De Gids. Jaargang 78

[p. 584]

Bibliographie.

Johannes Linnankoski, Het Lied van de Vuurroode Bloem, Met Inleiding van Albert Verwey, Amsterdam. W. Versluys, 1914.

Dit is een buitengemeen liefelijk èn sterk boek. De dauwige naïveteit eener jonge litteratuur - de finsche is nog geen eeuw oud en kan pas geacht worden te beginnen na de publicatie van het Kalevalla door den grooten Lönnrot - leeft er in de primitieve levens van hartstocht of noorsch-zware berusting der door haar gebeelde menschen, in de bosch- en waterreuken der door haar verheerlijkte landschappen. En het heroïsche van het nationale epos, de groote levensgebaren van het Kalevalla vieren ook in dit werk, in zijn moderne helden en heldinnen, eene schoone wedergeboorte. De heer Verwey, die een inleiding bij deze uitgave schreef, heeft klaarblijkelijk gemeend te kunnen volstaan met voornamelijk bij den lezer den indruk te vestigen, als zou een zekere symboliek, het door den schrijver ver-beelden eener zedelijke idee of leering - ‘juist aan zulk een leven’ (dat van Olof, die uit ongebreidelde vrijheidslust van boer vlotschipper wordt) zegt hij, wil Linnankoski doen zien, dat er aan de ware gebondenheid geen ontkomen is’ - dè gewichtige en schoone kern van het boek zijn. Maar ik geloof, dat hij, door aldus te handelen en daarentegen met geen enkel woord den hollandschen lezer over aard en beteekenis der finsche litteratuur in te weiden, éér heeft misgetast. Want die lezer, die wel weet, dat zulke bewust-gearrangeerde symboliek als in dit boek is te lichten meest kenmerk van een oudere òverrijpe litteratuur is - het is dan ook hier een van buiten af, Noorwegen, Zweden vooral, ingedrongen nedergangs-verschijnsel: bij een litteratuur in haar bloeitijdperk of jeugd wordt zulke symboliek niet gevonden; een dergelijke litteratuur, kan, zoo zij al symbolistisch is, dat nooit

[p. 585]

anders dan òngewild en ònbewust zijn: de door haar gebeelde wezens zijn dan zóó diep begrepen, zóó weidsch en grootsch herschapen, dat de hen hoofdzakelijk bewegende geestelijke kracht op 'r schoonst en machtigst in hen tot uiting komt en zij aldus van zelf, in de oogen der aanschouwers, symbool dier kracht worden - die lezer, herzegge ik dus, die wel weet dat dèze symboliek kenmerk eener afgaande litteratuur is, zal, hoogstwaarschijnlijk onkundig dat de finsche integendeel een pas ontluikende is, ten onrechte het kinderlijke in dit boek, omdat hij 't anders niet te rijmen weet met het decadente erin, voor iets seniel-kinderàchtigs houden, en hetgeen waarlijk overkrachtig, frisch natuurgevoel en primitieve heroïek van een kinderlijk volk is - waaruit de schrijver is voortgekomen en welks schoone stem hij is - sentimenteele aanstellerigheid en valsch pathos van dien schrijver-zelf achten, al kan ik helaas niet verzekeren, dat zulk een meening geheel onjuist zou zijn. Met het eerste heb ik vooral op het oog het voortdurend laten meevoelen en meespreken van dieren, planten en zelfs allerlei doode voorwerpen met de menschen, en dit bijna nimmer als weergave van der laatstgenoemden gewaarwording en gevoel - in welk geval men er natuurlijk niet het minste bezwaar tegen kan hebben - maar volkomen los daarvan en louter en alleen als, telkens en telkens weer, zeer hinderlijk ingevlochten gewaarwording van den auteurzelven: ‘De boomen knipoogden naar elkaar; zoo iets hadden ze, nog nooit gehoord’ ‘En daarna de bijbelles!’ zei het meisje met warmte, ‘Nooit vergeet ik de mooie zomerdagen, de schaduwrijke berken bij den kerkheuvel en....’ De boomen knikten elkaar toe. Ze hadden vroeger slechts het klokgelui gehoord en de overwegingen van de oude spar op de rots boven het huis dat een kruis droeg - nu hoorden ze de menschen zelf vertellen wat daarginder gebeurde.’ Enz. enz. - Dit alles is niet anders dan de stem van het naïeve natuurgevoel van een primitief volk, welks vlotschippers en boeren, ongekunstelde minstreelen nog tot op dezen tijd, des nachts bij de wachtvuren aan de stroomen en in de hutten, onder begeleiding der aloude kanteele uren lang de runos van het Kalevalla zingen; maar het zal den gemiddelden lezer des te vaker eene afkeuringswaardige hebbelijkheid van den schrijver schijnen, omdat deze, wat àl te bewust van de kostbaarheid van dit element in het op hooger plan her-ontwaakte jeugdleven zijns volks, er een tè opzettelijkstelselmatig, en daardoor vaak op een aangewenden truc lijkend, gebruik van heeft gemaakt. En zoo is het al evenzeer met het pathos gesteld: zeer natuurlijk in den mond van zonen eener natie die als een groot kind nog in het rijk zijner heldensagen

[p. 586]

leeft, maar toch alweer te zeer aangedikt en daardoor veronecht, of met te weinig zelfbeheersching door den schrijver behandeld. - Mij zijn dan ook de patriottische allegorieën van een Juhani Aho liever. Heelemaal niet sentimenteel, aangepuntgeestig, welbeheerscht, zijn zij juist door dit alles vol van het allerrijkste want allerzuiverste gevoel van den kunstenaar en zijn land gebleven. Hetgeen natuurlijk niet wegneemt, dat ik het verdietschen van Linnankoski's boek een heuglijk feit acht. Niet alleen omdat het prachtig is van epischen zwier - men leze de schitterende episode van den valstroomroeier -; niet alleen omdat het is gedrenkt, gelijk ik reeds aanduidde, in eene lentelijke liefelijkheid - men zie De Gazel -; maar bovenal wijl een litteratuur, die zóó krijgshaftig, met speer en schild gewapend, als de finsche, zóó plots Minerva-gelijk vòl-wassen uit den nog van een titanenstrijd gebogen godenkop van een volk wordt geboren, wel in àl hare verschijningen een bewonderende maar ook vooral verklarende beschouwing overwaard is. Dat dan ook iemand als Albert Verwey dit boek heeft willen inleiden bij ons volk, daarvoor hebben wij zeer dankbaar te zijn, zóó dankbaar inderdaad, dat wij hem niet te heftig mogen verwijten, dat hij het niet beter heeft gedaan. Want neen: met alleen te bewonderen en niet te verklaren wat allereerst om verklaring vroeg: het eigenaardige eener vreemde litteratuur, heeft een inleider zijn plicht niet gedaan. Den gemiddelden uitheemschen lezer, die nu allerwaarschijnlijkst dat vreemde slechts als zoodanig en allicht als iets onechts en leelijks blìjft zien, - hem had de heer Verwey duidelijk behooren te maken waaròm dat hièr grootendeels echt en schoon is. -

M.H. van Campen.