogenschijnlijk vlottere en minder-stijve van den enkel-geleerde.

Bescheidenheid verbiedt ons, voor een verdere vergelijking van den tekst der Berg-rede plaats te vragen. Wie er belang in stelt legge de beide vertalingen naast elkander en zie, wat er van deze verheven toespraak in de handen van den nieuwen vertaler terecht is gekomen. En als men nu nog maar zeggen kon dat er zooveel duistere plaatsen zijn opgehelderd en leesbaar gemaakt! Maar er is niet één tittel of ‘haakje’ (dit is het moderne woord voor ‘iota’, zie vs. 18) van de Staten-Vertaling dezer rede of ze is duidelijk en goed en schoon.

Johannes XIV

Staten-Vertaling. Leidsche Vertaling.
1. Uw hart worde niet ontroerd: gijlieden gelooft in God, gelooft ook in mij. 1. Uw hart worde niet ontroerd. Gelooft God en gelooft mij.
2. In het huis mijns Vaders zijn vele woningen; anderszins zou ik het u gezegd hebben: ik ga heen om u plaats te bereiden; 2. In het huis mijns Vaders zijn vele woningen; anders zou ik het u gezegd hebben.
3. En zoo wanneer ik heen zal gegaan zijn, en u plaats zal bereid hebben, zoo kom ik weder, en zal u tot mij nemen, opdat gij ook zijn moogt waar ik ben. 3. Want ik ga u plaats bereiden, en indien ik voor u een plaats ga bereiden, dan zal ik wederkomen en u tot mij nemen; opdat ook gij zijn moogt waar ik ben.
4. En waar ik heenga, weet gij, en den weg weet gij. 4. En waar ik heenga, gij kent den weg daarheen.

De Oort'sche vertaling van dezen koninklijken aanhef van Jezus' troostrede tot zijn jongeren is nog maar het beginsel der smarten. Zij moge op enkele punten aan woordelijke overzetting van het Grieksch gewonnen hebben, - aan beteekenis boet zij minstens evenveel in door haar volstrekt gebrek aan rhythme en door haar buitengewone nuchterheid. ‘Gijlieden gelooft in God, - gelooft ook in mij’, - die woorden zijn als de oplegging van een zachte en teedere hand op het hoofd van een diep-bedroefde; ‘gelooft God en gelooft mij’ is, daarbij vergeleken, een ruw en hard

bevel. Het misschien min of meer willekeurig vertalen van πιστεύετε in de Staten-Vertaling, beurtelings als aantoonende en als gebiedende wijs, geeft iets veel schooners in taal en daarmede iets diepers en troostvollers in inhoud dan de consequente kategorische imperatief van Prof. Oort. Hier is een beroep van den Meester op de jongeren, om hetgeen reeds in hen leeft, te verdiepen en te verrijken door het te verbinden aan zijn persoon, nadat hij van hen zal zijn heengegaan, - een beroep dat in de beide imperatieven in geen enkel opzicht tot zijn recht komt.

Leelijk, en om de foutieve consecutio temporum ook slecht-Hollandsch, is de zinsnede: ‘indien ik voor u een plaats ga bereiden, dan zal ik weder komen’ enz. Hoeveel rijker en in den breeden maatslag zijner ranke rhythmen hoeveel schooner is dat: ‘Zoo wanneer ik heen zal gegaan zijn en u plaats zal bereid hebben, zoo kome ik weder’,

En dan vers 4: ‘En waar ik heenga, gij kent den weg daarheen’. Deze geheel ongrammatische en onhollandsche1) min of meer plat-leuke en oolijke verzekering, alsof Jezus zeggen wilde: ‘doe nu niet alsof gij het niet wist, gij weet het drommelsch goed’, steekt wel zeer af bij den stil-zegenenden en rustwekkenden versregel, met zijn kalm en klaar en statig rhythme: ‘En waar ik heenga, weet gij, en den weg weet gij’. Wat doet het er nu toe of er in 't Grieksch staat: Καἰ ȏποϑ ἐγὠ ὑπάγω οῖδατε τἠν ὁδόµ? Had men dan ten minste vertaald: en gij kent den weg naar [de plaats] waar ik heenga. Dan ware er althans van het rhythmisch proza iets overgebleven: nu is er slechts iets ridicuuls van geworden.

Staten-Vertaling. Leidsche Vertaling.
12. Voorwaar, voorwaar zeg ik ulieden: die in mij gelooft, de werken die ik doe, zal hij ook doen, en zal meer doen dan 12. Voorwaar, voorwaar, ik zeg u, wie in mij gelooft zal de werken die ik doe ook doen, ja, hij zal grootere verrichten;

deze; want ik ga heen tot mijnen Vader. want ik ga naar den Vader,
13. En zoo wat gij begeeren zult in mijnen naam, dat zal ik doen; opdat de Vader in den Zoon verheerlijkt worde. 13 En al wat gij met vermelding van mijn naam zult vragen zal ik doen; opdat de Vader in den Zoon verheerlijkt worde.
14. Zoo gij iets begeeren zult in mijnen naam, ik zal het doen. 14. Indien gij iets vraagt met vermelding van mijn naam, zal ik het doen.
15. Indien gij mij liefhebt, zoo bewaart mijne geboden. 15. Indien gij mij liefhebt, zult gij mijn geboden in acht nemen.
16. En ik zal den Vader bidden, en hij zal u eenen anderen Trooster geven, opdat hij bij u blijve in der eeuwigheid. 16. En op mijn gebed zal de Vader u een anderen helper geven, die voor eeuwig bij u zal blijven,
17. Namelijk den Geest der waarheid, welken de wereld niet kan ontvangen, want zij ziet hem niet en kent hem niet; maar gij kent hem, en hij blijft bij ulieden en zal in u zijn. 17. den Geest der waarheid dien de wereld niet kan ontvangen omdat zij hem ziet noch kent; want hij blijft bij u en zal in u zijn.
18. Ik zal u geene weezen laten; ik kom weder tot u. 18. In zal u niet als weezen achterlaten, ik kom tot u.
19. Nog een kleinen tijd, en de wereld zal mij niet meer zien; maar gij zult mij zien; want ik leef en gij zult leven. 19. Weldra ziet de wereld mij niet meer, maar gij ziet mij, omdat ik leef en ook gij leven zult.
20. In dien dag zult gij bekennen dat ik in mijnen Vader ben en gij in mij en ik in u. 20. Te dien dage zult gij inzien dat ik in den Vader ben en gij in mij en ik in u.
21. Die mijne geboden heeft, en dezelve bewaart, die is het die mij liefheeft; en die mij liefheeft, zal van mijnen Vader geliefd worden; en ik zal hem liefhebben en ik zal mijzelven aan hem openbaren. 21. Wie mijn geboden heeft en ze in acht neemt, die is het die mij liefheeft; en wie mij liefheeft zal ook door mijn Vader geliefd worden, en ik zal hem liefhebben en mij aan hem openbaren.

Goed is in dit fragment alleen: de samensmelting van vers 12 met vers 13 (ofschoon eigenlijk een ieder het reeds zoo las) en de bijna woordelijke overneming van vers 21 (ofschoon ‘bewaart’ in den stijl beter past dan ‘in acht neemt’, en de herhaling van ‘ik zal’, in de laatste zinsnede, fraaier is dan de aaneenkoppeling van de beide hoofdwerkwoorden). Maar overigens is de nieuwe vertaling bijna delicieus van nuchtere geborneerdheid. In vs. 12 lijkt het alsof er sprake is van de goocheltoeren eens prestidigitateurs in zijn onna-

volgbare ‘verrichtingen’ voor het geacht publiek. ‘Met vermelding van mijn naam’ (vs. 13 en 14) is zuivere kantoorstijl: men zou ook kunnen zeggen: ‘onder mijne auspicien’, of ‘door mij geïntroduceerd’, of ‘onder overlegging van mijn visitekaartje’. Het totaal gebrek aan echten gewijden klank in deze verzen laat ik nu maar rusten; men leze vs. 14 (die indrukwekkende en aandoenlijke herhaling van vs. 13) in de beide vertalingen, en ook zonder verderen commentaar zal ieder die oog heeft voor taal-schoonheid en daarmede voor den inhoud der troostrijke en vorstelijkverheven sententie, beseffen welk een eindelooze afstand er ligt tusschen het Leidsch en het Dordtsch idioom.

In vs. 16 is de Grieksche tekst door de Staten-Vertaling nauwkeuriger weergegeven, en het resultaat is dan ook beter en schooner: ‘en ik zal den Vader bidden’ is juister en verhevener dan ‘op mijn gebed’.

In vs. 18 is de beteekenis geheel veranderd: ‘Ik zal u geene weezen laten’ is totaal iets anders dan ‘ik zal u niet als weezen achterlaten’. Jezus zou zijn jongeren juist wèl ‘als weezen’ achterlaten, - maar hij zou dien toestand niet doen vóórtduren. Hij zou hen ‘geene weezen láten’. Al ware het nu dat de Grieksche woorden (οὐϰ ἀφήσ03C9; ὑμᾶν ὀϱφανούϛ) in schoolschen zin eerder tot de Leidsche dan tot de Dordtsche vertaling zouden voeren, - de bedoeling is zóó duidelijk, dat de laatste verre de voorkeur verdient: de Leidsche versie is die van een gymnasiast die ‘woordjes’ opzoekt, de Dordtsche die van den taal- en gedachtebegrijpenden kunstenaar.

Vs. 19. De Leidsche woorden zijn bijna potsierlijk van banaliteit; zij lokken haast tot profanatie, en men denkt onwillekeurig aan het spelletje van ‘zoo zie je me en zoo zie je me niet’. Zóó waar is het dat twee vormen niet één gedachte-inhoud dekken. Bij het lezen van de Staten-Vertaling komt zulk een associatie van denkbeelden natuurlijk bij niemand op.

In vs. 20 is ‘bekennen’, in al zijn schijnbare verouderdheid, oneindig beter dan ‘inzien’, omdat ‘bekennen’ een ziele-ervaring en ‘inzien’ het resultaat eener begrips- en rede-overweging beduidt.

Waarlijk, vs. 21 is op een enkel woord na, het eenig goede van het fragment.

Ten slotte citeer ik nog het ontroerende vers 27 in de beide vertalingen:

Staten-vertaling. Leidsche vertaling.
27. Vrede laat ik u, mijnen vrede geef ik u; niet gelijkerwijs de wereld hem geeft, geef ik hem u. Uw hart worde niet ontroerd, en zijt niet versaagd. 27. Vrede laat ik u na, mijn vrede geef ik u; ik geef niet zooals de wereld geeft. Uw hart worde niet ontroerd of bevreesd.

Hier komt onder meer duidelijk uit welk een onschatbare waarde het behoud van zoogenaamd verouderde of afgesleten taalvormen en zegswijzen heeft. en hoe uiterst barbaarsch en gevoelloos zij handelen die al die kostbaarheden in naam van een ingebeeld modernisme als archaïstisch verbannen en verwerpen.

‘Mijnen vrede geef ik u’, - welke een andere klank (en dus inhoud) dan: ‘mijn vrede geef ik u’; ‘niet gelijkerwijs de wereld hem geeft, geef ik hem u’ - welk een hooge gratie van zeggen, vergeleken bij dat ‘ik geef niet zooals de wereld geeft’: terwijl wij in de oude vertaling bovendien geheel het rhythme van het Grieksche ‘οὐ ϰαϑὠϛ ὀ ϰόσμοϛ δίδωσιν ἐγὠ δίδωμι ὑωῖν’ terugvinden. - ‘Vrede laat ik u, mijnen vrede geef ik u’: welk een rijkdom en · ruimte van klank-expressie, welk een ware zegening in majestueuze rhythmen, tegenover de onnoozele testamentaire dispositie: ‘vrede laat ik u na, mijn vrede geef ik u’. En eindelijk: welk een hemelsbreed verschil in klank tusschen het moderne ‘Uw hart worde niet ontroerd of bevreesd [vooral dat “of” is kostelijk!] en het oude: “Uw hart worde niet ontroerd, en zijt niet versaagd”. “Versaagd” is natuurlijk weer te antiek.

Joh. XV.

Staten-vertaling. Leidsche vertaling.
1. Ik ben de ware wijnstok, en mijn Vader is de landman. 1. Ik ben de ware wijnstok, en mijn Vader is de wijngaardenier.
2. Alle rank die in mij geene vrucht draagt, die neemt hij weg; en al die vrucht draagt die reinigt hij, opdat zij meer vrucht drage. 2. Elke rank aan mij die geen vrucht draagt neemt hij weg en elke die wel vrucht draagt, reinigt hij, opdat zij meer vrucht drage.
3. Gijlieden zijt nu rein om het woord dat ik tot u gesproken heb. 3. Reeds door het woord dat ik tot u gesproken heb zijt gij rein.

4. Blijft in mij, en ik in u. Gelijkerwijs de rank geene vrucht kan dragen van zichzelve, zoo zij niet in den wijnstok blijft, alzoo ook gij niet, zoo gij in mij niet blijft. 4. Blijft in mij, opdat ik in u blijve. Evenals de rank geen vrucht kan dragen uit zichzelve maar alleen wanneer zij in den wijnstok blijft, evenmin gij indien gij in mij niet blijft.
   
9. Gelijkerwijs de Vader mij liefgehad heeft, heb ik ook u liefgehad; blijft in deze mijne liefde. 9. Zooals de Vader mij heeft liefgehad, heb ook ik u liefgehad. Blijft mijn liefde voor u behouden.

In vs. 1 is de vervanging van het woord ‘landman’, met zijn stil-vredigen en rustigen klank, door ‘wijngaardenier’, dat ten eerste in 't geheel geen klank heeft en vervolgens hier ter plaatse geheel uit de maat valt, waarlijk aller-aardigst vanwege de botanische accuratesse: inderdaad, bij een wijnstok behoort een wijngaardenier, en geen landman. Hoe kwamen die Dordtsche heeren aan zulk een van zóó weinig vakkennis getuigende énormiteit! Wel is γεωϱγός = landman, maar welke ‘landman’ verbouwt er nu druiven? Het is aardiger en moderner om te spreken van ‘wijngaardenier’, evenals het natuurlijk véél echter en rëeeler is en tot den twintigste-eeuwer véél beter spreekt als men zegt dat Judas met een ‘bataljon’ in Gethsémane kwam1), dan wanneer men het on-militaire en antieke ‘bende’ had laten staan. Alleen: is ‘bataljon’ niet wat weinig? Ware ‘regiment’ of ‘brigade’ niet beter geweest? Of is het soms te veel, en had er ook moeten staan: compagnie, of sectie?

Vs. 2. ‘Alle rank die in mij geene vrucht draagt’, is beter dan ‘elke rank aan mij die geen vrucht draagt’, omdat de laatste woorden een veel te realistische voorstelling oproepen, en de eerste de uitsluitend geestelijke bedoeling volkomen weergeven.

In vs. 4 is de vergelijking wier eerste lid begint met ‘evenals’, terwiil het tweede aanvangt met ‘evenmin’, geen Hollandsch. De Staten-Vertaling heeft in zuiver Nederlandsch: ‘gelijkerwijs... alzoo’.

Vs. 9 biedt in de oude vertaling een schoon en klankvol en verheven, in de nieuwe een nuchter en simpel proza zonder eenig élan. Mij liefgehad heeft’, is evenveel rhythmischer dan ‘mij heeft liefgehad’, als ‘gelijkerwijs’, in al

zijn statige ouderwetschheid, mooier en stijlvoller is dan het alledaagsche ‘zooals’. En‘ blijft in deze mijne liefde’, ofschoon in verstandelijke beteekenis niet essentieel verschillende van de Oort'sche lezing, is dieper, rijker, inniger, en ook verstaanbaarder dan het moderne ‘blijft mijne liefde voor u behouden’, waarin het taal-schoon zoek is geraakt, en waar men even naar den zin moet raden, in twijfel of er niet moest staan: blijft uwe liefde voor mij behouden. De Grieksche tekst is zoo helder als glas, en de Staten-Vertaling letterlijk.

Joh. XVII.

Staten-Vertaling. Leidsche Vertaling
1. Dit heeft Jezus gesproken, en hij hief zijne oogen op naar den hemel, en zeide: Vader, de ure is gekomen, verheerlijk uwen Zoon, opdat ook uw Zoon U verheerlijke. 1. Zoo sprak Jezus, en nu hief hij zijn oogen ten hemel en zeide: Vader, de ure is gekomen; verheerlijk uw Zoon; opdat uw Zoon U verheerlijke.
2. Gelijkerwijs Gij hem macht gegeven hebt over alle vleesch, opdat al wat Gij hem gegeven hebt, hij hun het eeuwige leven geve. 2. Overeenkomstig de macht die Gij hem gegeven hebt over alle vleesch, om aan al wat Gij hem gegeven hebt, het eeuwige leven te schenken.
3. En dit is het eeuwige leven, dat zij U kennen, den eenigen waarachtigen God, en Jezus Christus, dien Gij gezonden hebt. 3. Dit is het eeuwige leven, dat zij U kennen, den eenigen waarachtigen God, en hem dien Gij gezonden hebt, Jezus Christus.
4. Ik heb U verheerlijkt op de aarde; ik heb voleindigd het werk, dat Gij mij gegeven hebt om te doen; 4. Ik heb U op aarde verheerlijkt, door het werk te volbrengen dat Gij mij opgedragen hebt.
5. En nu, verheerlijk mij, Gij Vader! bij Uzelven, met de heerlijkheid, die ik bij U had, eer de wereld was. 5. En nu, verheerlijk Gij mij, bij U, met de heerlijkheid die ik bij U had voordat de wereld bestond.
6. Ik heb uwen naam geopenbaard den menschen, die Gij mij uit de wereld gegeven hebt. Zij waren uwe, en Gij hebt ze mij gegeven; en zij hebben uw woord bewaard. 6. Ik heb uw naam geopenbaard aan de menschen die Gij mij uit de wereld gegeven hebt. U behoorden zij toe, en Gij hebt ze mij gegeven, en zij hebben uw woord onderhouden.
7. Nu hebben zij bekend, dat alles, wat Gij mij gegeven hebt, van U is; 7. Nu hebben zij erkend, dat al wat Gij mij gegeven hebt, van U afkomstig is;
8. Want de woorden die Gij mij gegeven hebt, heb ik hun ge- 8. want de woorden, die Gij mij gegeven hebt, heb ik hun ge-

geven en zij hebben ze ontvangen, en zij hebben waarlijk bekend, dat ik van U uitgegaan ben, en hebben geloofd, dat Gij mij gezonden hebt. geven, zij hebben ze aangenomen, in waarheid erkend dat ik van U ben uitgegaan, en geloofd dat Gij mij gezonden hebt.
9. Ik bid voor hen; ik bid niet voor de wereld, maar voor degenen die Gij mij gegeven hebt, want zij zijn uwe. 9. Ik bid U voor hen; ik bid niet voor de wereld, maar voor hen die Gij mij gegeven hebt;
10. En al het mijne is uwe, en al het uwe is mijne; en ik ben in hen verheerlijkt. 10. want zij behooren U toe, en al het mijne is het uwe, het uwe het mijne, en ik ben in hen verheerlijkt.
11. En ik ben niet meer in de wereld, maar deze zijn in de wereld, en ik kom tot U. Heilige Vader, bewaar ze in uwen naam, die Gij mij gegeven hebt, opdat zij één zijn gelijk als wij. 11. Ik ben niet meer in de wereld, maar zij zijn in de wereld, en ik ga tot U. Heilige Vader, bewaar hen door uwen naam, dien Gij mij gegeven hebt; opdat zij een mogen zijn als wij.
12. Toen ik met hen in de wereld was, bewaarde ik ze in uwen naam. Die Gij mij gegeven hebt, heb ik bewaard, en niemand uit hen is verloren gegaan, dan de zoon der verderfenis, opdat de Schrift vervuld worde. 12. Zoolang ik bij hen was heb ik hen bewaard door uwen naam, dien Gij mij gegeven hebt; ik heb over hen gewaakt en niemand uit hen is verloren gegaan; behalve de zoon des verderfs, opdat de Schrift vervuld werd.
13. Maar nu kom ik tot U, en spreek dit in de wereld, opdat zij mijne blijdschap vervuld mogen hebben in zich zelve. 13. Nu ga ik naar U, en ik spreek dit uit in de wereld opdat zij de vreugd die ik bezit volkokomen in zich mogen bezitten.
14. Ik heb hun uw woord gegeven; en de wereld heeft ze gehaat, omdat zij van de wereld niet zijn, gelijk als ik van de wereld niet ben. 14. Ik heb hun uw woord gegeven, en de wereld heeft hen gehaat; want zij zijn niet uit de wereld afkomstig, gelijk ik niet uit de wereld afkomstig ben.
15. Ik bid niet, dat Gij hen uit de wereld wegneemt, maar dat Gij hen bewaart van den booze. 15. Ik bid niet dat gij hen uit de wereld wegneemt, maar dat gij hen bewaart voor den Booze.
16. Zij zijn niet van de wereld. gelijkerwijs ik van de wereld niet ben. 16. Zij zijn evenmin uit de wereld afkomstig als ik;
17. Heilig ze in uwe waarheid: uw woord is de waarheid. 17 wijdt hen door de waarheid; uw woord is de waarheid.
18. Gelijkerwijs Gij mij gezonden hebt in de wereld, alzoo heb ik hen ook in de wereld gezonden; 18 Zooals Gij mij gezonden hebt tot de wereld, heb ook ik hen gezonden;

19. En ik heilig mijzelven voor hen, opdat ook zij geheiligd mogen zijn in waarheid. 19. en ik wijd mij voor hen; opdat ook zij gewijd mogen zijn door de waarheid.
20. En ik bid niet alleen voor dezen, maar ook voor degenen die door hun woord in mij gelooven zullen. 20. Niet alleen voor hen bid ik, maar ook voor hen die door hun woord in mij gelooven;
21. Opdat zij allen één zijn, gelijkerwijs Gij, Vader, in mij, en ik in U, dat ook zij in ons één zijn; opdat de wereld geloove, dat Gij mij gezonden hebt. 21. Opdat allen één zijn, zooals Gij, Vader, in mij, en ik in U - dat ook zij in ons één zijn - opdat de wereld geloove dat Gij mij gezonden hebt.
22. En ik heb hun de heerlijkheid gegeven, die Gij mij gegeven hebt; opdat zij één zijn, gelijk als wij één zijn. 22. Ik heb hun de heerlijkheid gegeven die Gij mij gegeven hebt;
23. Ik in hen, en Gij in mij; opdat ook zij volmaakt zijn in één, en opdat de wereld bekenne, dat Gij mij gezonden hebt, en hen liefgehad hebt, gelijk Gij mij liefgehad hebt. 23. opdat zij één zijn zooals wij één zijn, ik in hen en Gij in mij - dat zij volkomen één mogen zijn - opdat de wereld wete dat Gij mij hebt gezonden, en hen liefgehad zooals Gij mij hebt liefgehad.
24. Vader, ik wil, dat, waar ik ben, ook die bij mij zijn, die Gij mij gegeven hebt; opdat zij mijne heerlijkheid mogen aanschouwen, die Gij mij gegeven hebt; want Gij hebt mij liefgehad vóór de grondlegging der wereld. 24. Vader, ik wil dat zij die Gij mij gegeven hebt, bij mij zijn, waar ik ook ben; opdat zij mijn heerlijkheid aanschouwen, welke Gij mij gegeven hebt, omdat Gij mij lief hadt vóór de grondlegging der wereld.
25. Rechtvaardige Vader, de wereld heeft U niet gekend; maar ik heb U gekend, en dezen hebben bekend, dat Gij mij gezonden hebt; 25. Rechtvaardige Vader, de wereld heeft U niet gekend, maar ik heb U gekend, en dezen hebben erkend dat Gij mij gezonden hebt.
26. En ik heb hun uwen naam bekend gemaakt, en zal hem bekend maken; opdat de liefde waarmede Gij mij liefgehad hebt, in hen zij, en ik in hen. 26. Ik heb hun uw naam bekend gemaakt en zal het blijven doen; opdat de liefde waarmede Gij mij hebt liefgehad in hen zij, en ik in hen.

Ziehier dan het Hoogepriesterlijk Gebed. Ik heb mij moeten veroorloven, het in zijn geheel uit te schrijven, omdat het onverbrekelijk één is en niet fragmentarisch kan weergegeven worden.

Men moet inderdaad wel dùrven, om in de waarlijk sacramenteel-wijdingsvolle, hoog-religieuse, grandiose vertaling der Staten, zonder eenige noodzakelijkheid aan grammatica of lexicon ontleend, ook maar een tittel of jota te veranderen. Inderdaad vordert nòch de Hollandsche, nòch de Grieksche tekst een verbetering van het bestaande, in den zin van verduidelijking of verklaring.

Het merkwaardige is dan ook dat, voor den niet scherpzienden en niet subtiel-voelenden lezer, de nieuwe versie slechts weinig schijnt af te wijken van de oude, zoodat de bewonderaars van het Leidsche werk allicht zullen uitroepen dat hier dan toch onze beschuldigingen niet opgaan, en dat hier althans de vertaler, indien al niet overal elders, beseft blijkt te hebben dat hij in tegenwoordigheid was van iets zóó heiligs, zóó hoogs en verhevens, dat wijziging nauwelijks toelaatbaar scheen.

Toch zullen wij aantoonen dat de vertaler het klaar heeft weten te spelen om op sommige van de schoonste en verhevenste plaatsen den tekst volkomen te bederven.

Zoo - om niet te spreken van het hier nòg voelbaarder dan wáár-ook hinderlijke van het afknotten der voornaamwoords-buigingsuitgangen, dat tegenover de gedragenheid der oude taal iets alledaags' en plats geeft -, zoo, om te beginnen, vs. 4: ‘Ik heb U verheerlijkt op de aarde; ik heb voleindigd het werk dat Gij mij gegeven hebt om te doen.’ Prof. Oort verandert: ‘Ik heb U op aarde verheerlijkt, door het werk te volbrengen dat Gij mij opgedragen hebt.’ Oogenschijnlijk is hier niets wezenlijks gewijzigd. Maar bij diep aan- en dóórvoelen van de taal der Staten-Vertaling blijkt deze, door hare twee afzonderlijke gelijkloopende zinsneden, door haar ‘voleindigd’, door de plaatsing van ‘het werk’ àchter en niet vóór het werkwoord, en door haar ‘gegeven hadt om te doen’, oneindig statieuser en geëleveerder dan de nieuwe, met haar verklarenden bijzin, haar véél minder plechtig en edel ‘volbrengen’, en haar zakelijk ‘opgedragen’, dat Jezus' zending stelt op het plan van een bedienden-boodschap, terwijl de innige verhouding van Vader en Zoon en de majestueuze verhevenheid van 's laatsten aardsche roeping zoo prachtig uitkomen in die klankvolle woorden: ‘dat Gij mij gegeven hebt om te doen’. Zóó waar

is het dat een enkele wijziging van woorden en zins-deelen een gansch andere visie en gedachteninhoud medebrengt.

In vs. 5 is ‘eer de wereld was’ ruimer en imposanter van klank dan het schamele tijdrekenkundige ‘voordat de wereld bestond’.

Vs. 7. ‘Bekend’ is beter dan ‘erkend’: het eerste duidt een geëmotioneerden zieletoestand aan, het andere wil zeggen: na veel nadenken en tegenspraak toegegeven, - wat natuurlijk de bedoeling niet is (vgl. de aant. op Joh. XIV: 20).

In vs. 8 is de zinsbouw lichtelijk comisch geworden: het is als stond er: zij hebben 1o [mijn woorden] aangenomen, 2o erkend dat ik van U uitgegaan ben, en 3o geloofd dat Gij mij gezonden hebt. Hoe steekt bij die opsomming van de opeenvolgende geloofs-daden van Jezus' volgelingen de fraaie passus af: ‘en zij hebben ze ontvangèn (inniger en dieper dan ‘aangenomen’ [P.M.]), en zij hebben waarlijk bekend dat ik van U uitgegaan ben, en hebben geloofd dat Gij mij gezonden hebt.’

Vs. 13. ‘Nu ga ik naar U’ is voelbaar minder schoon van klank dan ‘Maar nu kom ik tot U’; en ‘opdat zij mijne blijdschap vervuld mogen hebben in zichzelve’ is, bij zijn woordelijke vertaling van den Griekschen tekst, taal van hooger rang en van grooter stijl dan ‘opdat zij de vreugd die ik bezit volkomen in zich mogen bezitten’. ‘Vervuld mogen hebben in zichzelve’: zegt men dat dit onduidelijker is dan de vrijere Oortsche vertaling? Het is mogelijk. Maar wie den bijbel-stijl kent, voelt de beteekenis onmiddelijk, en het N.T. werd toch niet alleen vertaald voor eerstbeginnenden en kinderen.

Met vs. 16 is het juist als met vs. 4 en vs. 8: oogenschijnlijk geen wijziging van beteekenis, maar inderdaad iets volkomen anders met bovendien een comisch tintje. ‘Zij zijn niet van de wereld, gelijkerwijs ik van de wereld niet ben.’ Neen, zegt Prof. Oort: ‘zij zijn evenmin uit de wereld afkomstig als ik’. Deze schrale doodliggende zinsnede, met zijn nietig en plat ‘evenmin’, is slechts een genealogische mededeeling vergeleken bij de rhythmisch-veerkrachtige, hoogplechtige sententie der oude vertaling. Zij valt geheel uit den toon der omgeving. Zij is bovendien volstrekt onjuist, aangezien Jezus' jongeren en latere volgelingen wèl ‘afkomstig’ waren en zijn uit de wereld, maar er krachtens hun

wedergeboorte in geestelijken zin niet meer toe behooren: deze laatste beteekenis komt helder en duidelijk uit in de Staten-Vertaling: ‘zij zijn niet van de wereld’.

In vs. 22 en 23 wordt, als overal, maar hier bijzonder hinderlijk en storend, op agaçante wijze het lenige en statige woord ‘gelijk’ (elders natuurlijk ook ‘gelijkerwijs’) vervangen door het vervelende en dagelijksche ‘zooals’. ‘Evenals’ ware tenminste dragelijk geweest; maar waarom mocht ‘gelijk’ niet blijven staan? Is dit weer geen ‘modern’ Hollandsch meer, geen ‘Algemeen-beschaafd’, - een rariteit uit het ‘archaïstisch’ museum-Kollewijn c.s.?

En vs. 24 is (als vs. 16 niet al zoo ridicuul was) een comble! Wat is er schooners en verheveners, wat machtigers en goddelijkers denkbaar dan deze bede, die bijna een geloofs-bevel is: ‘Vader, ik wil, dat waar ik ben, ook die bij mij zijn, die Gij mij gegeven hebt’? En wat is er krachteloozer, platter, lager bij den grond, dan de Oort'sche versie: ‘Vader, ik wil dat zij die Gij mij gegeven hebt bij mij zijn, “waar ik ook ben”.

Romeinen VIII.

Staten-vertaling. Leidsche vertaling.
31. Wat zullen wij dan tot deze dingen zeggen? Zoo God vóór ons is, wie zal tegen ons zijn? 31. Wat zullen wij hieraan toevoegen? Indien God vóór ons is, wie zal tegen ons zijn?
32. Die ook zijnen eigenen Zoon niet gespaard heeft, maar heeft hem voor ons allen overgegeven, hoe zal Hij ons ook met hem niet alle dingen schenken? 32. Hoe zou Hij, die zijn eigen Zoon niet gespaard, maar voor ons allen overgeleverd heeft, niet met hem ons alles schenken?
33. Wie zal beschuldiging inbrengen tegen de uitverkorenen Gods? God is het die rechtvaardig maakt. 33. Wie zal de uitverkorenen Gods aanklagen? God is het die ons vrijspreekt.
34. Wie is het die verdoemt? Christus is het, die gestorven is; ja, wat meer is, die ook opgewekt is, die ook ter rechterhand Gods zit, die ook voor ons bidt. 34. Wie is de rechter die veroordeelt? Christus Jezus is het die voor ons gestorven, wat meer zegt, opgewekt is, die ter rechterhand Gods zit, ja ook voor ons optreedt.
35. Wie zal ons scheiden van de liefde van Christus? Ver- 35. Wie zal ons scheiden van de liefde van Christus? Verdruk-

drukking, of benauwdheid, of vervolging, of honger, of naaktheid, of gevaar, of zwaard? king, benauwdheid, vervolging, honger, naaktheid, gevaar, het zwaard?
36. (Gelijk geschreven is: want om Uwentwil worden wij den ganschen dag gedood; wij zijn geacht als schapen ter slachting.) 36. Overeenkomstig het schriftwoord: Om u worden wij den ganschen dag gedood, geacht als slachtvee.
37. Maar in dit alles zijn wij meer dan overwinnaars, door Hem, die ons liefgehad heeft. 37. Maar in al die dingen behalen wij een volkomen overwinning door hem die ons heeft liefgehad.
38. Want ik ben verzekerd, dat noch dood, noch leven, noch engelen, noch overheden, noch machten, noch tegenwoordige, noch toekomende dingen, 38. Want ik ben er van overtuigd dat dood noch leven, engelen noch geesten, tegenwoordige noch toekomstige dingen, noch het-
39. Noch hoogte, noch diepte, noch eenig ander schepsel, ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, welke is in Christus Jezus, onzen Heer. 39. zij hooge hetzij lage, noch eenige andere schepping, ons kan scheiden van de liefde Gods, in Christus Jezus, onzen Heer.

Het is hier als bij Joh. XVII: slechts op enkele punten wijkt de nieuwe vertaling van de oude af, - even onnoodig, en met even slecht resultaat. De vertaler heeft blijkbaar iets gevoeld van de heilige verrukking die Paulus deze dithyrambe des geloofs in de pen gaf, en daarom maar weinig durven veranderen in de sublieme overzetting der Staten. Op één plaats zelfs heeft hij deze verbeterd (ik vrees: onbewust: vgl. Joh. XVII: 26, waar het juist andersom ging). nl. in vs. 37, waar het rhythme eischt: ‘heeft liefgehad’, inplaats van het tragere ‘liefgehad heeft’. En natuurlijk óók in de - overigens volkomen ondergeschikte - samensmelting van vs. 38 en 39. Maar overigens is iedere wijziging een verarming. ‘Wat zullen wij dan tot deze dingen zeggen?’ is in zijn sobere en aarzelende weifeling beter en nauwkeuriger naar den Griekschen tekst τι οὖν ἐϱούμεν μϱὸϛ ταύτα, dan de rhetorische nuts-lezers-vraag: ‘wat zullen wij hieraan toevoegen?’ De duisterheid van vs. 33 en 34 wordt in de nieuwe vertaling niet verhelderd, en de taal is er niet beter op geworden. ‘Ja ook voor ons optreedt’ (ἐντυγχἀνει) moge naar het lexicon beter zijn dan ‘die ook voor ons bidt’, - maar de beteekenis is dezelfde, en de juiste zin en bedoeling

wordt door ‘bidden’ beter weergegeven dan door ‘optreden’ terwijl ‘bidden’ véél sterker dan ‘optreden’ de heilige betrekking van den Zoon tot den Vader, en de liefderijke en innige verhouding van den Middelaar tot de menschen weergeeft.

In vs. 35 is, door het weglaten van het telkens herhaalde, den verrukkings-rhythmus steeds hooger opvoerende ‘of’ (dat er in het Grieksch toch staat,) alles bedorven, en een soort nieuwsgierigheid van den raadsel-ontcijferaar in de plaats gekomen van de verzekerdheid des uitdagend-vragenden, zich glorieuslijk van het antwoord te voren bewusten geloofshelds.

Wij noteeren nog het ‘slachtvee’ dat de plaats is gaan innemen van het schoon-gekadanceerde ‘schapen ter slachting’ (vs. 36), en de beginwoorden van vs. 37, waar de hoogklinkende jubelkreet: ‘Maar in dit alles zijn wij meer dan overwinnaars’ is vervangen door het wijsneuzig-rustige ‘Maar in al die dingen behalen wij een volkomen overwinning’.

In vs. 38 is het plechtig-zekere ‘want ik ben verzekerd’ mismaakt tot het koel-redeneerende gesprek-zinnetje; ‘ik ben er van overtuigd’. Dat ‘want ik ben verzekerd’ geeft in den vasten rhythmus zijner trochaeën een volkomen ander beeld dan de door elkander rollende verheffing-looze lettergrepen der nieuwe vertaling. Alweder is verder in dit vers aan Prof. Oort de schoonheid ontsnapt van het voortdurend, bij ieder nieuw, in steeds hoogeren climax zich op het vorige opstapelend, herhaalde ‘noch’, (dat er, alweder, in het Grieksch toch staat): Prof. Oort heeft de woorden netjes twee aan twee geplaatst, en ze keurig en ordelijk met dat partikel onderling verbonden, ja zelfs nog ruimte weten te vinden voor een ‘hetzij’, ter afwisseling van de ‘eentonigheid’.

Met nieuwsgierigheid slaan wij nu den beroemden Lofzang der Liefde op. Dáár zal toch wel niets aan veranderd zijn?

I Cor. XIII.

Staten-vertaling. Leidsche vertaling.
1. Al ware het dat ik de talen der menschen en der engelen sprak, en de liefde niet had, zoo ware ik een klinkend metaal of luidende schel geworden. 1.1) Al sprak ik met al de tongetaal van menschen of van engelen, dan was ik nog, indien ik geen liefde had, een schetterende trompet of een rinkelende cymbaal.

2. En al ware het, dat ik de gave der profetie had en wist al de verborgenheden en al de wetenschap; en al ware het dat ik al het geloof had, zoodat ik bergen verzette, en de liefde niet had, zoo ware ik niets. 2. Al bezat ik profetische gave, kende al de geheime heilswaarheden en had alle wetenschap, ja, al had ik zulk een sterk geloof dat ik bergen kon verzetten, indien ik geen liefde heb, ben ik niets.
3. En al ware het dat ik al mijne goederen tot onderhoud der armen uitdeelde, en al ware het dat ik mijn lichaam overgaf opdat ik verbrand zou worden, en had de liefde niet, zoo zou het mij geene nuttigheid geven. 3. Zelfs al gaf ik mijn geheele vermogen aan aalmoezen weg en leverde mijn lichaam over om verbrand te worden, - indien ik geen liefde heb, baat het mij niets.
4. De liefde is lankmoedig, zij is goedertieren; de liefde is niet afgunstig; de liefde handelt niet lichtvaardiglijk; zij is niet opgeblazen. 4. De liefde is lankmoedig, de liefde is goedertieren, zij is niet jaloersch; de liefde praalt
5. Zij handelt niet ongeschiktelijk, zij zoekt zichzelve niet, zij wordt niet verbitterd, zij denkt geen kwaad; 5. niet, blaast zich niet op, handelt niet onwelvoegelijk, wordt niet verbitterd, rekent het kwade niet uit;
6. Zij verblijdt zich niet in de ongerechtigheid, maar zij verblijdt zich in de waarheid; 6. Zij verblijdt zich niet in de ongerechtigheid, maar verblijdt zich in de waarheid.
7. Zij bedekt alle dingen, zij gelooft alle dingen, zij hoopt alle dingen, zij verdraagt alle dingen. 7. Zij bedekt alles, gelooft alles, hoopt alles, duldt alles.
8. De liefde vergaat nimmermeer; maar hetzij profetien, zij zullen te niet gedaan worden; hetzij talen, zij zullen ophouden; hetzij kennis, zij zal te niet gedaan worden: 8. De liefde houdt nooit op; profetien, ze blijven onvervuld; tongetaal - er zal een eind aan komen; kennis, zij zal te kort schieten;
9. Want wij kennen ten deele en wij profeteeren ten deele; 9. Want ons kennen is onvolledig en ons profeteeren is onvolledig,
10. Doch wanneer het volmaakte zal gekomen zijn, dan zal hetgeen ten deele is, te niet gedaan worden. 10. en wanneer het volmaakte komt, zal het onvolledige te niet worden gedaan.
11. Toen ik een kind was, sprak ik als een kind, was ik gezind als een kind, overlegde ik als een kind; maar wanneer ik 11. Toen ik een kind was, sprak ik als een kind, voelde ik als een kind, dacht ik als een kind; maar nu ik een man ben ge-

een man geworden ben, zoo heb ik teniet gedaan hetgeen eens kind was. worden, heb ik dat kinderlijke weggedaan.
12. Want wij zien nu door eenen spiegel in eene duistere rede; maar alsdan zullen wij zien aangezicht tot aangezicht; nu ken ik ten deele, maar alsdan zal ik kennen gelijk ook ik gekend ben. 12. Want wij zien thans door een spiegel, als in nevelen, maar dan zie ik van aangezicht tot aangezicht; thans ken ik onvolledig, maar dan zal ik kennen zooals ik ook gekend word.
13. En nu blijft geloof, hoop en liefde, deze drie; doch de meeste van deze is de liefde. 13. Nu blijven geloof, hoop, liefde, deze drie; maar de grootste van deze is de liefde.

Inderdaad heeft de vertaler kans gezien, het gansche pöeem te bederven.

Niets heeft hij gevoeld van de statige, harmonische, als gewijde orgeltonen klinkende, hoog-luide frazeering van de aanvangs-woorden der eerste verzen: Al wàre het dat ik sprak, - al wàre het dat ik hàd, - al wàre het dat ik wìst, - al wàre het dat ik uitdeelde, - al wàre het dat ik mijn lìchaam òvergaf...., niets is ervan overgebleven in het onnoozele en alledaagsche ‘al sprak ik, - al bezat ik, - al had ik’, enz.

‘Al ware het dat ik de talen der menschen en der engelen sprak, en de liefde niet had’.....het is, niet waar?, een versregel van de allerhoogste schoonheid, met de glorierijke klanken van dat ‘ware’ en ‘talen’, met zijn breed en kostelijk rhythme als van een ruischend kerk-gezang. En Prof. Oort laat er niets van over en onthaalt ons integendeel op het onsmakelijke woord ‘tongetaal’ (heel accuraat in tegenstelling met ‘profetische gaven’, maar bijster leelijk), dat ons niets zegt; verder op ‘geheime heilswaarheden’ in plaats van het mooie en diepe en éénig-juiste ‘verborgenheden’, en in vers 3 op het modern-belastingbegripachtige woord ‘mijn geheele vermogen’, in stede van het antieke en fraaie ‘al mijne goederen’. Het ‘klinkend metaal’ en de ‘luidende schel’ (zooveel woorden, zooveel schoonheden van maat en geluid!) zijn heel nauwkeurig vervangen door een ‘schetterende trompet’ (een veel te sterke klank in dit verband) en een ‘rinkelende cymbaal’ (woorden die hier evenzeer uit den toon vallen).

Van de schoonheden van vs. 4 en 5 is niets heel gebleven: het ingehouden en stille ‘afgunstig’ is geworden tot het lawaaiïge en hartstochtelijke ‘jaloersch’. Het ‘ongeschiktelijk’ handelen is veranderd in het min of meer lachwekkende ‘onwelvoegelijk’ handelen; nog één schrede verder, en we waren aangeland bij ‘onfatsoenlijk’.

In vers 7 is weder ‘alle dingen’ ònrechtmatig en ònschoon vervlakt en verflauwd tot ‘alles’, en de herhaling van het persoonlijk voornaamwoord, die het rhythme en den climax aan de zinsnede geeft, is verwaarloosd.

En de juichkreet van vs. 8: ‘de liefde vergaat nimmermeer’ - het triomphale slot-accoord van den met steeds stijgende verheffing en glorie gezongenen hymnus, - zij luidt bij Prof. Oort platweg: ‘de liefde houdt nooit op’. Het is als de laatste bekken-slag na het tromgeroffel in een kermistent.

Het lust ons na deze laatste enormiteit niet, nog in verdere vergelijking van de beide vertalingen te treden.

Wáárom nu in 's hemelsnaam moest dit hoofdstuk, in taal en gedachtenvlucht een der schoonste uit den Bijbel, zóó worden verhanseld? Hier beletten toch geen overwegingen van vrijzinnigheid het behoud van het oude! Ook de meest vrijzinnige, hij zij modern domine, dageraads-man of vrijegemeente-voorganger, kan zich met de strekking van dit briefhoofdstuk wel vereenigen: het zou ons zelfs niet verwonderen als het in die kringen voor zóó ‘neutraal’ doorging, dat men er preeken en toespraken en stichtelijke vertoogen aan ontleent: het kwetst niemand in zijn religieuse overtuiging, en de hier bezongen menschelijke deugd is van ouds een der voornaamste registers van het vrijzinnig orgel geweest, zóó zelfs dat men de aanprijzing ervan door Paulus niet zuinig en met zekere voldoening heeft gebezigd als wapen tegen de liefdeloos geachte rechtzinnigen.

Waarom dus? Om geen enkele plausibele reden. Dat het toch is gebeurd, vindt zijn éénige en afdoende oorzaak alweder in het feit dat Prof. Oort, bij al zijn geleerdheid en wetenschap, het orgaan mist waarmede men taal gevoelt en beoordeelt. Met een kleine variant mag hij zeggen: al ware het dat ik wist al de verborgenheden en al de wetenschap, en de gave der taal niet had, het zou mij geen nuttigheid geven! Hèm niet, en niemand ter wereld.

IV.

Wij moeten ons beperken. Hoewel aan verdere schoone brieffragmenten, en aan de Apokalyps, zeker nog met succes de superioriteit der Staten-Vertaling zou te demonstreeren zijn, niet minder dan aan zooveel bekende en treffende passages uit de Evangelien en de Handelingen, - er is feitelijk, na het gehoorde, geen aanleiding tot verdere vergelijking; er is in onze citaten geen willekeur gepleegd, - al het andere is van hetzelfde gehalte.

Zal nu deze Leidsche vertaling ooit de volksbijbel worden die de Dordtsche geweest is driehonderd jaren lang? Zal zij, in de plaats van deze, worden gelezen in duizenden gezinnen en door tienduizenden personen, als hèt boek bij uitnemendheid?

Het is niet te hopen, en, zeggen wij gerust: heel weinig waarschijnlijk.

Duizendmaal liever een Bijbel met onverstaanbare plaatsen en talrijke taalkundige fouten, maar in de heilige, gewijde, gedragene, verhevene taal der religieuse emotie, - dan een feillooze, geleerde, overal-even-duidelijke, maar nuchtere en vlakke, òndoorvoelde en ònschoone schoolmeesters-vertaling. Duizendmaal liever een gebrekkige Dordtsche Bijbel, dan dit droog-nauwkeurige en verheffinglooze Leidsche studeerkamer-leesboek.

Wat Prof. Oort dàn had moeten doen? De Staten-Vertaling laten hetgeen zij is: een monument van de verhevenste schoonheid; en dan, gewapend met een diep besef van de onvergelijkelijke waarde van het geheel, de subtiele werktuigen zijner wetenschap hanteeren om in stille bescheidenheid en met van ontroering bevende vingeren te trachten de kleine onvolmaaktheden te verhelpen die de groote meester in zijn werk mocht hebben overgelaten. Nu heeft hij, helaas, dit wonder van taal-beeldhouwkunst met de zware mokerslagen en de ruwe beitelknauwen zijner onartistieke geleerdheid tot onherkenbaarworden verminkt en verknoeid.1)

En niets doet het er toe of Prof. Oort en de zijnen, en de gansche wetenschappelijke historische critiek, een ander denkbeeld en geheel andere inzichten hebben omtrent de wording en samenstelling en oorsprong van de boeken van Oud en Nieuw Verbond, dan welke den Dordtschen vertalers ten dienste stonden. Als hij en de zijnen, - den Bijbel beziende als een voorwerp van wetenschappelijk-historische en philologische studie -, desniettegenstaande van meening waren dat die Bijbel, in onderscheiding van zoo talloos veel andere werken van dien aard, waarmee men het groote publiek nooit lastig valt, maar die men binnen de wanden houdt van studeerkamer en collegezaal, moest vertaald worden omdat het gold een werk dat een ieder moet kennen en lezen, een werk van algemeen en essentieel belang, - dan hadden zij rekening moeten houden met de Staten-Vertaling, en behooren te begrijpen dat die niet dan in de uiterste noodzakelijkheid, en dàn nog met groote discretie, en uitsluitend in haar eigen toon, mocht worden gewijzigd.

Al moge de taal van het N.T. een soort volks-dialect wezen, een Grieksch dat even weinig gelijkt op het Attisch als de taal van Brederoo op die van Hooft, - dan is dat nog geen reden, er de wijding die ze nu eenmaal terecht gekregen heeft, aan te ontnemen door haar over te brengen in het alledaagsche en nuchtere Hollandsch onzer burgerklasse. Men zou haar dan evengoed, en misschien beter, kunnen overzetten in het Jordaansch, Haarlemmerdijksch, of Kattenburgsch, om er alle lagen der bevolking in het eigen idioom van te laten genieten.1)

En vond Prof. Oort, gelijk hij op bl. 13 zijner Inleiding op de Evangelien doet uitkomen, dat de evangelisten verre beneden de denkbeelden huns Meesters stonden; dat zij die meestal niet begrijpen en ze miskennen en verzwakken; en dat ‘het Evangelie’ (het Evangelie naar den Apostel Oort, wel te verstaan) zoo oneindig verheven is boven ‘de evangelien’, - dan had hij deze niet moeten vertalen voor het groote publiek, en den tijdgenoot duidelijk moeten doen voelen dat deze alléén iets heeft en alléén ‘zijn hart kan ophalen’ (gelijk het zoo keurig wordt uitgedrukt op bl. 15) aan een goed-gecommentarieerde editie van den Bijbel, bestaande uitsluitend uit capita selecta van den Leidschen canon.

De vertaling van het N.T. in zijn geheel, is nù geworden tot een hybridisch monstrum, een concessie aan de overlevering en het conservatisme met een wetenschappelijken slag-om-den-arm, in een Hollandsch dat niets meer beteekent.

 

F.E. Posthumus Meyjes.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs