De Gids. Jaargang 79

[p. 596]

Buitenlandsch overzicht.

24 Febr. 1915.

In Oost-Pruisen een belangrijke victorie der Duitschers.

Sedert de Russen daar weer verschenen waren, kwam wel hun inval spoedig tot staan, maar beschikte aanvankelijk de Duitsche staf niet over de middelen, hen er weer uit te werpen. Het front in Polen durfde men niet ontblooten; voor zoover het benoorden de Weichsel lag had het zelf eerder versterking noodig, en ook de Oostenrijkers in de Karpathen vroegen om steun. Het is een nieuw bewijs van de voortreffelijkheid der Duitsche oorlogsleiding te land, dat het mogelijk is gebleken èn bezuiden de Weichsel alle verworven voordeelen te behouden, èn benoorden dien stroom vooruit te komen, èn een aanzienlijke macht naar de Karpathen te zenden, èn uit nieuw gevormde troepen een geheel leger af te zonderen - en het geducht uit te rusten - tot de bevrijding van Oost-Pruisen.

Opnieuw is bij de Mazurische meren slag geleverd en opnieuw is die slag een groote overwinning geworden voor de Duitschers. Het blijkt meer en meer welk een enorm voordeel zij daar in het Oosten in hun tot militair gebruik zoo voortreffelijk ingerichte spoorwegen bezitten; - spoorwegen die het hun mogelijk maken groote troepenmassa's met snelheid te richten naar des vijands zwakste punt, terwijl den vijand de middelen ontbreken om in het zeer korte oogenblik dat tusschen het zien aankomen van het gevaar en dat gevaar zelve verloopt, belangrijke versterkingen naar het bedreigde punt te doen aanrukken. Verder moet erkend dat deze versche, jonge Duitsche troepen

[p. 597]

zoo goed hebben gevochten als welke keurbende ook.

Desniettemin heeft zich, evenals na den eersten slag bij de Mazurische meren, het verschijnsel voorgedaan dat de Russen wel tot den aftocht genoodzaakt, maar, ondanks zware verliezen aan gevangenen en kanonnen, niet buiten staat gesteld zijn den strijd op een achteruitgschoven linie vol te houden. Die linie loopt nu op Russisch gebied, een eindweegs vóór den bekenden vestinggordel van de Weichsel tot de Memel. De geslagen troepen schijnen daar voldoende versterkingen te hebben ontvangen om den vijand te kunnen blijven afwachten. Ook de aanvaller is blijkbaar zeer verzwakt, en, eenmaal de Russische grens over, begeeft hem de steun van zijn utigebreide spoorwegnet. Niet onwaarschijnlijk zal het nu op dat front vóór Kowno-Grodno-Pultusk tot een positieoorlog komen die op dien aan Bzoera en Nida min of meer gelijkt, doch niet zoo geheel dat karakter zal kunnen vertoonen als bezuiden de Weichsel, omdat dit noordelijke front zooveel langer is, en de rivieren het veelal snijden in plaats van er evenwijdig aan te loopen.

Beslissend zou de gebeurtenis in Oost-Pruisen alleen geweest zijn, als er eene omtrekking van het Poolsche front, een doorbreking dus van den vestinggordel, op had kunnen volgen, zoodat Warschau tusschen twee vuren was komen te liggen. Heeft het doel zóóver gestrekt, dan is het reeds als wederom verijdeld te beschouwen.

De Russen zouden misschien hun einde genaderd zijn, indien de omtrekkende beweging gelukt ware niet slechts van Oost-Pruisen, maar ook van de Karpathen en de Boekowina uit. In de Karpathen echter heeft de Duitsche hulp tot dusver niet meer vermocht, dan Hongarije tegen een inval te beveiligen. Wel is het den Oostenrijkers gelukt de Boekowina te heroveren en Czernowitz opnieuw te bezetten (met het oog op de houding van Roemenië een zeer belangrijk resultaat), doch tot een omtrekken van Lemberg langs de grens van Podolië en Volhynië (een lange en bezwaarlijke weg, bestreken door drie Russische vestingen), ontbreken hun blijkbaar volstrekt de middelen. Een zoodanige poging lijkt zóó avontuurlijk dat zij vermoedelijk in een geweldige nederlaag der Oostenrijkers eindigen zou. Wanneer men de kaart voor zich legt zal men niet twijfelen dat het insluiten der

[p. 598]

Russen in Polen door legers die elkander, het eene van het gouvernement Soewalki, het andere van de Boekowina uit, zouden moeten naderen, tot de onmogelijkheden behoort. Men moet zich te ver wagen in het wijde, van verbindingswegen schaars voorziene land. En blijft zulk een insluiting, en dus de kans op algeheele, plotselinge vernietiging der Russische strijdkrachten (die alleen bij insluiting te verwachten kan zijn) uit, dan is niet in te zien hoe de oorlog in het Oosten anders dan door de uitputting van één der partijen zal kunnen eindigen. Aan die uitputting zijn de Duitschers voorzeker nog lang niet toe; - maar de Russen ook niet; het dichtst misschien reeds de Oostenrijkers.

Aan het Westelijke front staan de zaken voor de bondgenooten zeker niet slechter dan een maand geleden, maar ook nog niet veel beter. Zij blijven zuinig op hun manschappen en doen daar vermoedelijk in dit stadium der groote worsteling, die immers bovenal een belegering van Duitschland is, wèl aan. De tijd tot een stormloop is nog niet gekomen. Of hij ooit zal aanbreken? Zoo ja, dan zal hij zeker niet gelukken, tenzij èn de Franschen èn de Engelschen eenige honderdduizenden méér in het vuur kunnen brengen dan thans. Heeft Frankrijk die reserves nog? Als de vroeger gepubliceerde getallen omtrent de sterkte der Fransche legermacht op papier ook maar eenigszins aan de werkelijkheid hebben beantwoord, ongetwijfeld ja. En de Engelschen? Zijn de nieuwe formaties gereed en zullen zij Frankrijk kunnen bereiken?

Deze vraag leidt ons tot eene beschouwing omtrent de kans van slagen die Duitschland's poging tot blokkade van niet minder dan de geheele Engelsche zeekust hebben kan. Het is een zeer vreemde blokkade, eene waarover de redacteurs der bepalingen van 1856 de handen in elkaar zouden slaan van verbazing. De quaestie van recht of onrecht doet er waarlijk al zeer weinig meer toe. Stap voor stap zijn de oorlogvoerenden, van het eerste mijnenstrooien af, tot hun tegenwoordige maatregelen gekomen, langs den weg van gebiedende noodzakelijkheid. Het eenig werkelijk onderscheid is dat Engeland, met zijn afsluiting der Noordzee, een maatregel getroffen heeft dien het handhaven kan, en òmdat het dien handhaven kan, heeft het ook in de macht dien zóó

[p. 599]

te handhaven dat de belangen van neutralen niet méér benadeeld worden dan tot bereiking van het Engelsche oorlogsdoel onvermijdelijk is: de behandeling der Nederlandsche scheepvaart door Engeland sedert de verklaring van November heeft het afdoende bewezen. Duitschland daarentegen grijpt in zijn nood naar een maatregel waarvan het de werking niet kan overzien, en dus ook niet beperkt kan houden tot den werkelijken dienst van zijn belang. Duikbooten kunnen niet blokkeeren; zij kunnen alleen vernietigen of vernietigd worden. Gaan zij stil op zijde liggen tot uitoefening van het recht van visite dat het beschreven oorlogsrecht den belligerent toekent, dan is hun verderf, zoo zij werkelijk met een vijandelijk schip te doen hebben, gewis; - want wie die zich met reden er over ontstellen kan, dat Engeland na aanzegging van zulk een bedreiging, al zijn handelsschepen wapent? Zij kunnen dus alleen een torpedo afschieten op elk vaartuig waarin zij een Engelsch schip vermoeden. En als nu al deze vaartuigen valsche vlag voeren? Dan is het onvermijdelijk dat de neutrale vlag ook wel eens zal worden aangevallen, wanneer zij in werkelijkheid van een neutraal schip waait.

Dat een schip als de ‘Lusitania’ zou worden getorpedeerd, ook al vertoonde het zijn Engelsche vlag, wil er bij ons niet in; ook niet, dat onze ‘Statendam’ of ‘Rotterdam’ wezenlijk gevaar zouden loopen. Die oceaanreuzen zijn bekend genoeg, en eer de Duitschers op het oogenblik een zeker aantal Amerikaansche passagiers noodeloos naar den bodem der zee zouden doen verhuizen, moeten zij hun hoofd verloren hebben. Maar de gewone cargobooten hebben zeker een kwade kans, en het ware te wenschen dat Engeland inzag het hijschen eener valsche vlag volstrekt niet te moeten aanraden. Wordt dit misbruik maar eenigszins algemeen, dan beveiligt het de Engelsche schepen volstrekt niet meer, en brengt alle neutrale schepen in gevaar; - een gevolg dat Engeland om politieke redenen niet kan wenschen. Het moet en kan zich tegen het Duitsche plan wapenen: 1^o door geschut te brengen aan boord zijner handelsvaartuigen; 2^o. door de waakzaamheid zijner oorlogsmarine te verdubbelen; - een oorlogsmarine die tot verijdeling van duikbootaanslagen over een voldoend aantal voortreffelijke middelen

[p. 600]

beschikt. Duikbooten zijn teere wezens, en zij loopen heel wat minder hard dan een torpedojager, of zelfs dan een handelsschip met een kloeken kapitein, adres aan de ‘Laërtes’.

De Duitsche maatregel bewijst duidelijker dan iets anders, dat deze oorlog bezig is zichzelf ad absurdum te voeren. Wat is er moderner, fijner uitgedacht, verschrikkelijker werktuig dan dit nieuwe oorlogswapen, de duikboot? Maar wend het aan tot iets anders dan zijn rechtmatige taak, den aanval van een pantserschip te verijdelen, en het gansche ding wordt een monster, niet zoozeer nog van verraderlijkheid als wel van bespottelijkheid. Het zou de Engelsche handelsvloot van de zee bannen, een handelsvloot die uit 8500 stoomschepen en 700 zeilschepen bestaat? Al torpedeeren de Duitschers er iederen dag twee (een getal tot dusver sedert 18 Februari bij lange na niet bereikt), wat hebben zij na een vol jaar dan nog uitgericht? Als Engeland geen keus heeft dan tusschen hongerdood en het verlies van duizend stoomschepen wellicht op de 8500, zal het zeker niet den hongerdood verkiezen. Te blijven varen, is het zekere middel voor Engeland om aan den hongerdood te ontkomen; - te blijven torpedeeren, is geenszins een afdoend middel voor de Duitschers om dien dood te ontgaan. Hun maatregel doet eerder aan radeloosheid denken dan aan beheerschte kracht.

En zij zullen, als zij niet heilig oppassen geen vergissingen te begaan ten nadeele der bona fide Amerikaansche vlag, Amerika van zich vervreemden op een oogenblik dat hun aan een zoo goed mogelijke verhouding tot de Unie machtig veel gelegen moet liggen. Nu Japan zóó onbeschaamd te kennen geeft wat het in China voorheeft: doeleinden die de Amerikaansche belangen in het Verre Oosten naar het leven steken, heeft Amerika geen keus dan òf Engeland te overtuigen dat het in de toekomst geen vrienden blijven kan met de Unie en met Japan tegelijk, òf, zoo dit mislukken mocht, naar andere bondgenooten tegen Japan om te zien. Zoo het thans Amerikaansche volkshartstocht tegen zich gaande maakt, zal Duitschland een staatkundige fout hebben begaan zóó groot dat geen tien Gravelottes à la Soissons er tegen opwegen.